Зноў абняло іх глухое маўчанне.
Зноў князь сказаў: «Годзе марнай размовы,
Ноч адыходзіць і дзень хутка новы…
Зараз пачуем мы пеўнеў пяянне.
Ты зразумеў мой загад? Будзь гатовы…
Лягу. Крыху адпачну я душою
Змучанай, целам… і ўстану здаровы.
Тры дні я не спаў я дарогай цяжкою.
Цёмна, ды месяц прабліснуць павінен,
Рушым якраз каля ранняй гадзіны…
Сыну Кейстута мы ў Лідзе пакінем
Добрую спадчыну — попел, руіны!»
Скончыўшы, пляснуў у далоні што сілы.
Чэлядзь узяла яго латы і зброю.
Лёг не таму, што быў сон яму мілы,—
Прагнуў, каб Рымвід пакінуў пакоі.
Рымвід падумаў: дарэмна размова!
Зараз жа выйшаў баз лішняга слова.
Выйшаў і выканаў спраўна інтэрас;
Рыцараў склікаў, паведаў загад ім,
Потым у замак вырнуўся яшчэ раз…
Да Літавора? Для новай парады?
Не, не да князя. Пакой князеў цёмны
Рымвід, улева падаўшыся, збочыў,
Дзе перакінуты мост быў пад’ёмны,
І ў пакоі княгіні пакрочыў.
Князевай жонкай была той парою
Лідскага князя дачка маладая.
За прыгажосць у наднёманскім краі
Звалі Гражыну князёўнай-зарою.
Хаця ж з гадамі з зарой-зараніцай
Не параўнаеш княгіні Гражыны,
Але яднала ў сябе чараўніца
Вабнасць кабеты і свежасць дзяўчыны.
Здівіць развагай, кране маладосцю,
Быццам бы май увасобіўся ў леце,
Быццам бы кветки, вясновыя госці,
З плодам даспелым, духмяным на вецці…
Ці толькі з твару прыгожа Гражына?
Роўных сабе ні ў чым іншым не знала;
Станам і ростам і спрытам княгіня
Нават і мужу свайму не ўступала.
Там, дзе абое прыгожыя ў коле
Чэлядзі, шляхты дваровай стаялі,—
Былі падобны да гонкіх таполяў.
Што найвышай свае кроны ўзнімалі.
З твару падобна да мужа нямала.
Сэрцам таксама нагадвала мужа.
Верацяном ці іглой пагарджала,
Але затое любіла аружжа.
Часта на добрым кані выяжджала
У шорсткім са шкуры мядзвежай убранні
І па лясах, па дубровах скакала
Да позняй ночы, да самага рання.
Часам, калі пад мужчынскім уборам
З лесу вярталася. Дзе палявала,—
Блытала чэлядзь яе з Літаворам,
І, нібы князя, Гражыну прыймала.
Так спалучаючы працу й забаву,—
Радасць, ці смутак, ці злая навала,—
З мужам не сэрца адно падзяляла,
Але і мыслі і княжую справу.
Суд ці вайна, ці таемная змова
Часта яна вырашалася словам.
Іншым было не ўсё гэта вядома.
Была не такой, як бываюць кабеты,
Што рады ўладзе над мужам і домам
І на ўвесь свет выхваляюцца гэтым.
Спрытна хавала ад лішняга вока
Тое. Як сэрцам валодала мужа,
Нават і тыя, што бачаць глыбока,
Цямілі гэтую справу не дужа.
Рымвід адчуў, дзе шукаць яму раду,
Каб і людзям быць і князю не ў крыўдзе,
Ведаў, калі да княгіні ён прыйдзе,
Знойдзе ўвагу і знойдзе спагаду.
Так і зрабіў, расказаўшы ён ціха,
Што Літаворам задумана ліха.
Вестку Гражына з трывогай прымае,
Але ўмее валодаць сабою,—
Выгляд зрабіла, што веры не мае —
Голас і твар не згубілі спакою.
«Хіба ж у князя, — сказала, — больш варты
Словы жанчыны, як рыцара слова?
Ведаю, ён і гарачы і ўпарты —
Скажа і зробіць так адначасова.
Але, нарэшце, калі хваля гневу
Буру не у час душы яго ўзбудзіць
І калі ён, памыліўшыся, заблудзіць
Між дрэва праўды і прагнасці дрэва,—
Кінем. Хай час і развагі павевы
Мыслі раз’ясняць і сэрца астудзяць.
Кане ў нябыт яго злосць і ўпартасць…
Сябе ды й іншых палохаць не варта».