Пасадзіўшы бабулю ў крэсла, урач асцярожна расшпіліў у яе манжэту, закасаў рукаў блузкі, як заўсёды, паківаў галавой, любуючыся яе поўнай, белай, быццам кашулі Альберта, рукой, і прамармытаў: «Ну, зусім як у маладой дзяўчыны, як у маладой дзяўчыны»,— а бабуля ўсміхалася і пераможна глядзела на бутэльку з мачой, якая ў гэты час красавалася або на сярэдзіне абедзеннага стала, або на чайным століку, што на колцах.
Марцін павінен быў трымаць ампулу, бо маці з гэтым ніколі не спраўлялася. «Мяне трасе ад аднаго позірку на ампулу»,— гаварыла яна. Калі ўрач зразаў галоўку ампулы, Марцін стаяў зусім спакойна, і доктар, як заўсёды, сказаў:
— Ты храбры хлапец!
Марцін уважліва сачыў, як маленькая, тоненькая дзюбка калібры апускаецца ў празрыстую вадкасць, як урач адцягвае поршань, як шпрыц напаўняецца чымсьці бясколерным, што валодае цудадзейнай сілай. Бясконца шчаслівым, пакорным і прыгожым рабіўся твар бабулі. I ён не адчуваў ні кроплі страху, калі ўрач раптоўна ўтыкаў дзюбку калібры ў руку бабулі — гэта было як укус,— пяшчотная белая скура крыху напружвалася, быццам яе клюнула птушачка. Бабуля неадрыўна глядзела на ніжнюю паліцу чайнага століка, дзе стаяла «кроў у мачы», урач жа асцярожна націскаў на поршань і ўпрыскваў у бабулю бязмежнае шчасце. Яшчэ рывок, урач дастае дзюбку з бабулінай рукі — і загадкавы, шчаслівы ўздых бабулі. Ён заставаўся ў бабулі і пасля адыходу ўрача, хоць яму было страшна, але цікаўнасць была мацнейшай за страх, тут здзяйснялася нешта жахлівае, гэткае ж жахлівае, як і тое, што рабілі ў кустах Грэбхакэ і Вольтэрс, такое ж жахлівае, як слова, якое маці Брылаха сказала ў падвале кандытару,— жахлівае, але затое таемнае і прыцягальнае. Увогуле, па сваёй ахвоце, ён нізавошта не застаўся б у бабулі, але калі ёй рабілі ўкол, ён заставаўся. Бабуля ляжала ў ложку, над ёй паднімалася нейкая светлая хваля, якая рабіла яе маладой, шчаслівай і няшчаснай, яна глыбока ўздыхала і плакала, а твар яе расцвітаў і рабіўся такім жа гладкім і прыгожым, як твар маці. Разгладжваліся зморшчыкі, вочы ззялі, выпраменьваючы шчасце і спакой, а слёзы цяклі безупынку, і ў гэтыя хвіліны ён раптоўна пачынаў любіць бабулю, ён любіў яе вялікі квітнеючы твар, што заўсёды выклікаў у яго страх, і ён цвёрда ведаў, што ён зробіць, калі вырасце вялікім і адчуе сябе няшчасным: ён папросіць, каб яму пракалолі руку дзюбкай калібры, якая ўлівае шчасце,— некалькі кропель бясколернага Нечага. Цяпер яго не нудзіла ў бабуліным пакоі, не нудзіла нават ад бутэлькі, што стаяла на ніжняй палічцы чайнага століка на колцах.
Ён клаў руку на бабулін твар — спярша на левую шчаку, затым на правую, затым на лоб, пасля доўга трымаў далонь над яе вуснамі, каб адчуць яе спакойнае і цёплае дыханне, і ў канцы затрымліваў руку на бабулінай шчацэ, і ён больш не ненавідзеў яе: выдатны прыгожы твар, такі зменены ад нейкага паўнапарстка бясколернага Нечага. Бывала, бабуля нават не засынала, І, не расплюшчваючы вачэй, яна ласкава гаварыла яму: «Слаўны хлопчык!»—і яму рабілася сорамна, таму што звычайна ён яе ненавідзеў. Калі яна засынала, ён мог спакойна агледзець яе пакой, у яго ніколі не знаходзілася часу для гэтага з-за страху і агіды. Вялікая чорная горка, каштоўная, старадаўняя, уся набітая крышталёвым посудам. Тут былі крышталёвыя вазы і малюпасенькія тонкія кілішкі для гарэлкі, шкляныя куфлі: сінявокая з матавым узорам лань, піўныя кружкі. Пасля, усё яшчэ не здымаючы рукі з твару бабулі, ён глядзеў на фотаздымак бацькі: ён быў большы, чым той, што вісеў над ложкам маці, і тут бацька быў яшчэ маладзейшы, зусім малады і ўсмешлівы, з люлькай у роце, цёмныя густыя валасы выразна выдзяляюцца на фоне неба, на небе белыя, бы шматкі ваты, аблачынкі. Здымак такі рэзкі, што можна нават распазнаць выпуклы ўзор — кветкі на металічных гузіках бацькавай вязанай камізэлькі, а вузкія цёмныя вочы глядзяць на Марціна так, быццам бацька на самай справе стаіць там, у цёмным кутку, паміж горкай і столікам, дзе вісіць здымак, і ніколі, ніколі яму не ўдавалася зразумець: маркотны бацька на гэтым здымку ці вясёлы. Вельмі ўжо молада ён выглядаў, амаль гэтак, як старэйшыя вучні ў іхняй школе. На бацьку, ва ўсякім выпадку, ён ні кроплі не падобны. Бацькі бываюць старэйшымі, больш саліднымі і сур’ёзнымі. Бацьку можна пазнаць па тым, як ён сядзіць за сталом,— яму абавязкова падаюць яйка на сняданак,— як ён чытае газету, як звыклым рухам ён здымае пінжак. Бацька гэтак жа мала быў падобны на бацькаў другіх дзяцей, як дзядзька Альберт на дзядзькаў іншых хлопчыкаў. Марцін ганарыўся, што ў яго такі малады бацька, але да гэтага прымешвалася адчуванне нейкай няёмкасці: здавалася, быццам ён не сапраўдны бацька, і маці здавалася не сапраўднай маці,— ад яе быў іншы пах, чым ад маці іншых хлопчыкаў, яна здавалася лягчэйшай і маладзейшай за іх і ніколі не гаварыла пра тое, чым жылі іншыя людзі, пра тое, што вызначала характер мацярок іншых хлопчыкаў,— яна ніколі не гаварыла пра грошы.