123
Ante bone duima horo, dum kurta fairo-pauzo, on transportabis li de la agro, e preske la duimo esis senkoncia.
Kande la veturi haltis koram la forestisto-domo, la kamilisti venis kun kamili e portis la vunditi ek la veturi. Ek un tendo regardis flegistino, la kurteno fermtenante en la manui. To ne esis elua labor-periodo. El havis libera tempo. Dop la tendi du viri insultis unu kontre la altru. La fresha alt-foresto forportis la eko, e nulu komprenis un vorto. Kande la vunditi venis, la amba viri iris jus aden la kontoro. Furianta yuna oficiro kriis al mediko e volis savar ube nun trovesis la artilrio. Ma la mediko savis nulo, to ne esis lua afero. Il volis kalmeso, pro ke il devus traktar la vunditi, ma la oficiro insistis e maledikis la Reda Kruco e la tota mondo. Yuri JIVAGO iris al mediko. Li salutis unu la altru ed eniris la domo dil forestisto. La oficiro, qua parolis per lejera tatara acento, prenis sua kavalo, saltis sur la dorso e rapidigis alonge la voyo aden la foresto. La flegistino vidis sempre ankore ek la tendo. Subite elua vizajo distordis.
„Quon vi facas? Ka vi esas fola?" El kuris ek la tendo a du vunditi, qui kuris inter la kamili sen irga helpo. Sur un kamilo jacis mutilita vundito. Grenado transformabis lua vizajo, lango e denti en sangoza paplo. Il ankore vivis, e la restaji dil grenado esis nun en mandibulo, ibe ube esabis olim la vango. Il pregis per dina voco, ke on mortigez lu por finar lua senfina tormenti.
„Quon vi facas ibe? Ton devas facar la kirurgisto kun specala instrumenti" (Deo, prenez lu a tu, altrakaze me ne povas kredar pri tua existo!)
124
Dum la sequanta momento la vundito kriis laute, lua tota korpo tremis ed il expiris.
La vundito esis la kaporalo Himasetdin. La oficiro, qua furiis kontre la mediko, esis lua filiulo, lietnanto Galiulin. La flegistino esis Lara. Gordon ed JIVAGO esis testi dal evento. Li omna esabis prezenta en maxim streta spaco, ma nulu konocis irgu, e la destino vartis til la proxima okaziono.
11
En ica regiono existis kam per miraklo ankore kelka vilaji sen noco. Oli formacis integra insulo en la maro di destrukti. Gordon ed JIVAGO retrovehis vespere. La suno subiris. Li venis tra vilajo e vidis quale yuna kosako en kriego dal spektanti koaktis olda grizbarba judo en longa kaftano kaptar moneto, quan il jetis aden la aero. La oldulo faliis sempre itere la moneto, qua falis en la slamo. La oldulo inklinis su, ma la kosako batis kontre ilua kulo, dum la altri tenis su la ventri. To esis anke ja la tota joko. Ankore esis nula danjero. Ma nulu povis donar garantio, ke omno restus tale. Ek la rurana domo venis kriante la spozino dil oldulo sur la strado e gestis per la manui. Du poka puerini vidis ek la fenestro e ploris pro la avulo.
La veturisto, qua trovis joyo pri la spektaklo, plulentigis la veho, tale ke la amba viri povis juar la ceno. Ma JIVAGO venigis la kosako ed imperis finar la mokego. „Segun vua impero, ecelenco", dicis la kosako. „Esis nula maligneso. Esis nur joko." Dum la plusa voyajo Gordon ed JIVAGO tacis. „Hororinde", komencis JIVAGO, kande lia propra vilajo proximeskis.
125
„Nun tu povas imaginar, quala tormenti la nefelica judala populo en ica milito devis tolerar. E hike esas anke ankore la regiono dil judala koakto-kolonio. Li devis tolerar sufri, alta imposti, pogromi, destrukti e moko, e nun on akuzas li pri mankanta patriotismo. Ma de ube povas venar patriotismo, se la enemiko grantas por li omna yuri, dum ni persekutas li? La odio kontre la judi esas sur febla fundamento. Propre on devas trovar li simpatiante. Lia povreso, lia febleso, lia senhelpeso kontre bati. Nekomprenebla. Fatala." Gordon ne respondis.
