Зброя ў бацькі была імянная. Пісталет з гравіроўкай: "За подзвіг пры ўзяцці Кёнісберга. Маршал Васілеўскі. 10.04.45". І калі бацька сказаў: "На вайне б страляў, пацук тылавы. Не ты мне зброю даваў - не табе забіраць", - маёр яму ўруччам пісталета ў зубы. "Ах ты!.." - кінуўся бацька да падпечча, дзе свой пісталет хаваў, але двое, што былі з маёрам, схапілі яго, скруцілі, зацягнулі ў "варанок".
Назаўтра да маці прыйшоў бацькаў франтавы сябрук, які сказаў, што бацьку павезлі ў Маладзечна, у абласны цэнтр, і, калі яна хоча пабачыць мужа, што наўрад ці ўдасца, але раптам, дык трэба ў тое Маладзечна ехаць, бо там будзе суд - і дахаты бацька можа не вярнуцца. Маці ўзяла Віктара, якому каля шасці гадоў было, і яны паехалі.
Судзілі бацьку не ў судзе, а ў абкаме партыі, і судзіў не суд, а так званая "тройка": сакратар абкама, пракурор і старшыня КДБ. Бацькаў сябар папярэдзіў: "Калі ён выйдзе праз парадны ўваход, усё будзе добра. Паедзеце дахаты. А калі не, дык развітаецеся, мусібыць, назаўсёды. Хутчэй за ўсё - другое. Таму, калі хочаце яго ўбачыць, ідзіце з двара".
Маці стаяла на плошчы перад абкамам, не ведаючы, што рабіць… Потым пайшла да брамы ў двор, дзе чарнеў, чакаючы бацьку, "варанок". Віктар паплёўся за ёй, але раптам… Не тое, што зразумеў нешта, якое ў ім разуменне было?.. Дзіцячае… Але пранізала яго недзіцячая думка: "Гэта ж, калі я з двара іду, дык не веру ў тое, што бацька выйдзе і ўсё будзе добра: мы дахаты паедзем". І ён кінуўся да параднага ўваходу. Маці паглядзела ўслед і не стала яго вяртаць.
Віктар стаў так, каб бачыць яе каля брамы. Але стаяў ён не ў двары! На плошчы! Каля параднага ўваходу!
Ён не помніў, колькі яны чакалі… Гадзіну? Дзве? Чатыры?.. Ніхто ў парадныя дзверы не ўваходзіў, ніхто не выходзіў з іх. Нарэшце яны расчыніліся, выйшаў маёр. Убачыў Віктара, пазнаў, падазваў пальцам. Віктар не зрушыўся з месца, маёр рушыў да яго. "Зараз і мяне забярэ!" - спуджана падумаў Віктар, але не пабег, застаўся стаяць, дзе стаяў. Дзе чакаў бацьку. Маёр ткнуў яму палец пад падбароддзе, задраў галаву: "Усё адно я твайго бацьку кончу! Так яму і перадай: маёр Вырак цябе, падла, кончыць! Ну, перадасі?.." - Перадам, - балюча наткнуўшыся на прапахлы порахам палец, шчасліва матлянуў галавой Віктар, убачыўшы за кабурой, што вісела на скураным рамяні маёра, як зноў расчыніліся парадныя дзверы - і на мармуровы ганак ступіў бацька. І як толькі Віктар убачыў яго… там прыступкі былі - ён іх не заўважыў! Ён не пабег - ён ўзляцеў! І ўзляцеў не толькі з радасці, што ўсё будзе добра, што яны паедуць дахаты, але і з адчування перамогі. Бацька выйшаў сюды, бо ягоны сын пастанавіў тут яго дачакацца! І маёра Вырака, Вырадка, як ён для сябе пераназваў яго, у якога пальцы пахнуць порахам - столькі гэты вырадак людзей настраляў, і тых вырадкаў, якія паставілі ў двары "варанок", каб звезці бацьку немаведама куды, ягоны сын перамог! Бацька злавіў сына над прыступкамі, Віктар абхапіў яго за шыю: "Тата! Тата!.." - і потым кожны раз з успамінам пра гэта, самым моцным успамінам дзяцінства, узнікала ў ім адчуванне палёту. Нават цяпер, праз гады…
Ён падняўся з-за стала, пакуль лёгка, пакуль памяць лятае, а не цягне камянём на дно, пакуль не стаў іх шкадаваць - і сябе разам з імі.
- Дзякуй, пара мне. На зваротным шляху яшчэ заеду, пабачымся.
- І праўда, - усхапілася маці. - Мы тут сядзім, а чалавек там гадзіну чакае.
Тое, што яна амаль год сына чакала, нічога. А вось тое, што нейкі чалавек гадзіну пачакаў, бяда. І яна пабегла ў куратнік, каб сабраць свежыя яйкі, каб не дарма чакаў чалавек.
Бацька наліў яшчэ па чарцы:
- Аглаблёвая… Год не быў, а пабыў гадзіну. Што ты забыўся там, дзе ўсе памерлі?
Гэта ён пра Крэва, дзе няма ягоных магіл. Усе ягоныя магілы на Волзе.
- Папрацаваць хачу. Раман пачаў. У Крэве мне добра пішацца.
- Пра што раман?
- У двух словах не скажаш.
- А ўсё ж?
- Пра Купалу.
- Пра якога? Пра таго, на вуліцы якога наша хата?
- Усе нашы хаты на ягонай вуліцы.
- Як гэта?.. Заразумна для мяне. Дык пра таго?
- Пра таго. Пра якога яшчэ?
- Ну, ці мала… Паганскі Купала ёсць…
- Не. Пра таго, на вуліцы якога наша хата.
- Пра сябе, значыць.
- Чаму пра сябе?
- Бо ты ў гэтай хаце жывеш. І ўвогуле ўсе паэты толькі пра сябе пішуць. Ніхто ім болей нецікавы. Табе таксама. Ні маці, ні я.
У голасе ягоным прарывалася крыўда. Раней такога не было. Старэе.
Бацька сам гэта адчуў і, не любячы жаліцца, не стаў чакаць, што Віктар адкажа.
- Добра, гэта я так… Давай вып’ем аглаблёвую.
Выпілі. Бацька паўчаркі глынуў і адставіў. Не той ён ужо піток, які быў, але ваяка яшчэ той.