"Начальніка даволі вывесьці з уласнага габінэту і ён пачынае паводзіць сябе бяспрыкладна жаласьліва".
Які нізкі ўзровень канфліктаў у каапэратыве! Усё зводзіцца ў іх да грошай, як у прасьцяцкім тлумачэньні гісторыі цывілізацыі.
Прыпазьніліся разам на гульлівую нараду. Сьцяпана клікалі да сябе падхмеленыя прыяцелі, ажно аглядваліся на іх адусюль...
— Дарагія сябры й прыяцелі! — устаў з прамовай дырэктар аднаго з аддзелаў, невядомы Сьцяпану. — Дазвольце мне выказаць сваю пераконанасьць у тым, што ня будзь нашага каханага старшыні на пасадзе старшыні, дык каапэратыўная праца ў нашым рэгіёне зусім заняпала-б. I, вобразна кажучы, усе мы тут, як ёсьць, пайшлі-б у сьвет з жэбрамі! Правільна гавару?
— Правільна! — крыкнулі яму хорам прысутныя ды запляскалі ў далоні. Давай, рэж праўдай!
— Старшыня — няхай ён жыве нам сто гадоў i не памірае! — так пакіраваў каапэратывам, што сёньня кожны з нас зможа пабудаваць сабе вілу ды, упрыдатак, купіць аўта замежнай маркі, напрыклад, "Утурмусеў". У гэтым месцы дарэчы будзе прыгадаць нам i банальнае: умовай багацьця працаўнікоў зьяўляецца багацьце іх кіраўнікоў. Рыба гніе ад галавы, кажуць. Я прапаную паправіць прымаўку: рыба расьце ад галавы!
— Слушна! — узьнялася авацыя навокал. — Прэч зь перажыткамі ў прымаўках! крычалі ўсе. — Далоў крытыкаваньне! Вітаем сілу!
— Стар-шы-ня! Стар-шы-ня! — узмацняўся энтузыязм на нарадзе. Ура-а— ааа!!!..
— Няхай жыве курэўства! — рагатліва крычалі Сьцяпану ў вуха п'яныя яго прыяцелі. — Ка-юк нам! Ка-юк усім! Ха-ха-ха...
— Ціха! — маргнуў ім Сьцяпан. Але яны, бы апантаныя, раўлі! Ён, доўга не чакаючы, перасеўся ад іх у канец залі, дзе пад сьцяною стаяла незанятае крэсельца. Аказалася яно без адной нагі; неяк прымасьціўся на ім.
— Ціха, сябры! — падняўся ў прэзыдыюме нарады старшыня. — Дайце сказаць, э, чалавеку.
I публіка мёртва заціхла.
— Дасягненьні каапэратыву, дарагія прыяцелі, цяжка перабольшыць, нягледзячы на намаганьні яго ворагаў, — працягваў сваё прамоўца. — Куды ні кінь вокам, бачны адны рэзультаты. Возьмем, прыкладна, паказьнікі пакражаў. У нашым аддзеле паменшалі яны ў трынаццаць разоў у параўнаньні зь першымі гадамі. Ва ўсім каапэратыве, несумненна, яшчэ больш... — далікатнюсенька папіў ён вады з па— сучаснаму высокай шклянкі. — Або, хаця-б, пакрываньне клуняў гаспадаром. У гэтай дзялянцы паслугаў мы дабіліся, проста, дасканалых вынікаў, якіх нідзе не пачуеш, і, адначасова, рэдкай каштоўнасьці наватарскага падыходу да справы. Прысутныя добра ведаюць, пра што я гавару. Удалося нам, здавалася-б, немагчымае! Гаспадары, менавіта, самі крыюць свае клуні, каб толькі бляха была ім!..
— Брава! Брава каапэратыўнаму вынаходніцтву! Малайчына, дырэктар! — чуліся воклічы.
— Ня мне дзякуйце, дарагія, але каханаму старшыні нашаму! Ён — наша галава й сярэдзіна. Тое, што я дасягнуў, адбылося з дабратворнага натхненьня ўсімі шанаванага Шэфа. Такая, вось, шчырая праўда, — ён элегантным жэстам выцер хустачкай лоб. — Я буду блізкі пачуцьцяў у нас усіх, калі скажу, што зьяўляюся, звычайна, сьмяцінкай на сьвятой паперы зь інструкцыямі, якія атрымоўваем ад нашага мудрага кіраўніцтва, узначаленага старшынёй!
— Ура-а-ааа!!!
Выступленьне зацягнулася.
Шматлікія асобы пратэстацыйна зашумелі.
Старшыня прыемна пачырванеўся.
— Нічога, э, ня зробіш, — азваўся ён у раптоўнай цішыні.
— Прашу й мне даць голас, — дамагаўся таксама бельскі дырэктар. — Я не дазволю на тое, каб іншыя ўсё выгаварылі й нічога мне не засталося!
— Калі ласка, э, — старшыня цёпла папрасіў яго выступіць.
— Сёньня пачуў я тут важкія словы, — набіраўся гэты разгону. — Здаўна я сумаваў па іх. Пэрыяд крывадушша ды махлярства ў каапэратыве, на шчасьце, беспаваротна мінуў. Гэта быў няважны эпізод у яго гісторыі й, не павагаюся тут дадаць, у гісторыі масаў, якія вакол яго круцяцца, — бяльчанін парабіў занатоўкі й зараз ён пасабляўся імі. — Аднак-жа, каварныя недабойкі мінулага добраахвотна не зыходзяць са сцэны нашых падзеяў. Не называючы прозьвішчаў, ёсьць яны і ў васяродзьдзі каапэратыву. Скажу я больш: у яго кіраўніцкім апараце! — ён зьедліва паглядзеў у бок Сумленевіча, наводзячы туды зацікаўленыя позіркі іншых. — Каб не паўтарацца, скажу я вам коратка: ёсьць сілы, якія спрабоўваюць пярэчыць нашым дасягненьням. На жаль, я тут не махлюю. А калі я пацяшаюся, дык тым, што здаровая большасьць сваім справядлівым ботам растопча, бы жабу, кожнага таго, хто асьмеліцца процідзейнічаць натуральным законам грамадзкага руху наперад! Во, — ён усё-ж крышаньку боязна зірнуў на Сьцяпана й, хуценька, на старшыню. — Мой папярэднік упамінаў тут прыклад з клунямі. Нам гэта, ня хвалячыся, ужо былое. Мы ў Бельску пайшлі далей! Будуем-жа асабнякі рукамі іх-жа будучых уласьнікаў, дабіваючыся мільённых прыбыткаў, звычайна, за нішто, во! Распусьцілі мы будаўніча-рамонтныя брыгады зь інжынерамі, якіх, дзякаваць Богу, чорт на хвасьце панёс... Прызнаем лёзунг: "Будуйцеся, людцы, самі!" Канец жартам. Даволі цярпелі мы ад розных патрабаваньняў...