WIELKA MOC
Namydliłem się i spłukałem w wodzie po kostki. Głębiej w rzekę bałem się wchodzić ze względu na piranie i węgorze elektryczne.
Mógłbym do tego dodać także raye, canero, jadowite kolce powywracanych palm, no i królową podwodnych niebezpieczeństw – anakondę. Tylko po co dodawać cokolwiek, skoro samotna pirania jednym kłapnięciem potrafi odgryźć duży palec u nogi, a przelotny kontakt z elektrycznym węgorzem to tyle, co muśnięcie kablem o napięciu 350 V.
Moją kąpiel podziwiała spora grupka Indian zgromadzonych na brzegu. Wciąż stanowiłem dla nich atrakcję. Nie odstępowali mnie na krok, obserwując te wszystkie dziwy, które przywiozłem ze sobą: pieniący się szampon, plastikową szczoteczkę do zębów, oczywiście moją białą skórę, a także długi szew pooperacyjny, który mam na prawym boku.
W wieku lat pięciu wycięto mi kawał płuca. Po operacji została spora blizna. Zaczyna się z przodu, na klatce piersiowej, przechodzi pod ramieniem i kończy na plecach, aż za łopatką. Wyglądem przypomina tory dziecinnej kolejki albo suwak błyskawiczny – długa prosta szrama z kilkudziesięcioma poprzecznymi szwami.
Zawsze robi wielkie wrażenie na Indianach. W ich mniemaniu człowiek, który był tak dotkliwie rozharatany i od tego nie umarł, musi być napełniony Wielką Mocą.
Moja blizna kilkakrotnie była przepustką na tereny zamknięte dla białych i kartą wstępu na sekretne indiańskie obrzędy. Pogrzeby, porody, odczynianie uroków – tego wszystkiego nie pokazuje się obcym. Chyba że któryś ma odpowiednio szokującą szramę – dowód działania Wielkiej Mocy.
Za każdym razem muszę podawać jakąś genezę tej blizny – Indianie domagają się Opowieści. Niestety, prosta prawda o chirurgu ze skalpelem odpada, bo nic z tego nie rozumieją. To musi być coś dostosowanego do lokalnych warunków i poziomu wiedzy…
Na przykład historia o wielkich krokodylach pływających w Wiśle; albo o bardzo starym jaguarze, który miał już tylko jedno czerwone oko i jeden tępy pazur, ale i tak mnie nim rozharatał od przodu aż do tyłu.
…A ja go w odwecie nożem! Ciiaaaach! Od brzucha, w miejscu gdzie wyrastają tylne łapy, aż po same gardło. Potem padliśmy na siebie. Zbroczeni krwią. A krew, jego i moja, spienione walizą, mieszały się, i mieszały, aż zostaliśmy braćmi krwi. Ja i stary jednooki jaguar. W pewnej chwili mój brat – jaguar wyzionął ducha. I ten duch szukał sobie nowego miejsca. I poprzez otwarte żyły wniknął do wnętrza mojego serca…
Opowieść może być zmyślona. Byle była zabawna lub sławiła przyjaźń, męstwo i odwagę.
Tym razem opowiedziałem o zardzewiałej maczecie i wojnie plemiennej (z niejakimi Kaszubami). A potem dodałem coś na temat szamanów w białych maskach, z błyszczącymi nożami w dłoniach, którzy wznoszą okrzyki w rodzaju: Siostro, zaciski.
Zgromadzeni na brzegu rzeki Indianie wysłuchali mojej Opowieści. Popatrzyli na bliznę. Pokiwali głowami. Poszeptali między sobą. A potem już nikt w tej wiosce nie odważył się obserwować mnie w kąpieli.
I prosili, żebym nigdy w ich obecności nie zdejmował koszuli, bo na Wielką Moc niebezpiecznie patrzeć.
Decydujący w tej sprawie był głos ich szamana, który stwierdził, że człowiek przerżnięty w taki sposób jak ja, już się nie zrasta.
– Tylko umiera. I to szybko.
Więc jeśli ja nie umarłem, to znaczy, że potęga białych szamanów przewyższa wszystko, o czym on słyszał. [Przypis: A potem wziął mnie na stronę i wypytywał jak to jest\ że nasi szamani pracują ze swoimi siostrami? Bo u Indian szaman wystrzega się kobiet, żeby go przez nie Moc nie odeszła, „Nie wyciekła” – tak to ujął. Odpowiedziałem, że sekret polega na tym, by z siostrami obcować wyłącznie w szałasach operacyjnych, nigdy w hamaku – wtedy żadna Moc „nie wycieknie”.]
