128
No, to ne esis necesa. Ton ja savis la greka filozofi, la romana moralisti, la profeti ek la Olda Testamento. La vera signifiko esas: En ica nova, ek la kordio venanta existo-maniero, qua nomesas Rejio di Deo, ne existas populi, ma nur personalesi.
Tu dicis, ke fakto esas sensenca, se on ne introduktas senco aden la fakto. La kristanismo, la misterio pri la personaleso devas penetrar la fakto, por ke ol ganas senco por la homo.
E ni parolis pri ordinara politikisti, qui povas dicar nulo pri la vivo e pri la mondo, pri la sekundara fortesi, qui volas restrikteso, qui volas parolar pri maxim posible poka populo, qua sufras, tale ke on ek la kompato povas tirar utilo. La determinita viktimo da tala personi esas la judaro. La nacionala penso kauzis la danjera neceseso por la judi esar e restar populo dum yarcenti. Ma ek ica mezo aparis forteso, qua liberigis la tota mondo da ica mizera tasko. Quala miraklo! Quale povis eventar to? La liberigo de la demonala mezvaloreso. La liberigo pri la diala dementeso eventis en lua lando, parolis en lua lingvo ed esis ek lua populo. Ka la judi vidis ed audis, ma ne atencis ica forteso? Pro quo li permisis, ke anmo kun tala forteso aparis koram li? Quale li povis pensar, ke pos la triumfo e pos la dominaco da ica forteso li existus pluse kom vakua korpo dil miraklo, quan li refuzabis? Qua persono profitis per ica voluntala su- sakrifiko? Qua havis avantajo, ke dum tota epoki sennombra homi dronis en moko e sango, homi, qui esis tale sentema, tale pronta por lo bono, qui esis tale kordiale inter su? Pro quo esas ica skribanta popul- amiki tale inerta e nekapabla? Pro quo praktikis la judala penseri nur mondala doloro ed lejera ironio?
129
Pro quo li ne riskis livar la tradicioni ed obligi, pro quo li ne lasis pasar ica poka populo, qua kombatis sempre itere por irga skopo, qua recevis sempre itere bati de irga latero? Pro quo li ne dicis: Pripensez! Suficas. Prenez altra nomi! Irez en omna direcioni. Vi esas la unesma e la maxim bona kristani en la tota mondo. Vi esas precize to, quon la stultuli e febluli ek vi refuzis sempre."
13
Kande JIVAGO aparis dum la sequanta dio por dejunar, il dicis: „Tu volis sempre tale rapide for. Ma me ne povas dicar, ke to esus bona por tu. La voyo al esto esas libera, ed en westo on facas preso kontre ni. Venis la impero, ke omna lazaret-detachmenti devas retretar su. Ni devas ekmarchar morge e pos-morge. La vestajo di Misha Gordon ne esas pronta, Karpenko. Sempre itere la sama historio. E sempre itere esas kulpa la olda muliero, kad ne?"
Il ne audis, quon lua ordonanco dicis kom exkuzo, ed il ne atencis Gordon, qua devis voyajar nun en la vestaji di JIVAGO. Il dicis: „Oh, ica migro-vivo, kam che la cigani! Kande ni atingis ica loko, me esis nekontenta pri omno. La herdo, la basa plafono, la slamo, la dika aero. Hodie me ne savas, ube ni esabis antee. Esas, quale se me vivis hike ja eterneso. Ica furnelo, ica kareli, ica ombro de la arboro sur la strado." Li pakigis en omna kalmeso. En la nokto li vekis per bruisi, krii, pafi e pazi. Fatala lum-radio jacis sur la vilajo. Ombri preterkuris dop la fenestri. La domestri vekis e movis su. „Karpenko, irez adextere e questionez, quo eventis", dicis JIVAGO.
130
Ja balde li savis, quo eventabis. JIVAGO surmetis rapide sua vesti, iris al lazareto por examenar la rumori, qui montreskis kom korekta. La germani ruptabis la rezisto dil fronto-lineo. La defenso-lineo proximeskis sempre pluse al vialjo. La vilajo esis sub kanonago. On evakuis la lazareto e la administrado sen vartar irga impero. La procedo fineskus la sequanta dio. „Tu vehas kun la unesma transporto. La veturo vehos nun, ma me dicis, ke li devas vartar. Bona chanco! Me akompanos tu por vidar quala plason tu obtenos" Li kuris al fino dil vilajo, ube la detachmento recevis la necesa equipuro. Sempre itere li devis serchar protekto pro la pafi, qui stridis tra la stadi. An la chef-strado on vidis en la aero la fairo-radii di krevanta shrapneli. „ E quo esas kun tu?" questionis Gordon kurante. „Me vehos plu tarde. Me devas ankore unfoye heme pro la utensili. Lore me vehos kun la duesma grupo." Che la fino dil vilajo li adiis. La tota traino ekmarchis e formacis dum la veho su ipsa. JIVAGO signifis al Gordon. Li trovesis en la lumo di brulanta hangaro. Dum la retrovoyo JIVAGO devis serchar itere protekto sub la domi. Kurte koram la skopo, detonado-ondo jetis lu sur la sulo, ed shrapnelo atingis lu. Sangifante li perdis la koncio.
