Чортаў млын
Сёння наш дзед Манюкін імяніннік. Да яго, як кажа бабуля, без дулі не падступіцца. Нос задраў угору, ходзіць важна, нібы бусел па балоце.
— Ты ж глядзі, Манюкін, не лопні ад гонару, — пасміхаецца бабуля. Дзед нават не глядзіць у яе бок, дарэчы, як і на нас, малечу. Гэта ж трэба — «Опель» завёўся. Ён не чмыхаў, не кашляў, а гыркнуў і роўна затарахцеў. Я на дзедавым месцы таксама заважнічаў бы: не штодня «кайзераўскія» машыны заводзяцца. Гарадскія разумнікі з паўгода біліся, каб ажывіць яго, а дзед за месяц справіўся. Ведай нашых. Цяпер і я буду нос задзіраць перад Міколкам і Змітручком. Зайздросцяць нябось. «Опель» не грузавік, ды і не трактар, на якіх бацькі іх шчыруюць.
Дзед рашуча выбівае люльку аб шуло і садзіцца ў машыну. Паехаў. I мы, і баба глядзім услед.
— Каб хоць не разбіўся, стары корч, — кажа баба, — яму б не на машыне, а на карове ездзіць.
Я грукаю кулаком па шуле. Хіба можна так плявузгаць? Нядоўга і сурочыць.
Дзед вярнуўся праз паўгадзіны. Ліха заруліў на падворак.
— На племянным жарабцы, — кажа, — ездзіў, на соме ездзіў — ездзіў, — загінае пальцы. — На мядзведзі, на чорце, на ваўку ездзіў… I вось цяпер на «Опелі». Цуд! Толькі трэцяя перадача заядае. Нічога. Чурылава не за адзін дзень будавалася…
Дзед аж заспяваў ад шчасця:
Хто ж зачэпіць такога геройскага дзеда? Мы маўчым. Нават бабуля праглынула язык. Я памог бы дзеду, заспяваў, ды слоў не ведаю. А дзед ужо ўпрысядку пусціўся.
I прытопне дзед, і прысвісне дзед. Люба глянуць.
— Хочаце казку пра чарцей? — пытае, перавёўшы дух.
З якой гэта нагоды мы павінны адмаўляцца ад казкі? Толькі баба і тут нораў паказала. Бразнула вёдрамі, крутнулася і па ваду паджгала, Ведама, кабету ўбачыла каля студні. Можна, між іншым, пахваліцца, што дзед «Опель» завёў і цяпер яна не будзе, як усе, хадзіць пехатою на кірмаш ці плішчыцца ў перапоўнены аўтобус.
— Дзеду, дзеду, — просіць Алёнка, — а можна мы ў машыну залезем і ты ў машыне нам казку раскажаш?
— Можна! — дазваляе дзед. Ён сёння добры, хоць ві з яго вяроўкі, на ўсё згаджаецца.
Нас прасіць не трэба. Міколка і Змітручок садзяцца ззаду, мы з Аленкай побач з дзедам. Цеснавата на адным месцы ўдваіх, але бліжэй да дзеда і да руля. Так што можна выцерпець.
— Вось пракаціўся я з вецярком, — кажа дзед, — і здагадаўся: ніякі гэта не «Опель», а «Мерседэс», надта ж цяга добрая. Вывеска толькі опелеўская. Ашукаўся пляменнік. Хіба ў «Опеля» можа быць такі добры ход? Нізавошта. Толькі вы ні гу-гу. Даведаюцца зладзеі — і цю-цю наш «О-оп…», даруйце, «Мерседэс». Лепш ужо самі будзем ездзіць.
Мы клянёмся ні гу-гу, цю-цю нам ніяк не падыходзіць. Дзед узяўся за руль, глянуў у бакавое люстэрка, ці не відаць каго-небудзь з дарослых, і таямніча пачаў:
— Спалохаць такога смелага чалавека, як я, усё роўна, што на калгасным кані абагнаць «Мерседэс». Прама скажу: я не ведаю, што такое боязь, сполах, жах, паніка, пераляк. Гэта для іншых людзей, не для мяне. Але і я аднойчы дрыжэў як асінавы ліст, свят-свят, не тут казана, каласочкі-красачкі.
Хітрыя людзі хаты трымаюцца, а мяне хлебам не кармі — дай куды-небудзь пайсці ці паехаць. Відаць, і памру ў дарозе. Не магу доўга ўседзець дома, усе роўна як нейкі сверб точыць. Характар такі. Яго не пераробіш. Баба Аўдоля лаялася, абяцала кінуць мяне, з'ехаць да дзяцей у горад, калі буду бадзяцца, як самы апошні валацуга, але ж неяк церпіць. Хто яе чакае ў тым горадзе? Тут яна гаспадыня, а там прыжывалка. Ды і дзе знойдзеш такога геройскага дзеда, як я? I рукі ў мяне растуць адкуль трэба. Плот загарадзіць — калі ласка, свінні дрот у лыч зацягнуць — няма праблем, «Мерседэс» завесці — і тут за мной не стане.
Закончылася, гэта, касавіца. Невялічкі перадых. Можна пахадзіць, свет паглядзець. Выцягнуў я з куфра свой рэчмяшок армейскі, паклаў у яго сала, хлеба, некалькі цыбулін, сцізорык, тое-сёе з адзежы, кітайскі ліхтарык на батарэйках і… калоду карт. Надумаў схадзіць да стрыечнай сястры ў Світалаўку. Дзеці ў яе разляцеліся па свеце, адна жыве, як старая вярба пры дарозе. Будзе госцю рада.
Баба на гэты раз не пярэчыла. Ведае, хоць кол на галаве чашы, але ад свайго не адступлюся. I пайшоў я. Іншы б аўтобуса чакаў, а я не такі, люблю сваім ходам. Урэшце, мне ж і за сотню толькі нядаўна пераваліла. Маладзён!