Миллер Уэйд
Гадзiна памяцi (на белорусском языке)
Уэйд Мiлер
ГАДЗIНА ПАМЯЦI
Джэкi ўпершыню з'явiўся ў маiм кабiнеце а трэцяй гадзiне папалуднi ў чацвер, выклiкаўшы гэтым самым у мяне моцную раздражнёнасць.
Апошнi год я прысвячаў менавiта гэтую гадзiну роздуму, бо якраз у гэты самы час мая жонка Хэлен загiнула ў аўтамабiльнай катастрофе. Нават рэгiстратарка не ведала, што гэтыя штодзённыя перыяды былi па сутнасцi мемарыяльныя, i думала, што я раблю перапынак, каб выпiць кавы i даць крыху адпачыць галаве.
Ды гэта i не была мана, бо псiхiятр канцэнтруе ў сябе столькi праблем iншых людзей, што пачынае адчуваць неабходнасць праветрыць галаву. А ўвесь год пасля смерцi Хэлен я вельмi шмат працаваў - стараючыся, як бы так мовiць, пахаваць свой смутак у рабоце.
Вось чаму мяне занепакоiла тое, што гэту гадзiну, якая, на маю думку, належала толькi мне, узурпаваў новы пацыент. Хоць мне не заставалася нiчога iншага, як шукаць найлепшы выхад з сiтуацыi, я ўсё ж вырашыў зрабiць суровую вымову рэгiстратарцы за неабачлiвасць пры назначэннi прыёмаў. Але, як аказалася, мяне настолькi захапiла анамальнасць хворага пацыента, што я нават не зрабiў заўвагi.
Маiм новым пацыентам быў мужчына маладога ўзросту, якi, мяркуючы па яго паводзiнах, быццам разумеў, што яго прысутнасць аказалася непажаданай. Ён сеў насупраць мяне, у вялiкае скураное крэсла, затрымаў позiрк на дыпломах, што вiселi на сцяне над маёй галавой, i пачаў кплiва чытаць уголас:
- "Да ведама ўсiх прысутных сапраўдным пацвярджаюць, што Джон Кермiт Конавер закончыў курс навук, прадугледжаны законам..." Ну, вядома, гэта павiнна прыдаваць вам чароўныя сiлы, доктар Конавер.
- Зусiм не. - Не варта крыўдзiцца: многiя асобы з разладжанай псiхiкай спачатку займаюць у адносiнах да псiхааналiтыка абарончую пазiцыю. - Дыпломы проста сведчаць пра тое, што на працягу некалькiх год я праходзiў пэўны курс навучання. Я ўсяго толькi звычайны чалавек. Як i вы.
- Не, - адразу ж запярэчыў пацыент. Ён быў вельмi ўзрушаны. - Не, мы нi ў якiм разе не можам быць падобнымi.
Прынамсi, што датычыць знешнасцi, дык ён казаў праўду. Ён з яго спрытам i атлетызмам, увасабляў абаяльнасць маладосцi, прыгожы выгляд сведчыў аб здароўi i iмпэце, адразу было вiдаць, што на iм дарагое адзенне, ну, а я... што ж, мне пяцьдзесят тры, старамодны, цiхi i шэры, як сцены майго кабiнета.
- Што, калi мы пачнём з вашага прозвiшча? - прапанаваў я.
Ён зноў супакоiўся i пачаў паводзiць сябе фанабэрлiва.
- Што, калi Джэкi Н'юман? - адказаў ён з усмешкай.
Я не сумняваўся, што гэта прозвiшча фiктыўнае, i нiчога асаблiва дзiўнага тут не было.
- Называйце мяне Джэкi. Баюся, што нам давядзецца, яшчэ часта сустракацца.
- Добра, Джэкi. Можа, я здолею дапамагчы вам. Аднак...
- Слухайце, у вас там на сцяне ў рамачцы пазначана, што вы - псiхiятр. Вы вырашаеце чалавечыя праблемы, цi не так?
- Не зусiм так. Кожны павiнен сам вырашаць свае праблемы. Мой абавязак у тым, каб дапамагчы вам высветлiць i зразумець, у чым на самай справе ваша праблема. Потым вы забяспечваеце тэрапiю.
- Цiкавая рэч атрымлiваецца, - фыркнуў Джэкi. - Ганарар вам, а праца кладзецца на мае плечы.
