Званіў беларус Рудакоў з Сібіры, на жаль, мяне не заспеў.
24-га жніўня. Аддаў Сярэдзічу тры вершы-песні з кнігі “Сюжэты”, працяг “Прапашчага”. Усё яшчэ не маю пэўнасці, ці трэба мне гэта рабіць — пісаць гэтыя песні. Але ж раблю нязмушана; наспеўваю іх, ходзячы па лесе, на памятныя з маленства мелодыі.
27-га жніўня. Хадзіў на выставу з пленэра Драздовіча, арганізаваную “Пагоняй”. Паслухаў, што кажуць пра партрэт Н.Г., выкананы маім новым маладым сябрам Алесем Філіповічам (для музея ў Гудзевічах). Чакаў большай пахвалы аўтару, бо мне партрэт падабаецца, лічу яго ўдалым, — хаця б таму, што вобраз амаль трагічны, у ім ёсць тое, без чаго сёння я быў бы не Я.
28-га жніўня. Выйшла “Народная воля” з маімі трыма вершамі-песнямі. Думаю, што ўражання не зробяць, бо мала хто адчуе, што іх трэба не чытаць, а спяваць — на падабраную мелодыю.
8-га верасня. Сорак гадоў сыну. Вечарам зойдзе, павіншуем. Сумленны, здольны, старанны навуковец, але — ходу не даюць, сын нацыяналіста, і сам вельмі абвострана ўспрымае нацыянальную трагедыю беларусаў. Балюча мне, што церпіць з-за бацькі, а было б яшчэ горш, калі б мы скіравалі яго пасля школы на філалогію. Падставы былі. Ён — прыродны філолаг, слова адчувае выдатна і родную мову ведае дасканала (чым і ганаруся).
Толькі што рэдактар Ірына Львоўна прынесла сігнальны экзэмпляр “Наканаванага”. Выйшла-такі доўгачаканая! Дзякаваць Богу! Цяпер хоць не так горка будзе ад таго здзеку, які чыніцца нада мной у “Мастацкай літаратуры”. Ужо я канчаткова пераканаўся, што і сёлета Другі том Збору не выйдзе. Можа, і зусім не пабачу. На тым Першым выданне і закончыцца.
15-га верасня. Што творыцца апошнім часам у Расіі — страх і жах! І адзін Бог-бацька ведае, чым гэта ўсё скончыцца. Верх бяруць ранейшыя партакраты, да ўлады прыйшоў хітры, асцярожны барсук Прымакоў (і вонкава барсук). Канца бедам у простых расіян не відаць. У нас таксама.
16-га верасня. Прачытаў у “Советской Белоруссии” стэнаграму (скарочаная, на жаль) размовы Правадыра з пісьменнікамі — членамі Рады. Беспрасветны тупік! Цемра цямрыстая! Нічога хоць бы трохі светлага чакаць не даводзіцца. У пытаннях мовы і літаратуры... трэба пачынаць з лікбезу. “Какая разница, на каком языке писать?...” Ну пра што пасля такога гаварыць?.. Не весялей і ад прамоў пісьменнікаў. У кожнага так ці іначай вылезла жаданне “не раззлаваць, не ўгнявіць, не сапсаваць адносін”. Ніхто з усёй рашучасцю не сказаў, што без мовы — усім нам амба, усяму народу і што калі не павярнуць на 180о нацыянальную палітыку — няма ніякага сэнсу ў такіх сустрэчах. Яны дапамогуць, як мёртваму прымочка.
18-га верасня. У “ЛіМе” ліст-водпаведзь Марчука Сярэдзічу. Але ж і ўзровень! Ва ўсіх адносінах. І ўсур’ёз заяўляе, што яго “раманы навек упісаліся ў гісторыю беларускай літаратуры”. Значыць, на такім узроўні будуць вырашацца і выдавецкія пытанні ў “Мастацкай літаратуры”. Аказваецца, я зусім не ведаў гэтага чалавека і ўскладаў надзеі на разумение, спрабаваў з ім сур’ёзна гаварыць.
Быў на выставе “Адной кнігі” і на прэзентацыі гэтай кнігі ў музеі — па запрашэнню аўтара ілюстрацый В.П. Шаранговіча. Выдалі “Пана Тадэвуша” шыкоўна. На трох мовах. Беларускі пераклад — Бітэля. Цікава будзе пачытаць, чаго ён варты. На выставе адчуў, што чыноўнікі ад культуры мяне не цураюцца, віталіся ветліва. Дадому вяртаўся з мастаком Ул. Тоўсцікам, вельмі сімпатычны мне чалавек. Сказаў, што ў Камітэце па прэміях цяпер няма з кім належна пагаварыць, асабліва непрыемныя паводзіны М.С.
24-га верасня. Апублікаваў у “Народнай волі” юбілейны артыкул пра С. Грахоўскага. Настрою пісаць яго не было ніякага, зусім не юбілейныя думкі ў галаве, але — прымусіла С. Кліменценка, не адчапілася, пакуль не вырвала згоду. Паколькі не па ўласным жаданні — дык і напісалася, відаць, не зусім тое, што чакалася. Ва ўсякім разе С.І. “дзякуй” не сказаў. Я засяродзіў увагу на адным моманце — на гулагаўшчыне. Можа таму, што на гэтым трымаецца ўся яго вядомасць і ўвесь аўтарытэт — не так на творчым, як на біяграфічным.