14
La lazareto situis nun en la proximeso de la chef- quartero, en poka urbo che la fervoyo. En februaro venis kelka varma dii. Yuri JIVAGO jacis en lito por oficiri che apertita fenestro. Esis preske dimezo. La maladi probis pontizar la tempo til la konjedo per irga aktivesi.
131
On informabis li, ke hodie venus nova flegistino a vizito. Yusup Galiulin, qua jacis kontre JIVAGO, foliumis en la jurnali Retsh e Ruskoye slovo ed insultis pri la blanka loki, rezulto dil censuro. JIVAGO lektis la lasta letri da Tonya, olquin il obtenabis omni per la posto di kampanio. La vento movis la letri e jurnali. Lejera pazi resonis. JIVAGO vidis adsupre. Lara venis.
JIVAGO e Galiulin agnoskis Lara senfriste, ma Lara agnoskis nulu. El dicis: „Bona dio. Pro quo la fenestro esas apertita? Ka vi ne koldeskas?" Lore el iris a Galiulin.
„Quale vu standas?" el questionis. El prenis ilua manuo por palpar la pulso, ma lore el perplexis e sideskis sur la stulo apud lua lito.
„Quala surprizo, Larisa Fyodorovna", dicis Galiulin. „Me esis kun vua spozulo en la sama regimento. Me konservis ilua utensili por transdonar oli ad elu." „Nekredeble, nekredeble", el dicis. „Quala hazardo! Ka vu konocis lu? Voluntez, vu raportez! Il do falis, kad ne? Vu povas parolar tote libera, nula pavoro, me ya savas quo eventis."
Galiulin ne posedis la kurajo por konfirmar la rumori. Il volis kalmigar el.
„Antipov esas en kapteso", il dicis. „Il e sua soldati esis tro vaste avane dum la atako. Il devis kapitulacar" Ma Lara ne povis kredar. La subita parolado ecitis el. El ne povis opresar sua lakrimi, e pro ke el ne volis plorar koram la amba viri, el levis su e livis la chambro. En koridoro el trovis kalmeso.
Ja balde el aparis itere. El evitis la kontakto kun Galiulin por ne devar plorar. El iris ad JIVAGO e dicis: „Bona dio. Ka vu sentas irga dolori?"
132
JIVAGO observabis elua ecito e lakrimi. Il volis questionar el pri la kauzo, il volis naracar, ke il vidabis el ja dufoye, kom gimnaziano e studento, ma lore il pensis, to esus tro intima ed el povus misinterpretar lu. Subite il devis pensar pri la mortinta Ana Ivanovna en sarko e pri la krii da Tonya en Sivcev Vrashek, ed il dicis vice to: „Me dankas. Me esas mediko e kuracas me ipsa. Me bezonas nulo."
Pro quo il iracas kontre me, pensis Lara e regardis la
mikra-nazala, ordinara viro surprizate.
Depos dii regnis nekontinua, alternanta vetero, e la
vento susuris dum la nokto, qua havis la odoro a humida
tero.
En ica tempo venis singulara informi ek la chef- quartero, desquietiganta rumori ek la patrio, ek Rusia. La telegrafala konekteso kun Peterburg esis interruptita. En omna stradi on parolis pri politiko. Se flegistino Antipova esis en servo, el vizitis dufoye la maladi, matine e vespere, parolis pri ordinara aferi kun la maladi en la altra chambri, e same kun Galiulin ed JIVAGO. Nekustumala ed interesanta viro, el pensis. Yuna, ma ne afabla. Il havas mikra nazo e nulu povas dicar, ke il esas bela. Ma il esas inteligenta, en la maxim bona senco dil vorto. Vivanta raciono. Ma to esas neimportanta. Importanta esas, ke me devas livar mea obligo hike, ke me iros a Moskva, en la proximeso di Katenka. Ed en Moskva me devas propozar, ke me povas obtenar konjedo por irar a Yuryatin en la gimnazio. Pri la povra Pavlusha ne existas irga espero. Do me ne devas ludar la heroino en milito, me ya volis nur serchar lu.
Quon facos Katenka? La povra orfanino (Lara komencis plorar).
133
Eventis multa transformadi en lasta tempo. Existis jus ankore santa kozi, obligo al patrio, kurajo, patriotismo. Ma la milito esas perdita. To esas la maxim granda nefortuno, la aureolo ne existas, santa esas nulo. Subite eventas omno en altra maniero, la sono, la aero, omno chanjis. Quale on devas pensar, quala konsilon on povas aceptar?