Сабака люта брахаў.
Пайшоў паркі, густы дождж.
Сьцяпан, тулячыся да платоў з навіслым гольлем дрэваў, дабраўся ўздоўж іх да Антанюкоўскай артэрыі, якраз блізка прыпынку, на якім сеў у "дзевятку" ледзь уціснуўся ў перапоўнены аўтобус. З мокрых плашчоў пасажыраў сьцякала вада, і ад размочанай на падлозе гразі рабілася коўзка. Стаяў ён, трымаючыся за расхістаны поручань.
Выйшаў — за мостам на Белай, ніжэй "Гродна", дзе разявы ўсё яшчэ не разыходзіліся зь месца выпадку.
Ніякавата было Сьцяпану вяртацца да сябе.
Цішыня вакол яго асобы — анямелы тэлефон, для відавоку забеганая сакратарка, выключна дробязная карэспандэнцыя, спэцыяльна дэкрэтаваная яму старшынёй, спачувальныя твары некаторых — бянтэжыла яго сваёй, усё-такі, прыдзірлівасьцю. Нейкай шаблённай вытлумачальнасьцю абясьсільвала яна Сьцяпана.
Які-ж гэта — чорт вазьмі! — аргумант: спаліць яму аўтамабіль, каб...
Ат, хуліган ён, што дарабляе сабе ідэалёгію.
Напэўна, ён і з глузду зьехаў!
Калі-б Сумленевіч быў сур'ёзным, дык ня важыўся-б на такое.
Малады, то й дурны.
21.
У калідоры чакаў Сьцяпана незнаёмец, які назваў сябе сваяком і паведаміў, што памерла цётка. Гэта было ня тое, што нечаканым яму. Прыдуманым! I Сьцяпан, усьміхнуўшыся, сказаў:
— Што-ж, памерла дык памерла... Усё чую я пра сьмерць.
— Пахаваюць яе ў пятніцу каля дзесятай гадзіны. У Каралёўшчыне. Можна даехаць туды ранішнім аўтобусам.
— Памерла, значыць, сястра маёй нябожчыцы маці?
— Ну.
"Ня ўсё, што банальнае, зьяўляецца непрыдатным", — успомнілася Сьцяпану недзе пачутае ім. Ён слухаў незнаёмца, падтакваў яму — на яго шчацэ патрэскалася немалая бародаўка з воласам.
Гэты чалавек папрасіў Сьцяпана пазваніць па тэлефоне нейкаму сваяку ў ваяводзкай камэндантуры міліцыі.
— Добра, я пазваню, але гаварыць зь ім будзеце вы...
У сакратарыяце Сумленевіч пакінуў пісьмовую просьбу аб два вольныя ад працы дні.
Выезд на пахаваньне даў Сьцяпану супакаеньне.
Царква ў Каралёўшчыне, вельмі даўняя, стаіць ля гасьцінца ў колішні двор. Пад высокім лесам. За рэчкаю, калі йсьці да яе далінаю. Зьлева ад шашы, ад пахілых вербаў.
Ужо стаяла пад ёю зграя легкавых машынаў — паняў, паноў i панятаў. Выпендрыўшыся, хадзілі яны туды й назад — от, мужыкі каля фурманак на Сенным рынку. Каля свайго.
Цела нябожчыцы везьлі з хутара, ці то зь вёскі, i Сьцяпан, каб ня нудзіцца, не глядзець на гэтых нібы жалобнікаў, не паддавацца іх агляду, забрыў на ўзьлесьсе, сьцежкай каля сухога долу, дзе, мусіць, капалі пясок на дарогу. З засмужанага неба крапаў нясьмелы дожджык i падымалася духотная імгла. За маладняком цямнелі яліны й прасьвечвалася паляна. З-за павароту выйшла пажылая жанчына. Яна зьдзівіла яго тым, што яму, чужому, сказала "Добры дзень". Спатыкнуўся ён аб мурашнік; незвычайныя мурашкі залазілі яму аж на кульшы. Недалёка стукаталі дзятлы й пужаў Сьцяпана шолах у маліньніку, заваленым сухападам. Гадоў пяць назад, успомнілася яму, у гэтай ваколіцы паляўнічыя падпільнавалі рыся. Тут, магчыма, ёсьць i зьмеі?!
Калі Сьцяпан вярнуўся пад царкву — ад машыны, памаляванай у сіні колер, наблізіўся да яго ні то хлопец, ні то мужчына.
— Добры дзень пану. Сьцяпан адказаў.
— Вы, пане, на пахаваньне?
— На пахаваньне, — адказаў Сьцяпан.
— Курыце? — той працягнуў яму пачак амэрыканскіх цыгарэтаў.
— З прыемнасьцю. Дзякую вам.
Араматызаваныя, даўкія...
— Няма, пане, пагоды.
— Так, — Сьцяпан прыгледзеўся да пашчэрбленых зубоў размоўцы. — Старыя паміраюць або ўвосень, або ўвесну.
— Цётка магла-б, пане, пачакаць да восені, — пажартаваў уласьнік сіняй машыны. — Надта-ж мноства многае работы цяпер назьбіралася ў мяне.
— Не ўдалася вам цётка...
Юнацкі мужчына раскланяўся са Сьцяпанам:
— Прабачце мне, пане.
— Калі ласка.
На масток у нізку сунуўся абоз: на пярэдняй фурманцы — труна. Відавошча быццам вяртаньне з паляваньня на некалі бачанай карціне...
Жанчыны перад люстэркамі ля кузаваў легкавых машынаў папраўлялі сабе прычоскі; мацяркі клікалі дзяцей. Шматлікая радня!
— Вязуць, — нехта голасна сказаў. — Зюнік, адвядзі далей нашу машыну, каб конь ня ўгрэў па ёй капытам...
Запрацавалі маторы. Узьняўся вэрхал, тратуарны.
— Мужчыны, — прасіў, па-беларуску, дзядок. — Мужчыны, трэба вынесьці з царквы харугвы. Ну, адну — я. Хто яшчэ?
Адгукнуўся на гэта васпаваты дзядзька ў гумовых ботах. Сьвятар — зь пеўчымі бабулямі — ужо зыходзіў да вуліцы; малады, прыкметна зьнясьмелены старамоднай сваёй прафэсіяй, разгублена тузаў свой залётны вусік (без барады). Так і гаварыў, здаецца, так і гаварыў ён: людкове, а нашто мне гэта? Расьпяўшы парасоны, жалобнікі бязладна рушылі за ім, насустрач сярмяжнаму картэжу. Можна сказаць — са злосьцю, хутка, хутчэй адбыць чамусьці не забытае, як бы забабоннае, але прадпісанае... Зь бязьлітаснымі яны каркамі. Наперадзе засьпявалі: "Са сьвятымі супакой..." — старэчыя галасы абрываліся.