Klaas knikte.
‘Ging Van Duuren akkoord?’
‘Ja, Van Duuren had geen bezwaar. De afspraken werden gemaakt. Bertus kreeg twintigduizend vooruit. De tas met de overige vijfduizend zou hij de bewuste avond uit het huis van Anna weghalen en hij zou daarbij zorgen voor een duidelijke inbraak. Het was een gentleman’s agreement. Bertus kreeg zijn geld. Van Duuren kreeg Anna. En de politie werd om de tuin geleid.’
‘En dat,’ onderbrak mijn vrouw, ‘was het voorspel tot het drama.’
Ik knikte traag en zweeg.
Mijn vrouw stond op en pakte de glazen. Ik had nog een klein voorraadje Franse cognac, speciaal bewaard voor bijzondere gelegenheden. Ik vond dat dit zo’n gelegenheid was. Ik strekte mijn benen behaaglijk naar de haard en dronk met kleine teugjes. Klaas zat in zijn fauteuil te wippen. Hij was nog te jong om van een goed glas cognac te kunnen genieten.
‘Verder, Peet,’ drong hij aan.
Ik zette mijn glas neer.
‘Wat er zich die bewuste avond nu precies heeft afgespeeld,’ zo ging ik verder, ‘zal wel nooit geheel opgehelderd worden. We weten, dat Bertus zich niet aan zijn afspraak hield. Hij ging de tas met geld niet zelf halen, maar stuurde Pepi, een tweederangs inbrekertje, die nogal ruw werk afleverde. Bertus nam dus genoegen met de twintigduizend gulden die hij reeds had ontvangen. Ik denk dat hij er weinig voor voelde om voor die extra vijfduizend enig risico te lopen. Er bestond toch altijd de kans, dat hij bij die inbraak werd gepakt. Het spreekt vanzelf, dat Pepi van het hele voorspel niets wist. Hij werd gewoon door Bertus getipt. Meer niet. Volgens de vooraf gemaakte afspraken ging Anna die avond naar de bioscoop en kwam kort na middernacht thuis. De inbraak was toen al gepleegd.’
‘Wat zeg je?’ riep Klaas.
‘Ja, de inbraak was toen al gepleegd. De Wilde heeft dit nagetrokken. Toen hij Pepi voor de tweede keer verhoorde, verkreeg hij zoveel inlichtingen, dat hij een tijdschema kon opstellen en daaruit bleek, dat Pepi zo rond het middernachtelijk uur in het huis van Anna moest zijn geweest. Zeker niet later.’
‘Pepi,’ zei mijn vrouw, ‘kon de moord dus nooit hebben begaan.’ Ik schudde mijn hoofd. ‘Nee, want van Maffe Beppie weten we, dat Anna Bentveld een uur later nog in leven was. Ze zag haar op de gracht. Anna kwam toen kennelijk vanuit de Bethlehemsteeg en was op weg naar de Keizersgracht. De afstand te voet bedroeg binnendoor elf minuten. Met een auto doe je het in de binnenstad niet veel sneller. Wanneer Maffe Beppie haar om één uur zag, dan was Anna zo ongeveer tien à elf minuten na énen thuis. Als we vijf minuten rekenen voor het verkleden — ze werd in haar nachtjapon gevonden — dan werd zij zo omstreeks kwart over één vermoord.
Waarom Anna na haar thuiskomst uit de bioscoop nog naar het huis van Mooie Bertus is gegaan, zal wel nooit precies achterhaald worden. Ze kan het zelf niet meer vertellen. Ik heb echter wel een vermoeden, die de waarheid heel dicht zal benaderen en tevens een verklaring geeft voor het motief van de moord.’ Ik pakte mijn glas en nam nog een slokje.
‘Kom, Peet,’ zei Klaas ongedurig, ‘ik ben nieuwsgierig.’
‘Toen Anna bij haar thuiskomst de inbraak ontdekte, was ze ervan overtuigd dat Mooie Bertus in het valletje was gestapt. Ze wist natuurlijk niet, dat hij Pepi had gestuurd, maar meende dat Bertus volgens afspraak de inbraak zelf had gepleegd. Ze voelde zich gespannen en dacht eindelijk van haar kwelgeest te zijn verlost. Met de nummers van de bankbiljetten in haar bezit had ze een machtig wapen tegen Bertus. Ze behoefde de nummers van de bankbiljetten maar aan de politie door te geven en Bertus ging voor de inbraak het hok in. Bertus had een panische angst voor de cel. Ik weet dat van anderen en ook Anna zal hier zeker van op de hoogte zijn geweest.
