Усё гэта Пёрка рабіла ў імя ратаваньня ад голаду й холаду сваіх трох унучат: двое ад старэйшае дачкі, муж якой памёр ад сухотаў, і аднаго ад малодшай, муж якой быў сасланы да Сыбэрыі. Хаця абедзьве дочкі цяпер і працавалі, але таго, што яны зараблялі, ледзьве-ледзьве хапала на «голы суп», як казала Пёрка. Апрача падбіраньня розных рэчаў з вуліцы й двароў, Пёрка хадзіла па суседзях, выпрошваючы, пад выглядам пазычкі, то кавалак хлябца, то крыху крупіцы, мучыцы, цыбулінку, перчыку...
Цяперака яна зайшла да Маўры папрасіць драбінку солі супчык пасаліць. Маўра адсыпала ёй жменьку солі.
-- А можа ў вас знойдзецца й пару бульбінак -- вельмі-ж голы суп у мяне для ўнучатаў!
Маўра дала колькі бульбін.
-- Ото-ж, дзякуй вам! Заўтра пашлю Волечку (старэйшую ўнучку) закупіць -- тады ўсё вярну!..
Але гэта былі толькі словы, і ўсе пра гэта ведалі.
Цяпер Пёрка пачынае гутарку пра сваю самую малодшую ўнучку Марыську -- прыгожую такую, белагаловую дзяўчынку.
-- Капрызе! Хацела пакласьці спаць, ня йдзе. «Есьці хочу!» -- крычыць. Зварыла-б ёй хоць зацірку, дык мукі ані пылінкі!
Маўра дастае з шуфляды кулёк з мукой. Мукі толькі на дне, але яна й гэта аддала. Пёрка бярэць кулёк, прабуючы намацаць пальцамі колькасьць мукі. Потым кажа:
-- Ну, што-ж вас крыўдзіць? У самой, бачу, нічога не застаецца...
-- Бярыце, бярыце! Я абыдуся!
Пёрка яшчэ доўгі час трымае кулёк у рукох. Потым асьцярожна скручвае яго, каб не рассыпаць мукі, і далучае да бульбін і іншага. Працы яшчэ шмат, і Маўры карціць, каб суседка хутчэй пайшла. Але бабка садзіцца на крэсла і пачынае гамонку нейкім, нібы штучным, голасам.
-- Ах, родная вы мая! Каб ня вы, і ня ведаю, што я рабіла-б?
І пачынае апавядаць пра сваё гора, можа, ужо ў соты раз. Але вельмі хутка спаўзае на тэму пра суседзяў: перабірае і перамывае ім костачкі.
-- Кажуць: «Жыць стала лепей, жыць стала весялей!» А каму гэта? Таму вунь дырэктару вялікага магазыну, што ў першай кватэры, -- ого, яму й курачак на сыботу на дом даставяць і індычак. А нам -- што?! За гнілой або мерзлай бульбай у чаргу станавіся на дзьве гадзіны?..
Маўры становіцца цяжка ад гэтай гамонкі, але сказаць суседцы, каб яна пайшла, ня можа, толькі паўтарае колькі разоў:
-- Ах, колькі ў мяне яшчэ працы на сёньня! Колькі працы!
Але Аўгінька ня ўходзіць.
-- Гаротніца ты мая! -- выклікае. -- І табе цяжэнька, хоць ты й пэнсію па мужыку дастаеш!..
-- Я нічога не дастаю, -- адказвае спакойна Маўра. -- Даюць толькі на Ўладзю, пакуль стане паўналетнім...
-- Ну, вось, бедная ты мая! Цяжэнька! Цяжэнька й табе без кармільца...
Яна глядзіць у твар Маўры, імкнучыся зразумець, як падзейнічалі на яе гэтыя словы.
-- Забілі ірады! Загубілі!..
Потым, панізіўшы голас амаль да шэпту:
-- Гамоняць, горамі там ляжалі, у тэй Хвільляндыі, пад сьнегам, і прыбіраць некаму было, столькі народу паклалі...
Перажагналася прыткім рухам рукі й кончыкам хвартуха выцерла сухія вочы. Паглядзела на Маўру, якая сядзела із сумным тварам перад сталом.
Урэшце пайшла! Маўра так была змучана ейнай гамонкай, што яшчэ доўга не магла зрушыцца зь мейсца. «Ох, ты, Божа мой, якое жыцьцё! -- прастагнала. -- Куды ні пойдзеш, зь кім ні пагамоніш, чуеш толькі адно: няма дроў, не хапае пайкі, дзеці галодныя, не дастаць абутку, няма кватэры, усюды чарга...» Задумалася. Старалася сама разабрацца ў гэтым, колькі тут ёсьць праўды. «Курачкі! Індычкі! Зразумела, крадуць! Крадуць усе і ўсё: Пёрка -- крыжы на могільніку, бо трэба абагрэць «унучатаў»; дырэктар -- курачак і індычак з магазіну; загадчык дрывянога складу -- дровы; дырэктар абутковай хвабрыкі -- абутак; крадуць пад усякім выглядам: пад выглядам камандыровачных, пад’ёмных, сутачных, на лячэньне, на рамантаваньне кватэры, на пабудову дач... І чым вышэй пасада, тым больш злодзей! І, зразумела, нам, людзям простым, не застаецца нічога! Але -- пытаньне: ці гэта толькі ў нас так, ці па ўсім сьвеце -- эпоха такая, зладзейская!?. Мабыць, часткова ўсюды так...»
Узяла са стала фотакартку мужа ў жалобнай рамцы. Доўга глядзела, часам праводзячы пальцамі па твары адбітку, па чорных мяккіх вусіках. «Паўлік, за каго й за што ты склаў сваю галаву?» І сьлёзы раптам пасыпаліся з вачэй.