Czaty

Adam Mickiewicz Czaty (Ballada ukraińska)

Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez fundację Nowoczesna Polska.

Z ogrodowej altany wojewoda zdyszany

Bieży w zamek z wściekłością i trwogą.
Odchyliwszy zasłony, spojrzał w łoże swej żony,

Pojrzał[1], zadrżał, nie znalazł nikogo.

Wzrok opuścił ku ziemi i rękami drżącemi

Siwe wąsy pokręca i duma.
Wzrok od łoża odwrócił, w tył wyloty[2]zarzucił

I zawołał kozaka Nauma.

«Hej, kozaku, ty chamie, czemu w sadzie przy bramie

Nie ma nocą ni psa, ni pachołka?
Weź mi torbę borsuczą[3]i jańczarkę[4]hajduczą,[5]

I mą strzelbę gwintówkę[6] zdejm z kołka».

Wzięli bronie, wypadli, do ogrodu się wkradli,

Kędy szpaler[7] altanę obrasta.
Na darniowym[8]siedzeniu coś bieleje się w cieniu:

To siedziała w bieliźnie[9] niewiasta.

Jedną ręką swe oczy kryła w puklach warkoczy

I pierś kryła pod rąbek bielizny;
Drugą ręką od łona odpychała ramiona

Klęczącego u kolan mężczyzny.

Ten, ściskając kolana, mówił do niej: «Kochana!

Więc już wszystko, jam wszystko utracił!
Nawet twoje westchnienia, nawet ręki ściśnienia

Wojewoda już z góry zapłacił.

Ja, choć z takim zapałem, tyle lat cię kochałem,

Będę kochał i jęczał daleki;
On nie kochał, nie jęczał, tylko trzosem[10]zabrzęczał,

Tyś mu wszystko przedała[11] na wieki.

pojrzał — dziś: spojrzał.

wylot (daw.) — rękaw kontusza (staropolskiego wierzchniego stroju męskiego) rozcięty po wewnętrznej stronie.

torba borsucza — torba myśliwska wykonana ze skóry np. borsuka.

jańczarka — strzelba o długiej lufie i krótkiej zakrzywionej kolbie używana przez janczarów (żołnierzy dawnej piechoty tureckiej).

hajduk — na dworach magnackich nazywano tak służących, lokai ubranych w strój węgierski.

strzelba gwintówka — strzelba z lufą gwintowaną wewnątrz, co nadaje pociskowi ruch wirowy, zapewniając mu stabilniejszy lot i lepszą celność.

szpaler — rząd drzew lub krzewów, odpowiednio ciętych, tworzących aleję ogrodową.

darń — gęsty splot roślin na powierzchni ziemi lub na wodzie.

bielizna (daw.) — biała suknia (zwykle zakładana na noc do snu lub pod wierzchnie, barwne i ozdobne szaty).

trzos — w dawnej Polsce pas z kieszeniami na pieniądze.

przedać — dziś: sprzedać.