Ik denk dat ze in een roes van triomf naar Bertus is gestapt en hem honend heeft verteld hoe de vork in de steel zat. Ze zal daarbij beslist wel hebben gezegd, dat ze ook zou praten over al die andere chantagezaakjes uit het verleden, wanneer Bertus het nu nog zou wagen ook maar iets tegen haar en Van Duuren te ondernemen. Bertus zal aanvankelijk te beduusd zijn geweest om direct te handelen. Pas toen hij de zaak overdacht en begreep in welke situatie hij zich bevond, is hij tot actie overgegaan. Het feit, dat hij met die twintigduizend gulden die hij reeds in zijn bezit had, toch niets zou kunnen beginnen, omdat hij ze zonder risico niet kon uitgeven, zal mede een stimulans zijn geweest.
Bertus ging — zoals zijn aard — sluw te werk. Hij begreep dat hij snel moest handelen. De omstandigheden waren gunstig. Wanneer hij Anna in haar huis zou vermoorden voordat de inbraak door anderen was ontdekt, dan zou iedereen, ook de recherche, denken dat de moord door de inbreker was gepleegd. En hij was de inbreker niet, dat was Pepi.
Van Van Duuren meende hij niets te duchten, omdat Van Duuren zich door het plannetje zelf in een bepaald netelige situatie had gewerkt.
Hij ging haar achterna en wachtte tot ze thuis was. Ik denk dat hij normaal heeft aangebeld en dat Anna, die Van Duuren verwachtte, de buitendeur voor hem heeft opengedaan.’
‘Dus Bertus vermoordde Anna.’
‘Ja, de bloedspatjes op zijn broek en de twintigduizend gulden die in zijn woning zijn gevonden, vormen tezamen wel een afdoend bewijs.’
Ik zuchtte.
‘Och, het bewijs van zijn schuld is eigenlijk niet meer zo belangrijk. Bertus is inmiddels voor een andere rechter verschenen.’ Ik grijnsde. ‘Een rechter, die zelfs zonder recherche alles weet.’
Een tijdlang zwegen wij.
Ook Klaas dacht over de dingen na. Ik zag het aan de peinzende uitdrukking op zijn gezicht. Na een poosje had hij het verwerkt en veerde op.
‘Maar wie vermoordde Bertus?’
Ik had die vraag verwacht, natuurlijk had ik die vraag verwacht. Maar ik had haar zo lang mogelijk willen ontwijken.
‘Van Duuren,’ antwoordde ik.
Hij keek mij stomverbaasd aan.
‘Van Duuren?’
‘Ja,’ zei ik gelaten, ‘Van Duuren.’
‘Maar Peet…’
Ik stak mijn hand op.
‘Stil maar,’ zei ik, ‘ik weet wat je zeggen wilt. Waarom arresteerde je hem niet?’
‘Ja,’ zei hij weifelend.
Ik zuchtte.
‘Omdat ik het niet kon.’
‘Niet kon?’
Ik schudde mijn hoofd.
‘Nee, ik kon het niet. Mijn gevoel van rechtvaardigheid kwam ertegen in opstand.’ Ik beet op mijn onderlip. ‘Ik zal het je proberen uit te leggen. Wie was Bertus?’ Ik haalde mijn schouders op. ‘Een verachtelijke souteneur, chanteur, een parasiet van onze samenleving. Wie was daarentegen Van Duuren? Een belangrijk man, hoofd van een grote onderneming, zevenhonderd gezinnen zijn van hem afhankelijk.
Wie treurt er om de dood van Bertus? Niemand. Zijn dood is in maatschappelijk opzicht een winstpunt. Maar wanneer nu Van Duuren voor zijn, utilistisch gezien, positieve daad zou worden gestraft, dan betekende dit voor de samenleving een verlies, een groot verlies. De keuze was uiteindelijk niet moeilijk. Daarom liet ik…’
‘Peet…!!’
Ik keek op en ontmoette de blik van mijn vrouw. Haar anders zo zachte ogen stonden star, en keken mij fel en doordringend aan.
‘Waarom lieg je, Peet? Waarom vertel je die jongen de waarheid niet? Waarom verschuil je je achter die dorre theorie van de nuttigheid? Het is een leugen, Peet… en je weet het! Je hebt mij vanmiddag datzelfde verhaaltje verteld. Ik heb je daar toen niet over aangevallen. Ik voor mijzelf weet wat de ware reden is. Maar voor je zelf in die malle theorie gaat geloven, is het beter dat je de waarheid onder ogen ziet.’
Ik liet mijn hoofd zakken.