- Вельмi важна, каб вы адносiлiся да гэтага менавiта так. У вас часта з'яўляецца пачуццё, што вас падманваюць. - Ён злосна глянуў у мой бок, але нiчога не сказаў у адказ. - Бачыце, як пабочны назiральнiк, я часта магу вызначыць, да чаго пацыент занадта эмацыяльна ставiцца, якiя ў яго схiльнасцi. Тады я магу дапамагчы.
Джэкi апусцiў галаву.
- Вы не зможаце мне дапамагчы, - прамармытаў ён. - Нiхто не зможа. Я ўжо ведаю, што са мной адбываецца.
- Ну, дык тады пагаворым пра гэта.
- Я баюся, - сказаў ён проста. Твар, з якога знiкла фанабэрыя, памякчэў i зрабiўся падобны на дзiцячы. - Калi мяне не спынiць, я ведаю, што зраблю штосьцi дрэннае.
- Што вы маеце на ўвазе - дрэннае?
- Вы ведаеце... - Ён сцiснуў правую далонь, нiбыта сцiскаючы нешта ў кулаку. - Штосьцi гвалтоўнае - зрабiць каму-небудзь балюча.
Я запэўнiў Джэкi, што схiльнасць да гвалтоўнасцi закладзена ва ўсiх нас. Лепш, калi пацыент не лiчыць сябе цалкам ненармальным.
- Што ж, вы калi-небудзь зрабiлi нешта гвалтоўнае, Джэкi?
- Не. Пакуль не. Але не так даўно - ну, я пачаў браць рэчы, красцi.
- Якiя рэчы?
Джэкi склаў рукi, нiбыта моцна прыцiскаючы нешта да грудзей.
- Ну, так, рэчы. - Ён не зводзiў вачэй з ручкi, якая тырчала з прыбора на стале. - Нiчога такога, што мне сапраўды патрэбна. Але я не магу ўтрымацца унутры мяне ўвесь час грызе пачуццё, якое вымушае браць рэчы - i штораз, то болей.
Я паспрабаваў правесцi далейшы зандаж, але беспаспяхова. Якiя пачуццi валодалi iм у час гэтага акта? Што ён адчуваў пасля? Я ведаў, што па ўкрадзеных рэчах можна меркаваць, што вымушала Джэкi рабiць такiя ўчынкi, але ён увесь час абыходзiў гэтую тэму.
- Мяне не турбуе праблема крадзяжу, - нарэшце выкрыкнуў ён раздражнёна. А зусiм iншае, пра што я гаварыў раней.
- Вы думаеце, што крадзеж - гэта прыступка да чагосьцi горшага, цi не так?
- Ну, мяне ўвесь час ахоплiваюць iмкненнi, здаецца, штосьцi кiпiць унутры. Быццам крадзеж рэчаў ужо не задавальняе. Быццам iснуе штосьцi такое, што я змагу зрабiць нават лепш.
- Можаце прывесцi прыклад?
Замест адказу ён абмежаваўся выразнай усмешкай. Не быў шчыры ён i наконт сваiх фантазiй, калi я паспрабаваў зайсцi з гэтага боку. Псiхiятрыя - адзiная галiна медыцыны, дзе пацыент хавае сiмптомы сваёй хваробы, хавае iх нават ад самога сябе. Але сам незвычайны факт, што Джэкi ўсё-такi прыйшоў да мяне, абнадзейваў, i таму я сказаў:
- Давайце падыдзем да ўсёй справы з другога боку. Раскажыце пра сябе.
Ён расказаў гiсторыю свайго жыцця нават з нейкiм гонарам. Жыццяпiс быў блытаны, канцы не сыходзiлiся з канцамi, i чым далей я слухаў, тым болей упэўнiваўся, што нават у час размовы ён працягваў выдумляць. Хоць цяпер, паводле яго слоў, ён застаўся адзiн на цэлым свеце, але паходзiў з багатай сям'i, што жыла на поўначы штата, атрымаў адзнакi ў час службы ў войску.
- Мяне двойчы ўзнагароджвалi медалём "Пурпурнае сэрца" за раненне!
А потым ён памяняў некалькi заняткаў, прынамсi, быў аўтагоншчыкам, удзельнiчаў у геалагiчных пошуках урану. Улiчваючы яго малады ўзрост, уся гiсторыя, якую ён расказаў, здавалася крыху неверагоднай.