Жаўнеры не адрываюцца ад клопатаў — хто гуляе ў косці, хто чысціць рушніцу або гострыць клінок, — i я разумею, што яны нас проста не бачаць, як не бачыць i надворны маршалак Радзівіл Сіротка, што кіруе ў паходзе каралеўскім дваром. Белагаловая зрабіла невідочнай для чужых вачэй i мяне. А вось коні яе чарам непадуладныя, бо маршалкаў конь незадаволена пырхае.
Мы мінаем польскую конніцу i легка выходзім за звязаныя ланцутамі вазы, што ахоўваюць каралеўскі абоз. Далей стаядь ліцвіны яго мосці Мікалая Радзівіла. Наскую гаворку змяняе вугорская. Тут, насупроць Запалоцця, трымае аблогу Бекешава пяхота, i я паказваю Белагаловай гарматы, адкуль пан Каспар б'е па полацкіх сценах агнявымі кулямі.
Мне карціць пабачыць пана Каспара, ды замест яго насустрач ідзе вугорскі ваявода Мадазы з падкручанымі ўгору чорнымі да сінечы вусамі. Чалавек ён адукаваны: заўсёды загаворвае да мяне на лаціне i, згадваючы траянца Парыса, называе сармацкаю Аленаю. Цяпер жа i Мадазы праходзіць паўз нас, не звёўшы сваім адзіным вокам.
Мы ідзём па шматмоўным, шматаблічным табары, што сабраў i тых, хто прыйшоў вызваляць свой горад, i тых, каго вабіць толькі вайсковая здабыча, i я нарэшце выводжу Белагаловую да адзінага моста праз Палату, які не сарвала высокая ад дажджоў вада. Вунь там, воддаль, знаёмая да балючай стрэмкі ў сэрцы вярба, ды няма ні бацькавага млына, ні нашага дома, i я намагаюся не глядзець туды, у невараць.
Далей Белагаловая мусіць ісці адна. Я бяру яе за руку. Яе рука халодная, але жывая, яна сціскае маю i хутка саграваецца. Я хачу, каб Белагаловая штосьці сказала мне на адвітанне, хачу пачуць яе голас, бо яна пакуль не прамовіла ні слова.
Гэтаксама моўчкі яна ступае на хісткі мост. Вада паднялася вышэй насцілу, i Белагаловая прыўзнімае падол сукенкі.
Яна ўжо прайшла больш за палову моста, i тут я спахопліваюся, шго не ведаю яе імя. «Як цябе завуць?» Вецер падхоплівае i даносідь мае словы да Белагаловай. Яна аглядаецца i ў нерашучасці спыняецца. «Не вяртайся! Ідзі!» Але Белагаловая паварочвае назад. Яна падыходзіць усё бліжэй, адпускае падол i працягвае да мяне рукі...
Я прахопліваюся ад уласнага крыку. Над ложкам — сонная зляканая Юста. Па намёце хвошча дождж. Мне холадна, і, угамаваўшы сэрца, я кажу Юсце нагрэць яшчэ віна i кінуць туды болей цынамону.
Аднавокі Мадазы тры дні таму быў забіты маскоўскімі кулямі, калі раіўся пры гарматах з польскімі ваяводамі. Тады сама кавалак дрэва з гарадской сцяны параніў у галаву маршалка Радзівіла, якога мы з Белагаловай сустрэлі на кані ў добрым здароўі. Выходзіць, я вяла яе да Палаты не сёння, а раней, i яна вярнулася, каб забраць рыцара фон Бока...
Гэта сон, ды пан Богусь вучыў мяне, што сон — працяг жыцця, а жыццё — працяг сну i не заўсёды чалавеку дазволена ведаць, дзе сон пачынаецца i дзе канчаецца, сніцца ўсё гэта яму ці ён сам разам ca сваім жыццём сніцца камусьці іншаму, пакуль той не прачнецца.
Пан Богусь умеў добра тлумачыць сны. За колькі месяцаў наперад ён ужо ведаў пра смерць вялікага князя i караля Жыгімонта Аўгуста.
Гаспадар Жыгімонт памёр праз год па вяртанні Богуся з Італіі.
Стары пан Корсак апавядаў, што адразу пасля Люблінскага сойма, калі Вялікае Княства Літоўскае злучылася з Польскай Каронаю, яго каралеўская мосць выправіў з палаца жонку Кацярыну i папрасіў у папы рымскага разводу. Адны казалі, нібыта прычынаю было тое, што каралева не нарадзіла спадкаемца. Другія лічылі, быццам гаспадар напісаў у Рым, каб вальней амурыцца з тою, якую тады кахаў, бо яго мосць заўсёды шанаваў жаночыя павабу i ласку. Аднак калі атрымаў вестку пра жончыну смерць i клопат пра развод вырашыўся сам сабою, кароль заліўся слязьмі i хутка апынуўся ў кіпцюрах у хваробы, якая ўжо не адпусціла.
Хто асуджаў нашага гаспадара за амурныя справы, хто згадваў нешчаслівыя жанімствы яго мосці i найперш ягоную незабыўную Барбару, праз чыю смерць кароль, каб вярнуць каханую Басю хоць на дзень, быццам бы зблытаўся з самім д'яблам. Але i зычліўцы i зласліўцы сыходзіліся ў тым, што, займаючы велікакняскі пасад сорак гадоў, гаспадар Жыгімонт прынёс краіне дабра непараўнана болей, чымся шкоды. Ды найперш усіх займала, хто станецца пераемнікам яго мосці.
Загаварылі, што вялікім князем i каралём будзе малады ваявода Генрык Балезы, родны брат французскага караля Карла IX. Дзеля гэтага, праўда, Генрык мусіў пабрацца шлюбам з падстаркаватай Жыгімонтавай сястрою Ганнай Ягелонкай. А потым усё ледзьве не пайшло тунна, бо перад днём святога Барталамея католікі выразалі ў Парыжы начной парою болей за тры тысячы гугенотаў.