— Ты грошы маеш?
— А табе трэба?
— Не, я табе даць хачу.
— Але ў цябе ж няма нічога.
— Я ў дзядзькі вазьму, колькі табе і мне трэба. Рэстаран мой. Дзядзька ніколі не адмовіць.
Яны скіраваліся ўглыб могілак і знайшлі зацішны куток. Там яны селі. Маруся ўгаварыла хлопца легчы, а ягоную галаву паклала сабе на калені. І Яся змарыў сон. Маруся сядзела ціха, баючыся варухнуцца. Спінай яна абапіралася аб надмагілле. Тут, у краіне мёртвых, ёй было спакойна і добра. Яна адчувала сябе сярод сяброў.
А калі развіднела, Лобава прачытала на бліжэйшым помніку дзіўны надпіс: «Яна не памерла, дзяўчына проста спіць». Найпрыгажэйшы надпіс на гэтых могілках. Надпіс створаны чалавечай трагедыяй. Сярод надмагілляў, у тумане пагосту, сярод горада мёртвых біліся поруч два сэрцы.
Сэрца жанчыны было чулае і шчырае. Сэрца Яся было высакароднае, смелае і дурное. Гармоніі тут не было. Але не было і фальшу.
У Менску Ажура як блатнога ведалі толькі некалькі хлопцаў. Ажур ведаў іх у твар і ва ўсіх быў упэўнены. Да аднаго толькі Яся ставіўся з недаверам, але «скрынку» з ім рабіў, бо не мог абражаць Барана, якога добра ведаў з турмы і высока цаніў.
Калі блатныя Менска шыліся па кутах, каб не пасыпацца, упэўнены ў сабе Ажур, чысты і сціплы, але прыстойна апрануты, салідны і з кійком у руцэ хадзіў па Менску. Ён быў цалкам спакойны. Трыццаць гадоў зладзейскага жыцця і навукі выпрацавалі ў яго выключны інстынкт і спрыт. Шпіцля ён беспамылкова бачыў за сто метраў. Шпіцаль не бачыў яго нават у Следчым камітэце, дзе Ажур з тыдзень таму падаваў заяву аб скрадзеным у яго з кішэні камізэлькі залатым гадзінніку. Ён вельмі абураўся і абавязкова хацеў падаць скаргу ў вышэйшыя органы на «такое нахабства» злодзеяў і нядбальства паліцыі.
— Мяне не турбуе цана гадзінніка. Справа ў тым, што ён быў памятны.
«Гінты» ветліва і крыху іранічна «суцяшалі» саліднага грамадзяніна:
— Знойдзем мы гадзіннік. Можаце быць упэўнены.
Ажур атрымаў даведку аб нададзенай заяве. Ён пакінуў адрас, каб у гатэль паведамілі пра знойдзеную рэч. Урачыста паабяцаў вельмі высокую грашовую ўзнагароду. І пакінуў установу з абражанай годнасцю, крыху ўзнёслы, па-фраерску наіўны.
— Дулу дурыць са сваім гадзіннікам, — сказаў адзін з агентаў.
— Убачыць ён яго, як свае вушы… — сказаў іншы.
— Такі фраерына толькі па горадзе швэндаецца і дрыхне. Заўтра прыйдзе заяву катаць, што ў яго памятныя кальсоны з ног падчас шпацыру сцягнулі. Узнагароду ён абяцаў!.. Такіх толькі розуму і вучыць.
Аднак пра тое, хто мог «купіць у яго бімбер»,[37] раіліся. З расповеду Ажура пра акалічнасці крадзяжу ніякіх высноваў зрабіць было нельга. Ён быў на пошце — дасылаў гандлёвыя лісты. Быў у рэстаране «Еўрапейскі» на абедзе. Быў у некалькіх крамах. Крадзеж заўважыў ужо дома. Поруч з сабой нікога падазронага не заўважыў.
Марысю Запольскую жыццё таксама не песціла. Яна была дачкой добра забяспечаных бацькоў. Бацька трымаў адзіную дачку ў абцугах. Яна атрымала добрую адукацыю, а пасля была вымушана цягам некалькіх гадоў даглядаць цяжка хворага на ногі бацьку. Яна вазіла яго па розных лякарнях і дома павінна была займацца ім, бо бацька лічыў, што толькі Марыся ўмее зрабіць штосьці грунтоўна. Платных медсясцёр ён выганяў пасля кароткага выпрабаваўчага тэрміну. Гады ішлі, а дзяўчына праводзіла час у змрочным доме поруч з тыранам. І маладосць ейная мінала. Яна не мела прыхільнікаў, бо лад ейнага жыцця ўскладняў знаёмствы. Акрамя таго, яна не звяртала на сябе ўвагу як жанчына. Тварык у яе быў непрыгожы. А тое, што целаскладам яна была фігурыстая, то гэта ведала адно люстэрка. Мела Марыся і іншыя скарбы. Але і яны былі схаваны так глыбока і сарамліва, што іх наогул ніхто не быў у стане заўважыць.
Прыйшла вайна, рэвалюцыя. Марыся страціла сям’ю і маёнтак. Далёкія сваякі Марысі жылі ў Калішы. Яна пачала прадзірацца на захад. У вірах практычнага жыцця яна была бездапаможная. Дзяўчына магла толькі трываць, цяжка працаваць і галадаць. Марыся дабралася да Менска, і тут яе затрымала палітычная сітуацыя. Яна хапалася за розныя працы і задавольвалася абы-чым. Непрыглядная, нясмелая і маўклівая, яна нікога не цікавіла. Яе выкарыстоўвалі, ёй папіхалі. Толькі Ажур адзначыў дзяўчыну і добра да яе паставіўся. Стаўленне шэфа да глыбіні душы ўразіла Марысю. Ужо пасля, назіраючы за ім з чуйнай інтуіцыяй жанчыны, якую спіхнулі на ўзбочча, яна заўважыла ў ім надзвычай цікавага чалавека. З патрэбы сэрца трыццаціпяцігадовай ужо дзяўчыны яна пачала сарамліва і баязліва кахаць яго. Пасля супаставіла некалькі фактаў і з абсалютнай упэўненасцю прыйшла да высновы: шэф быў злачынцам высокага палёту. Але і гэта яе не знеахвоціла. Наадварот, яна з яшчэ большай цікаўнасцю і каханнем паставілася да гэтага дзіўнага чалавека.
37