31 сьнежня дайшла першая перадача. Ліставаньне пры гэтым блякавалася цалкам.
У нас атрымаўся сапраўдны сьвяточны стол, бо да гэтага мясцовую ежу больш выкідалі — яна была нясмачная. З сурвэтак мы зрабілі навагоднюю ялінку. Нягледзячы на адбой у 22:00, мы бліжэй да 00:00 перастукваліся і крычалі адзін аднаму „Жыве Беларусь!“. Мы ведалі, што недзе побач з намі ў Жодзіне Марыя Калесьнікава і Сяргей Ціханоўскі, таму разьлічвалі, што нехта захоча прыйсьці павіншаваць іх пад турму. Так і адбылося: уначы мы пачулі звонку і гук ад фаервэркаў, і крыкі „Жыве Беларусь!“. Самы цікавы дзень у турме атрымаўся. Што тычыцца жаданьняў, то загадалі мы ўсе адно: тое, чаго хоча ўся краіна.
Арцём:
— Мяне затрымалі 20 сьнежня на раённым маршы ў Менску. З Заводзкага РУУС адвезьлі на Акрэсьціна, а на наступны дзень быў суд паводле двух пратаколаў (артыкулы 23.34 і 23.4 КаАП — удзел у несанкцыянаваным масавым мерапрыемстве і непадпарадкаваньне патрабаваньням супрацоўнікаў міліцыі).
Супраць мяне сьведчыў засакрэчаны супрацоўнік міліцыі „Макідонскі“ (менавіта празь „і“). Судзьдзя прысудзіла 15 сутак арышту, і я выйшаў на волю ўжо ў 2021 годзе — 4 студзеня. Ужо падчас затрыманьня супрацоўнікі паабяцалі, што я буду сустракаць Новы год „з жалезнай ялінкай“.
У камэры было 8 чалавек, і амаль усе „нашы“ людзі. Хаця некаторых затрымалі выпадкова: той, што атрымаў 12 сутак, ішоў у краму па хлеб, а другі, якому далі 14 сутак, выходзіў з пад’езду ў таксоўку.
На Каляды асаблівага сьвяткаваньня не было. Я ўсіх павіншаваў, сказаў, што павінна быць 12 страваў, мы пасьмяяліся, бо там місак было 12, а ня страваў. А на Новы год час нам ніхто не абвяшчаў. Трэба было некалькі разоў спытацца ў ахоўнікаў, колькі часу, бо хацелі пачаць сьвяткаваць у 23:34.
Пра Новы год мы даведаліся, калі за вакном пачулі выбухі пэтардаў. Радыё ў гэтую ноч наогул не ўключалі. Гэта была адзіная ноч, калі ўсе былі крыху разьняволеныя: і вязьні, і ахоўнікі.
Мы крыкнулі ў калідор „Жыве Беларусь!“, нехта зь іншых камэраў адказаў „Жыве!“, потым усім паверхам крычалі „Сыходзь!“. Напярэдадні, у сераду, нам амаль усім перадалі перадачы, таму было адчуваньне сьвяточнага стала. Ахоўнік трапіўся больш-менш добразычлівы, магчыма, падпіў ці што, казаў нам: „Вас падманула звычайная кухарка“. Гэта выклікала сьмех, бо вядома было, хто падмануў яго.
Тое, што ўсіх пазбавілі сямейных сьвятаў, асабліва цынічна. Гэтыя запужваньні маюць адваротны вынік. Мы там толькі з хлопцамі кансалідаваліся, пасябравалі, дамовіліся, што іншага шляху няма і трэба змагацца да перамогі.
Андрэй Шарэнда, Берасьце:
— Затрымалі мяне 29 сьнежня за бел-чырвона-белы сьцяг на гаўбцы. Асноўнай мэтай пераднавагодняга затрыманьня было сарваць сьвята, зрабіць кепска за грамадзянскую пазыцыю. Калі я выйшаў з ІЧУ, то даведаўся, што дома зрабілі ператрус і затрымалі маю жонку Паліну. Яе ў кайданках адвезьлі ў ІЧУ Берасьця. Паліну затрымалі ў адміністрацыйнай справе, таксама праводзіцца праверка ў крымінальнай — нібыта за зьнявагу супрацоўніка пры затрыманьні мяне.
Малодшаму сыну 4 гады, і ён цяжка гэта ўспрымае. Калі прыйшлі зь ператрусам, Паліна не адчыняла дзьверы, дык іх выбілі нейкай кувалдай. У гэты час яна была з сынам у іншым пакоі. У сына стрэс, і ён пытаецца, дзе мама.
Новы год сустрэлі ў камэры, зь дзьвюма мандарынкамі. Па фаервэрках за сьценамі мы зразумелі, што Новы год ужо прыйшоў. Зьелі па мандарынцы і так адзначылі. У ахоўнікаў на тэлефоне, ці дзе, чуўся пачатак выступу Лукашэнкі, але мы яго ня слухалі. Яго потым ці то выключылі, ці то прыглушылі. Нас ніхто не папярэджваў, што ўжо Новы год.
У сувязі са сьвятам не было ніякага паслабленьня, а ў мэню буракі замянілі на шаткаваную капусту. Падчас праверкі 1 студзеня я павіншаваў усіх з Новым годам. На праверцы ўсіх ставяць тварам да сьцяны, робяць шмон у камэры. І калі супрацоўнікі ІЧУ спыталі, якія ёсьць пытаньні, я павіншаваў іх з Новым годам. Яны сказалі: „Вас таксама“.
Анонс замест пасьляслоўя
Падзеі народнага паўстаньня 2020-га ня скончыліся як для герояў гэтай кнігі, гэтак і для ўсіх, каго абрала сваім сьведкам гісторыя.
Новыя сьведчаньні ўдзельнікаў складуць кнігу “Галасы Беларусі — 2021”.
Voices of Belarus - 2020
In the summer of 2020, hundreds of thousands of citizens across Belarus took to the streets. There were three catalysts for the mobilization and politicization of these crowds: the government’s response to the pandemic, falsification of presidential election results, and widespread violence perpetrated against peaceful protesters by riot forces.