I ўсё ж я люблю базары, рынкі, кірмашы, таржкі, таўчкі. Тут можна і сябе паказаць і на людзей паглядзець.
Коней прадаваў стары цыган. Я пазнаў яго. Неяк на раённай нарадзе выступаў. Закончыў хораша: «Няхай жыве Карла Марла і сем раз на тыдзень конскі базар!» Ляпалі яму ў ладкі.
Змяніўся цыган, ды як не пазнаць: худы, высокі, з сівой барадой. Нос маленькі, ледзь вытыркаецца з-пад вусоў, нібы баіцца паказацца. Вочы чорныя — па більярдным шары, зубы залатыя, а ў левым вуху вялізная сярэбраная завушніца.
«Конь-агонь, налятай — не зявай! — крычаў цыган, трымаючы за аброць высокага белага жарабца. — Аддам за рублі, каб добра жылі. Пяць мільёнаў зайцоў, і справа з канцом!»
Ого-го, думаю, загнуў бязносы. За такія грошы трэба дзесяць гадоў працаваць, не апранацца, не есці, не піць. Ужо не ў хустцы, у посцілцы трэба грошы насіць. Мабыць, не адзін я так маракаваў, бо ніхто да белага жарабца не прыцэньваўся. Цыган і сам зразумеў: паноў сёння на кірмашы няма. Ён прывязаў жарабца да воза, падкінуў яму ахапак сена, а сам вывеў наперад худую кабылу. Тут ужо і пакупнікі знайшліся. Я таксама падсунуўся бліжэй.
— За колькі прадасі, бэцю? — пытаю няўзнак.
— Прашу паўжарабца! Два з паловай мільёны!
I ад кабылы давялося адступіцца. Малая хустка ў бабы Аўдолі, хоць у ёй можна дзесяць буханак хлеба панесці.
— Ты што, цыган, блёкату наеўся? — закрычаў чарнявы мужчына з доўгім, усё роўна як прыклееным, носам. — Хто ж дасць за такую худобу больш як мільён? Яе піхні — і паваліцца. Пастромкамі да бэлькі трэба падвязваць, каб не ўпала…
— Цябе б на гэтых пастромках павесіць, — прыжмурыўся цыган, — кабыле сем гадоў. Самы цымус. I зубы, як у цыганкі Любы, і хвост навырост, а ногі не саб'юцца з дарогі.
— Хво-ост, хвё-ёст, — дражніцца, — прышый кабыле хвост. Хвастом не аруць, а мух ганяюць. Давай сваю казу за мільён. Красная цана!
Людзей процьма, і ўсе на баку даўганосага, на цыгана нападаюць. У таго ж язычок, як брытва. Так і рэжа, так і рэжа, ды нервы не жалезныя, пакрысе збаўляе цану. Ужо два мільёны просіць.
— Патаргуемся і яшчэ ўступіць, — шапнуў мне даўганосы, — з цябе, дзеду, магарыч!
Тут і я ў торг увязаўся.
— Аддавай кабылу за паўтарачку, — крычу, — новенькімі паперкамі плачу. Не глядзі коса — застанешся з носам.
Усе ў рогат.
— Ты майго носа не чапай! — пакрыўдзіўся цыган. — Хоць маленькі, а дулю за вярсту чуе.
I пайшло і паехала. Цыган — слова, я — два. Даўганосы на маім баку. Мусіць, дужа выпіць хоча: за кожную капейку рэжацца. Так-сяк адолелі мы цыгана. Уступіў-такі кабылу за мільён васемсот тысяч. Акурат усе мае грошы, толькі і засталося на замочку. Круць я галавою туды-сюды, а даўганосага і след прастыў. Шкада. Чалавек стараўся. Каб не ён — не бачыць бы мне кабылы, як сваіх вушэй.
— Як зваць хоць тваю каняку? — спытаў у цыгана.
— Не ведаю, бэцю! — рагоча, выскаліўшы залатыя зубы. — З тыдзень, як украў. Сам прыдумай імя!
Жартаўнік!
Ці то кабылу сурочылі на тым кірмашы, ці то цыган не карміў яе, але яна ледзь ногі перастаўляла. Пехатою на кірмаш я хутчэй дайшоў, чым назад прыехаў. Кабыла сапла, спынялася, жаласна глядзела на мяне. Давялося весці за аброць. Ужо не яна мяне везла, а я цягнуў яе. Сустрэчныя-папярэчныя рагаталі: «Во, стары, каняку купіў. Другой такой не знойдзеш!»
Па дарозе я ўжо змікіціў: цыган з даўганосым — хаўруснікі, аб'ягорылі мяне, дурня. Іду, сам з сабою размаўляю: «Вось так, Манюкін, са Шчукара смяяўся, хваліўся: я — Ачмуровіч, Абуйлапцінскі. Абуў цябе цыган у лапці. Не тваім носам маліны кляваць. Ох, пасмяюцца чурылаўцы. I праз сто гадоў з дзяцей і ўнукаў будуць смяяцца…»
Не даходзячы да вёскі, завярнуў я ў Борык, прывязаў кабылу да сасны, люльку закурыў. Пакуль не сцямнее, нельга ў вёску з кабылай паказвацца,
Ужо як добра звечарэла, прывёў я сваю каняку дахаты. Паставіў у хлеў. I баба тут як тут, мусіць, пільнавала. Прынюхваецца, ці чарку ўзяў. Дзівіцца — цвярозы. Прынесла вядро з аўсом.
— Як зваць? — пытаецца.
— Цыганка, — кажу.
— Цыганачка, Цыганачка! — гладзіць старая кабылу. Дакранулася да хваста, а ён і адарваўся. Баба глядзіць на мяне, я на бабу. I смех і грэх.
Зазірнуў я кабыле ў рот, а яна бяззубая,
— Згубіла па дарозе, — прамармытаў я.
I тут, мае вы каласочкі-красачкі, баба развярнулася ды як трэсне мне па вуху, аж шапка з галавы зляцела. Не ўцякаў я ад немчуры, разбойнікаў і чарцей не баяўся, а тут даў драпака.
— Без зубоў не вяртайся! — крыкнула наўздагон старая, Начаваў я на сене. Тая кабыла, не тут казана, пад раніцу выпруцілася. Я зняў шкуру, прадаў. Тысяч сто выручыў.