E tale divenis anke standardiero Antipov kaptito, nam lua duima kompanio kapitulacis.
Existis rumori, ke il esus mortinta, jacante irg-ube en obuso-foso. Testo esis kamarado, certena lietnanto Galiulin, qua obersvabis asertate la morto di Antipov dum atako tra la bilorneto.
La okuli di Galiulin vidis ordinara atako di infantrio. La soldati devis kurar trans la agro, kovrita per dornoza kardoni, inter la amba armei.
118
Kun ica temerara avan-stroko la soldati havis la tasko provokar la adverso a bayoneto-atako, o ma kovrar la austriani, qui esis en lia tiralier-tranchei, per grenadi. La agro esis kam senfina voyo. Sub la pedi dil soldati fluktuis la sulo kam nesekura marsho. La standardiero esis unesme ye la kapo, lore inter li, il levis la revolvero e vokis „Hura", quon ma nulu, anke il ne, audis. En kalkulita intervali la soldati jetis su sur la sulo, levis su samtempe itere e pluskuris kriante. Kelki falis kam hakita arbori e mortis.
„La pafo-lineo esas ne-exakta. Vu telefonez kun la baterio", dicis Galiulin al oficiro, qua stacis apud lu. „Momento, vu esas justa. La fairo devas irar al plu dopa lineo."
Dum ica tempo-punto la atakanti atingis ja preske la adversa latero. On finis la fairo. La observanti divenis nervoza en la absoluta silenco, quale se li esus Antipov, qua devis plenigar kun la soldati vera mirakli koram la austriana formaci. En ica momento detonis du pezoza germana grenadi. Nigra tero e fumuro kovris la tota ceno.
„Ya Allah! Fino. Nula ludo pluse", susuris Galiulin per pala labii, nam il kredis ke la standardiero e la soldati esus mortinta. Triesma grenado explozis en la proximeso dil observeyo. Omni eskapis en inklinita posturo.
Galiulin dormis kun Antipov en la sama shirmeyo. Pos ke on kredabis ke Antipov esus mortina, Galiulin recevis la impero prenar la havajo di Antipov por transdonar ol a lua spozino, pri qua existis fotografuro. La standardiero e mekanikisto Yusup Galiulin esis la filiulo dil menajestro Himasetdin en la domo di Tiversin.
119
Dum la pasinto, la mastro Tshudoleyev batabis lu ofte, ma nun il esabis itu, qua sorgis por la kariero de Yusup. Yusup Galiulin nam obtenis, kontre sua volo, varma e komforta loketo en garnizono. Ibe il komandis trupo ek mi-invalidi. E kaduka veterani probis instruktar la militala exerci ad ica invalidi. Yusup devis ultre to examenar la gardisti koram la depozeyi. Esis sensorga vivo, nam existis nula plusa taski. Ma subite aparis kun helpo-trupo ek olda land-soldati, qui stacis sub la komando en Moskva, anke la bone konocata Pyotr Tshudoleyev.
„Ah, olda amiki!" dicis Yusup per tenebra rido. „Segun vua impero, ecelenco", respondis Tshudoleyev, dum il salutis.
Ma tale la afero ne povis finar. Ja dum la unesma kontre-regula konduto, standardiero Yusup insultis la ordinara soldato, e pro ke icu vidis latere e ne aden la okuli di Yusup, icu batis per la pugno aden lua vizajo e lasis arestar lu por du dii che aquo e pano. Semblis esar venjo pro olima historii, e tale on taxis omna agi da Yusup. Ma esis riska e nenobla ludo. Quon facar? Komuneso inter la amba viri esis neposibla. Kad on ne povus sendar la soldato en punis-kompanio? Od kad il ne povis skribar promoco-propozo por la fronto? Tale on vidus lua bona intenci e qualesi. On kredus, ke il esus ideala oficiro kun bona kapablesi e karaktero, e forsan il esus ja balde lietnanto.
Galiulin konocis Antipov ek la tempi che la familio Tiversin. 1905, kande Pavlusha Antipov vivis ja duima yaro che la Tiversin-familio, Yusup Galiulin vizitis lu e ludis kun lu dum la fest-dii. Il vidabis ibe anke Lara. Depos ica tempo la relato esis interruptita.
120
Kande Pavel Antipov venis ek Yuryatin en la regimento, Galiulin astonis pri la vario di sua olda amiko. Ek la shamema, puerinala, gayoza, neta puerulo divenabis nervoza, superba, vivo-desestimanta hipokondriko. Il esis inteligenta, kuraja, tacema e mokema. Se Galiulin vidis en ilua vizajo, il povis jurar, ke en la okuli di Antipov brulis dezirego al filiino e la vizajo di Lara. Antipov semblis vivar kam en fablo- mondo. E nun il ne existis, e Galiulin posedis ilua paperi e fotografuri e la misterio pri ilua transformo. Frue o tarde la inquesti da Lara devis atingar lu. Il respondus. Ma esis danjera tempo. Il ne povis respondar detale, la forteso mankis. Il volis preparar el en indulganta maniero pri la evento. Pro to il vartis kun la letro maxim longe posible, til il audis, ke el ipsa laboris kom flegistino en la fronto-lineo. Nun il ne savis la korekta adreso por la letro.
