— Кніг, друг, у цябе шмат,— парушыў ён маўчанне.— Але, бачу, нейкія зборныя. Па адной купляў?
— Купляў. З гадоў студэнцтва,— адказаў я машынальна.
— Мне раней было не да кніг. Ды і не надта любіў я іх... Затое цяпер — разарыўся! Ніводнай падпіскі пе прапускаю. Б'юць з паліц цэлымі батарэямі ў вочы!
Я, мусіць, ухмыльнуўся, і ён заўважыў тое, бо нечакана іншым крыху тонам дадаў:
— Студэнтка не у мяне, Ілона, дачка. Для яе стараюся.
— Дачка студэнтка ўжо?
— Нявеста, друг!
— А жонка дзе робіць? — спытаў я, каб скіраваць гаворку на нешта іншае.
— Там жа, у атэлье. Швачкай. Яна ў мяне — майстар экстракласа. Да яе на чаргу запісваюцца...
— А ты, брат, малайчына! Выглядаеш хораша! — Я знячэўку ляпнуў яго па плячы.
Ён варухнуў тым удараным плячом, адказаў сумнавата:
— Не скажы! Утаміўся я, друг...
Люба паклікала нас за стол.
Яна сапраўды прымала Калюню «па першаму разраду» — падала на стол усё, што ашчадна зберагалася ў халадзільніку і ў кладоўцы-шафцы на выпадак добрага нечаканага госця. І Калюня ацаніў гэта. Сядаючы за стол, сказаў:
— Ці нада было так шчодра?
Выпілі па чарцы каньяку — за сустрэчу, за Альхоўку, за дзяцінства: аддалі, так сказаць, даніну недарэчнай модзе.
Еў Калюня мала. Крыху прыкусіў і злажыў рукі на стале — адна на адну. Нечакана прабубнеў-праспяваў:
— Альхоўка, Альхоўка, радная вінтоўка...
— Ваня мне шмат расказваў пра вас,— падтрымала яго Люба.— Як вы самакат рабілі, як спалі валетам і таўклі адзін аднаго нагамі...
— Было, было,— жмурыўся ён.— Цётка Паўліна нас тады частавала папружкай... А помніш, як Толю Маньчынаму кнот рабілі? — павярнуўся ён да мяне.
Я кіўнуў. Чаму ж не помню! Дурная гульня была. Вясковы ідыятызм. Таму, хто засынаў пад кустом, пасучы кароў, устаўлялі між пальцаў босай нагі жмут паперы і падпальвалі, і сонны пастух падхопліваўся, як уджалены, па-сапраўднаму падсмалены, і доўга трэпаў нагой — бы сабака лапай, што напаткаў на лясной сцяжыне вожыка і спрабаваў каціць яго...
— Во хохма была! А помніш, друг, як Братачкаў Юзік Шпакавай пяту адсек?
Я зноў кіўнуў, хоць тады, памятаю, было не да смеху.
Мы тады былі ўжо ў сёмым класе, і прыслалі ў школу новую настаўніцу — Людмілу Рыгораўну Скварцову. Прыехала яна да нас у Альхоўку ажно з Мурама, з настаўніцкага інстытута. Прозвішча Шпакава далі ёй ужо ў Альхоўцы. Была яна маленькая ростам, не адрозніць ад сямікласніц, але ж надта прыгожанькая, і мы, хлапчукі, ці не ўсе ў яе хутка закахаліся. Юзік Братачкаў — таксама. Аднойчы ехаў ён верхам на кані — на тым паўсляпым Цупелі. Пабачыў, што наперадзе ідзе Шпакава з вучаніцамі, і рашыў фарсануць — пагнаў Цупеля проста на іх. Шпакава не паспела адскочыць убок, і Цупель адхапіў ёй падковай паўпяты, яна ледзь не сышла крывёю...
— Дзе зараз наша Шпакава — Людміла Рыгораўна?
— А хто яе ведае! Ты, друг, успомні, дзе мы самі за гэты час пабывалі! — Ён ямчэй уссеўся ў крэсле.— Ажно не верыцца!
— А дзе вы пабывалі? — спытала Люба, зноў наліваючы ў чаркі.
— Ды пабадзяўся па свеце... І на Алтаі быў, і ў Брацку, і ў Магадане... Атабарыўся быў на Чорным моры, нават дом там паставіў, думаў — назаўсёды, але пацягнула дадому. І жонка ўсё — дадому, дадому...
— Вы ў Сібіры жаніліся? І жонка сібірачка?— дапытвалася Люба.
— Жаніўся ў Сібіры, у Брацку, але жонка — не сібірачка. Беларуска там аказалася, са Смалявіцкага раёна... Вось і пераехалі ў Мінск. Абмянялі дом на кварціру. Паехалі пенсіянеры грэцца да мора, а нам яно абрыдла да чорцікаў...
Я запрасіў выпіць яшчэ па чарцы. Ён не надта ахвотна, аднак выпіў. Закусваючы, загаварыў да Любы:
— Ваш Ваня, Любоў Андрэеўна, пакрыўдзіўся на мяне, але вам я скажу... Я ў вас троху пабыў, а бачу, што Ваня такі ж, як і яго бацька...
Ён на хвіліну змоўк, пэўна, шукаючы слова, я не стрываў і спытаў:
— Які ж — такі?
— Ну, як табе сказаць... Занадта чэсны, ці што...
Адчуваючы, што пачынаю злавацца, і не зважаючы на папераджальныя знакі жонкі, я сказаў:
— Дык гэта што — блага?
Ён неяк няпэўна павёў плячамі:
— Чэснасцю, друг, сыты не будзеш... Ад такой чэснасці ў вас здохла Аўтарэня, чыё малако і я піў. А бацька твой, между крочым, быў тады старшынёй калгаса!
— Яна не здохла! Бацька яе дарэзаў! — запярэчыў я.
— Скажы гэта каму іншаму! — сказаў ён, як адрэзаў.— Не было чым карміць, Аўтарэня ўжо не ўставала, вось бацька і дарэзаў.
Я ўскіпеў:
— А калі матку тваю ратаваў, таксама быў занадта чэсны?