Праца жанчыны была цяжкой, дый плацілі ёй замала, але яна выконвала свае абавязкі сумленна. Толькі не магла цярпець стогнаў, ляманту, спружыннага скрыгату ложкаў, якія пранікалі ў ейную кроў з такім жарам і такім болем, што на золку яна ледзь стрымлівала жаданне пераспаць з кім трапіла, хоць з вулічным жабраком альбо з заблукалым п’яніцам, які зрабіў бы ёй ласку без прэтэнзій і залішніх пытанняў. З’яўленне самотнага мужчыны, якім быў Флярэнтына, маладога ды чыстага, было для яе міласцю нябёсаў, бо яна ад самага пачатку здагадалася, што яму, як і ёй, не стае кахання. Але іхныя жаданні не супалі. Ён захоўваў сябе ў цноце дзеля Фэрміны Дасы, і не было на белым свеце нічога, што б прымусіла яго збочыць з абранага шляху.
Гэтак ён жыў да таго дня, калі за чатыры месяцы да прызначанай даты публічных заручын Лярэнса Даса прыйшоў а сёмай раніцы ў кантору пошты і спытаў, дзе ён. Яго яшчэ не было, і Лярэнса Даса пачакаў, седзячы на лаўцы да дзесяці хвілін на дзявятую, здымаючы з аднаго пальца і насоўваючы на іншы цяжкі залаты пярсцёнак з высакародным апалам, а калі заўважыў Флярэнтына каля ўвахода, адразу здагадаўся, што гэта менавіта ён, і ўзяў яго за руку.
— Хадзем, юнача, — сказаў ён. — Нам з вамі трэба пагутарыць пяць хвілін, як мужчына з мужчынам.
Флярэнтына Арыса, пазелянелы як нябожчык, пайшоў за ім. Ён не быў падрыхтаваны да гэтай сустрэчы, бо Фэрміне Дасе не было як папярэдзіць яго. Рэч была ў тым, што ў мінулую суботу сястра Франка дэ ля Люс, настаяцельніца школы З’яўлення Святой Дзевы, увайшла ў клас падчас заняткаў касмагоніі цішэй за вужаку і, віжуючы за вучаніцамі ззаду, выявіла, што Фэрміна Даса зусім не канспектуе ўрок, а піша ліст каханаму. Паводле статута школы гэткі ўчынак караўся выключэннем. Лярэнса Даса, тэрмінова выкліканы ў рэктарат, угледзеў нарэшце прабоіну, праз якую кропля за кропляй выцякаў ягоны жалезны рэжым. Фэрміна Даса з уласцівай ёй годнасцю прызнала вінаватасць, але адмовілася выдаць асобу патаемнага жаніха, не зрабіўшы гэтага нават перад трыбуналам Святога Ордэна, чым канчаткова вынесла сабе прысуд. Аднак бацька абшукаў спальню, якая да тае пары лічылася месцам недатыкальным, і ў падвойным дне куфра знайшоў пакункі з лістамі за тры гады, якія былі гэтак любоўна захаваныя, як і напісаныя. Подпіс не выклікаў сумневу, але Лярэнса Даса не здолеў паверыць ні тады, ні калі-небудзь пазней, што дачка ведала пра патаемнага жаніха ўсяго толькі тое, што ён працуе на тэлеграфе і грае на скрыпцы.
Упэўнены ў тым, што падобная сувязь была мажлівай толькі пры саўдзеле сястры, Лярэнса Даса нават не захацеў слухаць ейных выбачэнняў і тэрмінова пасадзіў на шхуну, што адплывала ў Сан-Хуан-дэ-ля-Сіенага. Фэрміна Даса ўсё жыццё несла цяжар апошняга ўспаміну пра цётку: як яна развітвалася з ёю каля брамы, згараючы ад ліхаманкі ў бурай сутане, кастлявая, з попельным колерам твару, як знікала пад імжою ў скверыку, трымаючы ўсё, што заставалася ёй у жыцці: вузел з адзежай і грошай на месяц, што былі загорнутыя ў насоўку, якую яна сціскала ў руцэ. Адразу пасля вызвалення ад бацькавай улады Фэрміна Даса стала шукаць цётку па ўсіх правінцыях Карыбскага ўзбярэжжа, пытаючыся ва ўсіх, хто мог яе ведаць, але не знайшла ані вестачкі, ані следу на працягу трыццаці гадоў, пакуль не атрымала ліст, які прайшоў праз шмат якія рукі, дзе паведамлялася, што цётка Эскалястыка памерла ў лазарэце мястэчка Агуа-дэ-Д’ёс. Лярэнса Даса не думаў, што дачка так зацята зрэагуе на несправядлівае пакаранне, чыёй ахвярай сталася цётка Эскалястыка, хоць і ведаў, што дзяўчына заўсёды атаясамлівала яе з маці, якую наўрад ці памятала. Фэрміна Даса зачынілася на засаўку ў спальні, не ела й не піла, і калі бацька, спачатку пагрозамі, а потым дрэнна прыхаванай мальбою, дабіўся, нарэшце, каб яна адчыніла яму, ён убачыў параненую пантэру, якой ніколі ўжо не будзе пятнаццаць гадоў.
Бацька ўсяляк спрабаваў супакоіць дзяўчыну, тлумачыў ёй, што каханне ў ейным узросце — міраж, запэўніваў па-добраму ў тым, што яна мусіць вярнуць лісты, вярнуцца ў школу і, укленчыўшы, папрасіць прабачэння, даваў слова гонару, што дапаможа ёй знайсці шчасце з годным прэтэндэнтам. Але ён нібы размаўляў са сценкай. Адчуўшы паразу, ён выйшаў, нарэшце, з сябе падчас абеду ў панядзелак і зайшоўся лаянкай ды праклёнамі, і ў адказ на гэта яна прыставіла мясны нож сабе да горла, без драматызму, але ўпэўнена, — рука не дрыжэла, адно зрэнкі пашырыліся, — і бацька не адважыўся кінуць выклік яе рашучаму погляду. Вось тады ён і рызыкнуў пагаманіць, як мужчына з мужчынам, з нахабным малойцам, якога не ўяўляў з твару і які ў нядобры час паўстаў на ягоным шляху. Перад выхадам ён, як звычайна, узяў з сабой рэвальвер, але здагадаўся схаваць яго пад кашуляй.