10
„Nu, quo esas? Ka ni obtenos hodie kavali?" questionis Gordon, kande doktoro JIVAGO aparis en la galiciana rurala domo. Ibe esis lia quartero. „Quala kavali? En qua direciono tu volas irar. Omnaloke regnas hororinda tumulto. Nulu savas irgo. En la sudo troesas nia trupi en germana embraco, ed en la nordo la germana armeo transiris la Sventa, qua semblis nepasebla. Li destruktis reli e depozeyi, e li volis cirkumirar ni. To esas la situeso. E tu volas havar kavali? Ek, Karpenko, la manjajo, rapide! Ho, karno di bovyuno, admirinda!"
La ambulanco-konvoyo kun la lazareto trovesis nun en vilajo. La domi, konstruktita segun westala maniero, kun blanka, basa fenestri, esis sen irga noco.
121
Esis Martin-somero, la lasta klara dii di varma ora autuno. Mediki ed oficiri chasis mushi sur la fenestri e blanka tapeti, drinkis varmega kaulo-supo o teo e brulis lia langi. Nokte li sidis koram la herdo, suflis al bruletanta karboni sub la humida ligno-peci ed insultis pri lia helpisti, qui ne komprenis kalorizar. La nokto esis kalma. Gordon e Yuri JIVAGO jacis sur benki koram la muri. Inter li esis la tablo e la basa, longa fenestro. En chambro regnis varmego e fumuro. La fenestri esis apertita e li inhalis la fresha autunala aero.
Li parolis pri la sama temi kam dum la lasta dii e nokti. La horizonto montris reda koloro en direciono al fronto, e se la kanoni resonis e la tero tremis, JIVAGO interruptis la konverso e dicis: „To esis la Dika Berta, germana kanono. La grenadi pezas sisadek pud po peco." Lore li durigis lia konverso, sen savo pri quala temo li parolabis.
„Quala odoro esas hike en la vilajo?" questionis Gordon. „Me remarkis ol ja dum la unesma dio. Tale grasoza, dolcatra, kam che musi." „Ho, me savas quon tu opinionas. Esas kanabo. Hike existas multa kanabo-agri. Kanabo posedas ja propre kadavro-odoro, e hike esas kombato-regiono. Mortinti, qui jacas en la kanabo-agro, deskompozesos, pro ke on ne trovas li. Tala odoro hike ne esas nekustumala. He, ja itere la Dika Berta, ka tu audis?" Li parolis pri Deo e la mondo. Gordon konocis la pensi da sua amiko pri la milito e la tempo-spirito. Yuri raportabis pri la sangoza logiko de reciproka destrukto, pri la hororinda vundi, pri la moderna milit-tekniko, qua transformis homi en senforma karno.
122
Gordon, qua akompanis Yuri JIVAGO sempre, vidis singla dio interesanta kozi. Naturale il perceptis la arogemeso observar la kurajo di altra soldati, vidar quale li vinkis la morto-timo per superhomala esforco. Ma lua neaktiva e vakua sospiri ne povis esar plu bona. Il oponionis, on devis prizentar su, segun la situeso en vivo, sincera e naturale.
Ke on povis perdar la koncio dum la aspekto de vunditi, il lernis konocar che su ipse, kande li vizitis fluganta Reda-Kruco-detachmento, qua laboris proxim dop la formaci.
Li atingis la bordo di granda foresto, qua esis per kanon- salvei preske senarbora. Inter la ligno jacis destruktita municion-furgoni. Kavalo esis ligita an arboro. Che la ligna forestisto-domo mankis la tekto. La lazareto trovesis en kontoro dil forestisto ed en du granda griza tendi, qua stacis extere en la mezo dil foresto. „Esis eroro de me kunprenar tu", dicis Yuri. „Nia baterii stacas ibe dop la foresto. Ka tu audas la tumulto? Ne ludez la heroo. Tu havas nun la kordio en la pantalono, to esas naturale. La situeso povas chanjar singla momento. Hike strokos grenadi." Sur la tero apud la forestala voyo jacis kun eskartita gambi, en pezoza boti, sur la ventro o sur la dorso yuna soldati en sudorifanta uniformi, la restajo di tota detachmento. Li esis hike por restorar su por kurta tempo. La soldati jacis kam stoni. Li ne povis ridetar o jokar, e nulu turnis la kapo, kande plura un-kavala veturi proximeskis en troto. La ne-elastikita veturi sukusis tante, ke on povis kredar la pasajanti ne transvivus ica voyajo. Esis vunditi, qui bezonis unesma helpo od en kelka kazi mem operacio.