17.
Спакой парушыў Сьцяпану халерны аддзел у Бельску: аферай пры выкананьні паслугаў насельніцтву. Нашумеў там адзін гаспадар, пішучы ліст у варшаўскае тэлебачаньне.
Сьцяпан зьбіраўся ў каманьдзіроўку туды злосны, як аса.
— Усыпце вы тым лапухом, пане Сумленевіч, э, колькі ўлезе! – дазваляў яму старшыня. — Скажэце ім, што я даю, э, дваццаць чатыры гадзіны на выпраўленьне крыўды, учыненай імі таму чалавеку... А зараз сядайце ды пішэце адказ у рэдакцыю, тэлебачанцам.
— Я-ж яшчэ нікуды ня езьдзіў, пане старшыня, каб ужо адпісваць.
— Паедзеце. А адпісаць у рэдакцыю, э, нам трэба зараз-жа. Неадкладнасьць у рэагаваньні ўражвае, э, разумееце. Скаргу прызнаць правільнай, але падкрэсьліць яе, э, інцыдэнтальны характар на фоне дасягненьняў нашага аддзелу...
Сьцяпан перабіў старшыні:
— Хто ведае, ці той гаспадар напэўна мае рацыю?
— Напэўна ці не напэўна, э, упарціцца нам ня варта ў гэтым... Не дай Бог, яны самі з рэдакцыі прыедуць туды, дык не такое будзе, э... Ну, давайце!
— Перш, аднак, я паеду высьветліць скаргу на месцы, пане старшыня.
— Э... — ён працягла паглядзеў Сьцяпану ў вочы: аб чым з табою, сынок, гаварыць! Не адказаў яму на звычаёвае: "Да пабачэньня".
Сумленевіч усё-ж не паехаў у Бельск: "Ён цваны, а я сірата?! Склікае, аказваецца, нараду кіраўнічых працаўнікоў аддзелаў i ня думае ён пра тое, што гэта дае мне нагоду высьветліць так пастаўленую ім справу на месцы. Што яму там — Сумленевіч няхай сабе валэндаецца па вакзалах— прычалах... "
Па тэлефоне Сьцяпан самазвана даў наказ бяльчанам: будзеце на нарадзе — з паперай лепш зойдзеце да мяне. Яны не зьдзівіліся.
— Ну, паказвайце сваю чаўпасу, — гаварыў ім Сьцяпан, калі празь дзень зьявіліся яны ў яго. — Хвалецеся, як гэта бляхаю пакрылі клуню гаспадару.
— Вось, пане загадчык, наша дамова з гаспадаром на паслугу.
— Ён задаволены вамі?
— Ого, яшчэ як! — выскаліўся адказны ў тамашнім аддзеле за разьвіцьцё паслугаў. — Паглядзеце, калі ласка, пратакол прыёмнай камісіі: падпісаўся!
— Дзе?
— Во, тут, пане загадчык.
— Не, дарагі, гаспадар падкаракуліў вам не фактычнае выкананьне работы, а толькі продаж вашым аддзелам бляхі яму. Так, брацец, — адсек адказному Сьцяпан: "Занята далікатнічаў я тады зь імі. Затанцуеце вы цяпер перада мною, быццам мядзьведзі ў цыганскім цырку". — Бляха — дэфіцытны матэрыял, і вы атрымоўваеце надзелы яе, ведаеце дзеля чаго? А вы, — ён спэцыяльна ставіў націск на множны лік, — прадаеце яе людзям, адначасова прымушаючы іх пацьвярджаць нязробленае вамі як зробленае...
— Няпраўда! — умяшаўся прысутны пры размове дырэктар. — Ёсьць на тое дакуманты.
— Можаце вы імі... падцерціся сабе! — ускіпеў Сьцяпан.
— Вы ня верыце нам, пане загадчык?
— Ні трохі!
— На адным-жа возе едзем...
— Вось таму й бачу я вас навылет.
— Канкрэтна? — разьятрыўся на Сьцяпана дырэктар аддзелу. — Ну, канкрэтна?!
— Ага... — падаў голас той ад паслугаў. Ён ужо апамятаўся.
Сумленевіч запыкаўся. "Гляну я на іх і мяне адразу падымае. Што ім адказаць? Фармальнасьці ў іх у поўным парадку. Як мне адступіцца назад?"
— Паеду, сам пабачу я тую клуню, — лагодна сказаў ён ім. — Далёка будзе ў Вольку?
— У Вольку?
— Але.
— Якую Вольку?
— Ну, адкуль той гаспадар, — дадаў Сьцяпан, укладваючы паперы. Аўтобусам, рэйсавым, даеду я туды?
— Ня ведаю, — заікнуўся гэты цыбаты памочнік дырэктара. — Хто яго ведае...
— Скажэце мне: самі вы бачылі клуню таго гаспадара ў Вольцы? — цьвёрда запытаў ён іх: "Сьцяпан, ня падай духам!" — Ну, як?
— Ну, — Сьцяпана раптам падтрымаў дырэктар і непрыхільна заплюскаў вочкамі на свайго супрацоўніка, быццам карцёжнік, якому не падыйшла карта.
Адказны за разьвіццё паслугаў аддзелу ў Бельску апусьціў галаву.
— Гэта ваш подпіс пад пратаколам? — не адступаўся ад яго Сьцяпан.
— Ага.
— I што вы падпісалі?
— Ну, што ты падпісаў? — падступіўся да яго й дырэктар.
Сьцяпана браў сьмех; ён сьціскаў сківіцы, бы праглынуўшы лімон або кавалец квашанага агурка пасьля выпітай чаркі.