12
Li jacis itere an amba lateri dil basa, larja fenestri. Esis nokto, e li konversis. JIVAGO naracis ke il vidabis en la fronto-lineo la Caro. Il naracis bone. Esabis printempo, kande il vidis la fronto. La stabo dil trupo trovesis en la Karpati, en valo-baseno. E li devis barar la aceso di valo kontre la hungariani. Sur la sulo dil valo-baseno trovesis fervoyi-staciono. JIVAGO deskriptis a Gordon la regiono, la monti, abieti, pini, la pezoza nubi, la granit-roki, la skistoza roki, la grandega foresti. Esis humida, griza april- matino. La aero esis dika e vaporis. Nebulo esis super la valo-baseno. Omna fumuro flugis en la cielo, de la lokomotivo, de la prati, de la griza monti, de la obskura foresti, de la nigra nubi.
En ica dii la Caro voyajis tra Galicia. Subite on audis, ke il volis vizitar ica detachmento, pro ke il esis la chefo da ica trupo.
Il povis venar singla momento. Sur la staciono trovesis honor-gardo. Du hori pasis. Lore aparis en rapida sequo amba luxo-treni, laste la treno kun la Caro.
126
La granda-princo Nikolai akompanis la Caro, qua pasis avan la fronto dil grenadieri. Singla saluto-vorto, parolita per nelauta voco, kauzis tondranta „Hura", quale se aquo en sitelo saltus alte. La Caro ridetis embarasate. Il aspektis plu olda e plu fatigita kam sur la bank-bilieti e medalii. Lua vizajo esis velkinta e kelke sponjatra. Il vidis sempre itere al granda-princo, se il ne savis quon il devis facar, ed icu helpis kun poka gesto dal okuli e la shultro ek la embaraseso.
La Caro vekis simpatio dum ica varma, griza matino en la monti. Esis pavoriganta penso, ke ica embareseso e rezerveso esus la vera esenco dil Caro, qua kondamnis ed amnestiis, qua katenizis e liberigis. „Il devis facar parolado, forsan tale: Me, mea espado e mea populo! Kam Wilhelm. Ma il ne parolis pri la populo, quankam to esabus en ica tempo importanta afero. Ma, ka tu komprenas, il stacis en tipale rusa maniero super ica banala koncepti. En Rusia esas teatrala konduto nepensebla, kad ne? Dum la Romana Imperio existis diversa populi, ma hodie ica koncepto existas nur por Cari, reji e politikisti, por ke li povas dicar: populo, mea populo.
La fronto esas plena de korespondanti e jurnalisti. Li notas 'observadi', populara parolmodi, li regardas la soldati e vunditi e formacas nova teorio pri la anmo dil populo. Linguistikala grafomanio, filologiala sfintero- febleso. Existas ankore altra tipo. Nekompleta lingvo, linei e poka ceni, skeptikismo, misantropismo. Exemple me lektis sequanta frazi: Griza dio kam hiere. Matine pluvo, greleto-vetero. Me vidas ek la fenestro sur la strado. Senfina koloni di kaptiti. Vunditi en veturi.
127
Kanono pafas. Ol pafas hodie kam hiere, morge kam hodie, singla dio e singla horo...' Pripensez, quale klare vidante, quale gayoza! Pro quo il furias pri la kanono? Pro quo il postulas de la kanono diversa konduti? Pro quo il ne astonesas pri su ipsa? Il ipsa pafas singla dio per enumeradi, komi e frazi. Pro quo il ne finas ica aktiveso? Pro quo il ne komprenas, ke ne la kanono devas esar nova, ma il, sen repeto, ke ek sua noto- kayero nultempe povas venar irga senco? Pro quo il ne komprenas, ke nura fakti sen homala viziono e fantazio ne povas existar?"
„To esas nekustumale justa", Gordon interruptis. „Me volas dicar ulo a tu. Quon ni vidis hodie, la ceno inter la kosako e la judo, to esas la maxim simpla infameso pri qua nulu parolas, ma on respondas ica infameso per bati. Ma pri la judala problemo generale on povas filozofiar. Ed on agnoskas surprizanta aspekti. Me dicas a tu nula novaji. Ica idei esas da tua onklo. Tu questionas, quo esas la populo? Kad on devas dorlotar ol? Se on duktas la populo per la beleso e grando da sua verki aden la komuneso, ka to ne esus plu multe e plu bona? Certe, certe. Quala populi vivis dum la kristana periodo? Esas ya nula ordinara populi, ma kristana populi. La konverto esas importanta, ne la loyaleso ad olda tradicioni. Prenez la Evangelio. Quon ol dicas pri ica temo? Nu, ol ne dicas: to ed ico devas esar tale. Esis naiva e timema ofro: Ka vi volas existar segun nova maniero, kam nultempe antee? Ka vi volas la benediko por via mento? Ed omni aceptis ica ofro dum yarmili.
Se la Evangelio anuncas, ke en la rejio di Deo ne existus greki o judi, ka to signifikas, ke en la Deala rejio omni esas egala?