Każda rzecz jest znakiem, a niektórych z nich nie można zignorować. Dlatego istnieją rzeczy ostre, myślał Paschalis, dlatego lasy są pełne trujących grzybów, dlatego pożary traw zamieniają w grudki sadzy miliony ciał owadów, dlatego powodzie wypłukują z dolin życie, dlatego są wojny, pioruny, katastrofy i choroby, dlatego istnieje starość, dlatego u Nożowników wiszą u pował tysiące ostrzy, a oni sami sprzyjają śmierci. Bóg tak stworzył świat, żeby ten nam podpowiadał, co mamy robić.
Koniec
Istnieją dwie wersje zakończenia historii Paschalisa. Jedna znajduje się, zapewne przypadkowo, z powodu samobójczej śmierci, w „Uber den selbstmorderischen Tod des Bruders im Kloster der regulierten Chorherren Augustiner in Rosenthal” i brzmi następująco:
„W porze porannego oficjum prepozyt zauważył nieobecność brata Paschalisa, który nie zwykł nigdy spóźniać się na modlitwę. Po pierwszych dwóch psalmach wiedziony przeczuciem udał się do celi, żeby go zbudzić, gdyż jak przypuszczał, brat zaspał. Otworzywszy drzwi, ujrzał ciało brata Paschalisa powieszone na lasce służącej do podtrzymywania ubrań. Pomimo szybkiego odcięcia i prób ratowania, brat Paschalis nie wrócił do siebie i jakiś czas potem odszedł na zawsze”.
Druga jest dość niejasna, rozmyta i nie ma w niej żadnej puenty. Podobno wędrował po Europie, może i po świecie, głosząc słowa swojej świętej, zmieszane ze smutkiem Nożowników. Pewnie poruszał się w przestrzeni tak samo, jakby poruszał się w czasie – to znaczy, że każde nowe miejsce otwierało w nim inne możliwości. Tę wersję znają ci, których dzieło i samo istnienie brata Paschalisa poruszyło, którzy słyszeli o nim z ust obcych, przypadkowych, nieuważnych, wśród plotek, cytatów, pomówień, cudzych przypomnień, właściwie to nie wiadomo skąd. Albo przeciwnie, jak profesor von Goetzen, którzy odkryli go idąc tropem Kummernis, znajdując Żywot w bibliotece uniwersyteckiej i czytali go z przerwami na papierosa, zapijając kawą z termosu, obgryzając skórki przy paznokciach. W tej wersji nic nie ma o śmierci narratora Żywotu, jakże zresztą mogłoby być? Ten, kto opowiada, zawsze jest żywy, poniekąd nieśmiertelny. Wychodzi poza czas.
Aloes
Podejrzewałam, że jest jakoś nieśmiertelny. Zawsze stał na parapetach i dawał się rozmnażać przez delikatne uszczypywanie jednej z dziesiątek swoich odnóg. W końcu zapomniałam, która roślina była matką a która dzieckiem. Rozdawałam go znajomym z miasta i Marcie, Agnieszce, pani Krysi, wręczałam im go w glinianych doniczkach, pudełkach po jogurcie i śmietanie, więc dzięki mnie poruszał się, wędrował. Nie wiedziałam, jak określić jego wiek; czy liczyć lata tym rozsadzonym odnogom, czy czas trwania zielonej, mięsistej substancji. Odnogi miały swój czas i przestrzeń, którą zarastały, drapieżnie przekłuwając ją swoimi ostrymi krawędziami; miały doniczki, gdzie od biedy dałoby się przykleić etykietkę z napisem Osobnik Y albo Osobnik 2439 i w ten sposób śledzić jego wcielenia. Ale sama zielona substancja wypełniająca po brzegi liście, substancja soczysta i pachnąca, którą przykładało się na oparzony palec, a ona wciągała w siebie wszelkie gorąco, wszelki ból, ta substancja była nieśmiertelna. Była ta sama w innych roślinach, na różnych parapetach i w wielokształtnych doniczkach. Była tą samą mięsistością która lata temu tkwiła w oknie domu moich rodziców, a przedtem podobno na witrynie sklepu z meblami, całkiem pustej w owych czasach, a jeszcze przedtem, kto to wie… Musiała podróżować, to jasne, aloesy nie rosną dziko w naszym klimacie. Zapewne istniał statek płynący przy wschodnim wybrzeżu Afryki, pchający się przez Kanał Sueski, pełen nasion kakao, egzotycznych owoców, klatek z małpami i rozwibrowanymi papugami. Donice roślin na dolnym pokładzie, śpiące aloesy, obojętne na chorobę morską niezdecydowani zdobywcy nowych ziem, mimowolni wrogowie wszelkich mirtów, pelargonii, ruty i wrzosu, mieszkańcy parapetów, łapacze północnego, histerycznego słońca.