Другой же род человеческой мудрости был дан после них, и он берет свое начало в [италийских колониях греков и был записан на] греческом языке, который, однако, называется италийским [диалектом]. [И эти мудрецы] происходили из тех [земель], которые называются Италией, а в старину назывались Великой Грецией, и они занимались научной деятельностью в Италии, хотя и были греками и [писали и говорили] по-гречески. И они хотели называть себя не мудрецами, но любителями мудрости, а предводительствовал ими Пифагор [90] Самосец [именуемый так, ибо он был родом] с острова Самос. И когда его спрашивали: «Кто ты?», он отвечал: «Философ», т. е. любитель мудрости: так говорит Августин в VIII книге О Граде Божием. Но в XVIII книге он утверждает, что Пифагор появился в то время, когда закончилось пленение иудейского народа, а согласно Туллию в I книге Тускуланских бесед, во время правления в Риме Тарквиния Гордого, который был седьмым после Ромула и последним царем римлян: «После того как начали править консулы, появился в Италии Пифагор и покорил всю Великую Грецию своим достоинством, учением и авторитетом. А после этого имя пифагорейцев имело там такую славу, что, по всей видимости [Великой Греции], не было никаких иных [кроме пифагорейцев] учителей». А Тарквиний, как пишет Беда, начал править во времена персидского царя Кира, при котором закончилось пленение иудеев, и правил во времена Камбиза, сына его, и двух могущественных братьев [91], и Дария, на второй год правления которого был воздвигнут Храм [92]. И тогда же, по словам Беды, достиг славы Пифагор, [царствовал] Зоровавель и пророчествовали Аггей, Захария и Малахия. Пифагор же был научен Ферекидом с Сироса [93], как пишет в указанной книге Туллий, и этот Ферекид первый стал утверждать, что человеческие души бессмертны. Годы жизни Ферекида определить с достоверностью можно только исходя из лет жизни его ученика Пифагора, хотя Исидор в I книге Этимологии и говорит, что Ферекид написал Историю во времена Ездры, что могло, по всей вероятности, иметь место в конце жизни самого Ферекида и когда Ездра был еще юношей. […]
Capitulum XII. Глава XII
Haec autem duo genera philosophantium, scilicet Ionicum et Italicum, ramificati sunt per multas sectas et varios sucessores usque ad doctrinam Aristotelis, qui correxit et mutavit omnium praecedentium positiones, et philosophiam perficere conatus est. Sucesserunt vero Pythagoras, Archytas Tarentius, et Timaeus, inter alios maxime nominate. Sed praecipui philosophi, ut Socrates et Plato et Aristoteles, non descenderunt ex hac linea, immo vero Ionici et veri Graeci fuerunt; quorum primus fuit Thales Milesius. Quomodo autem huic caeteri successerunt, ostendit Augustinus octavo libro De civitate Dei. Nam post Thaletem fuit primus Anaximander eius discipulus, cuius success or fuit Anaximenes, et hi duo fuerunt tempore Iudaicae captivitatis. Augustinus et alii similiter concordant in hoc. Anaxagoras vero et Diogenes Anaximenis auditores fuerunt, et eidem successerunt sub Dario [Hystaspis], cuius anno secundo templum coepit aedificari. Anaxagorae, ut dicit Augustinus, successit Archelaus eius discipulus, cuius auditor fuit Democritus secundum Isidorum octavo libro. Et Socrates, secundum Augustinum octavo libro, Archelai fuisse discipulus perhibetur. Socrates autem secundum Bedam natus est sub Arthaba, qui Persis regnavit mensibus septem, cui in idem regnum successit Artaxerxes Longimanus, in cuius anno septimo Esdras descendit de Babylone, et ideo simul fuerunt Esdras et Socrates. Sed prior natu fuit Esdras sicut ex nunc dictis claret. Et ideo dicit Augustinus decimo octavo libro De civitate Dei, quod post Esdram fuit Socrates, i.e. posterior natu. Nam quando floruit Esdras apud regem Persarum et Iudaeos, tunc Socrates exortus est. Hic Socrates dicitur pater philosophorum magnorum, quoniam Platonis et Aristotelis magister fuit, a quibus omnes sectae philosophantium descenderunt Plato quidem, secundum Bedam in tractatu maiori De temporibus, natus sub Sogdiano, qui mensibus septem regnavit, cui successit Darius cognomine Nothus, quanquam sub eodem Dario Beda in eodem tractatu de temporibus scribat natum esse Platonem. Sed in illo tractatu tempus Sogdiani, quia mendicum fuit, computat sub regno Darii. Nam continuat eum cum Artaxerxe Longimano. Nascente vero Platone, Hippocrates medicus, ut dicit Beda, habetur insignis, et hoc tempore Empedocles et Parmenides inventi sunt; sed Plato Socratica primo addiscens, et ea quae Graeca fuerunt, Aegyptum petiit, ad Archytam Tarentium et Timaeum laboriosissime peragravit, ut dicit Hieronymus ad Paulinum. Et contra Rufinum scribit Hieronymus quod Plato post Academiam et innumerabiles discipulos sentiens multum deesse suae doctrinae, venit ad Magnam Graeciam, ibique ab Archyta Tarentino eruditus, elegantiam et leporem cum huiusmodi miscuit discipulis. Et iste Plato omnibus philosophis antefertur secundum sanctos, quoniam eius libri ad eorum manus devenerunt, et quia sententias de Deo pulchras, et de moribus et de vita futura multa conscripsit quae sacrae Dei sapientiae multum concordant, ut in morali philosophia explanabo; et ab hoc aestimaverunt multi Catholici viri quod audiverat Ieremiam prophetam in Aegypto. Nam Aegyptum petiit propter sapientiam, et a barbaris sacerdotibus instructus est, ut scribit Tullius libro Academicorum quinto. Sed tamen Augustinus dicit quod non fuit tempore Ieremiae. Nam Ieremias ut dicit nono De civitate Dei, primo prophetavit tempore quarti regis a Romulo qui vocatus est Ancus Martius, et in tempore quinti regis, scilicet Tarquinii Prisci. Sed Plato tunc non fuit; immo post tempus Ieremiae fere per annos centum, ut dicit Augustinus octavo libro, natus est Plato. Sed ut alii aestimabant invenit LXX interpretes a quibus instrueretur, sicut Augustinus dicit octavo libro. Et Tullius libro De Senectute dicit quod Plato mortuus est LXXXI anno vitae suae, id est in fine Artaxerxis qui Ochus dicebatur, ut scribit Beda
90
Пифагор Самосский (VI в. до Р.Х.) — древнегреческий мыслитель, основатель религиозно-философской школы, получившей название от его имени. Достоверных сведений о жизни и творчестве Пифагора не сохранилось.
91
Возможно, речь идет о Бардии, младшем брате Камбиза, возглавлявшем одно время персидское войско, и Гаумате, поднявшем мятеж после смерти Камбиза.
93
Ферекид Сиросский (VI в. до Р.Х.) — древнегреческий мыслитель, автор космологических произведений с мифологической окраской.