MORAŁ:
Następnego dnia rano, przed moim szałasem znalazłem wspaniały łuk i strzały. Były dużo lepsze od tego, coudało mi się wcześniej nabyć w drodze wymiany „towar za towar”. Bo z Indianami jest tak, że bardziej cenią przyjaźń, męstwo, odwagę, dobrą Opowieść, zabawę i wspólny śpiew niż góry złota. O ile nasz świat byłby lepszy, gdyby więcej jego mieszkańców myślało tak jak Indianie. [Przypis: Bardzo wyraźnie zalatuje mi tu pastiszem, czyli mówiąc po ludzku – zżynką. W rozdziale 18 „Hobbita” krasnolud Thorin wypowiada następujące słowa: Świat byłby weselszy, gdyby więcej jego mieszkańców tak jak ty ceniło dobre jadło, zabawę i śpiew wyżej niż górę złota, [przyp. tłumacza]]
CZĘŚĆ 2 ŁOWCA TAJEMNIC
Dwoje ludzi patrzy na to samo, a widzi dwie różne rzeczy – oto niezgłębiona tajemnica ludzkiej duszy. Zdarzyło Warn się kiedyś coś podobnego? Mnie przydarza się dosyć często. Zazwyczaj z Indianami, ale ostatnio na kanapie w salonie.
Oglądaliśmy właśnie pewien fascynujący program w telewizji. We dwoje, plus lampka wina, świece… romantico. Wtem, zupełnie niespodziewanie, ona mówi:
– Zgaś ten chłam.
W takich chwilach nie warto dociekać, dlaczego mój interesujący program to dla niej „chłam”. Takie dociekanie zajęłoby wiele godzin i najprawdopodobniej zakończyłoby się w punkcie wyjścia – w dodatku furiso – a do końca programu zostało przecież tylko kilka minut… no może dziesięć. Dlatego lepiej jest zagrać na czas – zamiast od razu zmieniać kanał, można zapytać na przykład:
– Czy leży z nami pilot?
(Chwilę wcześniej trzeba pilota dyskretnie wsunąć między poduszki.)
Z Indianami jest podobnie – w wielu sprawach nie da się dociec, o co im właściwie chodzi, ani dlaczego myślą inaczej niż my. Mimo to warto próbować. Zajmuje to wprawdzie mnóstwo czasu i najczęściej kończy się w punkcie wyjścia – w stanie głębokiego frustrado – ale może przynieść sporo pożytku. Nawet gdy ostatecznie nie zrozumiemy, dlaczego Indianie postępują tak, a nie inaczej, dobrze jest przynajmniej wiedzieć, jak się w danej sytuacji zachowają.
Taka znajomość mechanizmu działania, bez znajomości jego przyczyny, bywa użyteczna… Wyobraźcie sobie przegrzany reaktor atomowy, który grozi wybuchem. Nie wiadomo, dlaczego się przegrzał, ale wiedząc jak działa, można go w porę wyłączyć.
A teraz wyobraźcie sobie grupę poddenerwowanych Indian z dzidami w dłoniach. Stoją dookoła – a my pośrodku – i możemy ich albo jeszcze bardziej zdenerwować, albo jakoś udobruchać. Dobrze jest wówczas wiedzieć, jak działa indiańska dusza. Jak oni myślą. Jak zareagują. Jak, jak, jak – „dlaczego” jest kwestią drugorzędną.
Posłuchajcie…
RAJ NA ZIEMI
Było to w jednym z krajów, które nazywa się „republikami bananowymi”. Trudno powiedzieć dlaczego, skoro ich ustrój polityczny, bardziej niż republikę, przypomina krwisty befsztyk, natomiast ekonomia opiera się nie o uprawę bananów, lecz o pomoc humanitarną i pożyczki z zagranicznych banków. Tak czy owak, było to w jednej z republik bananowych. Tyle że bardzo daleko od jej centrum. Kilka kroków w złą stronę i człowiek (nic o tym nie wiedząc) nielegalnie przekraczał granicę, naruszając terytorium sąsiedniej republiki.
Mieszkańcy tej okolicy nie bardzo orientowali się, że są obywatelami jakiegoś państwa. To państwo zresztą nie miało im tego za złe. Ono samo nie bardzo orientowało się, że ma obywateli na terenach, gdzie nie ma nic, poza bezużytecznym lasem podzwrotnikowym i tym wszystkim, cotaki las wypełnia – florą, fauną, płucami świata, a w praktyce głównie gorącym powietrzem nadziewanym insektami.
Terry Pratchett pisał o takiej ziemi w sposób następujący:
Okolica miała to szczególne piękno, które zachwyca tylko wtedy, gdy można je opuścić po krótkiej chwili podziwu i odjechać w inne miejsce, gdzie znana jest gorąca kąpiel i zimne drinki. Pozostawanie tutaj przez dłuższy czas mogło być tylko pokutą.'[przypis: „ „Świat Dysku”, wyd. polskie Prószyński i S – ka, tłum. Piotr W' Cholewa.]
Ja z kolei myślałem zupełnie na odwrót – uważałem, że to raj na ziemi i chciałem pozostać w nim jak najdłużej.
Ot, kolejna tajemnica ludzkiej duszy.
Indianin wisiał w hamaku na przyzbie i jak co dzień nic nie robił.
A dookoła niego rosła sobie bujnie bieda. (Właściwie lepiej byłoby napisać BIEDA – taka była wielka.)
Chałupa, którą ulepił z gliny dawno temu, przechyliła się i nieuchronnie zmierzała ku upadkowi…