Выбрать главу

— Супакойся, дачушка,— кажа ўрэшце бацька.— Ты ж не казала ніколі нічога... Мо і гарачыцца не трэба? Як быццам добра ўсё было...

— Усё як быццам добра... Як быццам... Праўда твая, татачка! Усё быццам добра было...

— Ну, а што ж, дачушка?

— Чужы ён, тата. Увесь гэты час чужы!

— Вось табе маеш! Не ведаю, што і казаць. Не любіш яго?

— Не ведаю, тата.

— Ну... А ён цябе?

— Не ведаю, татачка. Нічога не ведаю! Ці ўмее ён любіць, ці любіў калі каго-небудзь — нічога не ведаю!

— Свае ўсе тут, дачушка, дык ты, гэта самае, не саромейся. На Эдзіка не зважай. Ён хоць і зубаскал, але ж брат твой...

— Леську ён быццам любіць. Хаця — не веру і ў гэтую яго любоў... Не хацела казаць вам, татачка, але скажу. Жонка ў яго была. Да мяне. Сын быў... Не казаў мне ні слова. Толькі нядаўна даведалася, выпадкова... За ўсе гэтыя гады сынам ні разу не пацікавіўся. Тая, першая, з гонарам была, ад аліментаў адмовілася, вось я і не ведала нічога... Што ж тут пра любоў гаварыць? Яму ўсё роўна, ёсць я ці няма. Ніколі не спытаецца, як я, што я, дзе была, што рабіла. Вячэру падала — і добра. І пра сябе ніколі нічога не раскажа...

— А раней, дачушка, напачатку?

— Не думала, тата, пра тое. Леська была маленькая, хварэла часта,— не было калі думаць... На работу не пускаў. «Я не мужчына, калі не пракармлю сям'і...» А больш яго нішто не турбавала. Я што скажу, ну, што сумна адной днямі ў хаце сядзець, што Леську можна было б у яслі ўладкаваць, дык зноў: «Жонка не павінна працаваць. Гэта наш сорам, што жанчыны на вуліцы заліваюць калдобіну асфальтам і поркаюцца з рыдлёўкай на будоўлі...»

— Бач ты яго — сорам! — круціць бацька галавой.— Можа, і сорам. Цяпер мы багатыя сталі, яно, гэта самае, можна было б і праўда... Але і надта разумныя ўсе парабіліся! Хай бы падумаў каторы... І сябры ў яго такія ж?

— У яго няма сяброў. Спытала аднойчы, чаму так, чаму ні мы ні да кога, ні да нас ніхто не заходзіць, дык цэлую лекцыю прачытаў. «У мяне ёсць калегі, саслужыўцы, а для сяброўства зараз няма адпаведных абставін, бо сяброўства вымагае шчырасці, даверу, а шчырасць у наш час не ў пашане...»

— Ого, цэлая філасофія!

— Яго філасофія, татачка! «Чалавек — прадукт пэўных акалічнасцей. А таму будзь ім, гэтым прадуктам, будзь, як усе. Надта не пніся, але і не адставай, і будзеш мець сытае і бесклапотнае існаванне...»

— А што я казаў, тата? — гукае ад балкона сын.— Будзь, як усе, аказваецца,— лозунг дня!

Бацька моўчкі адмахваецца ад назолы, кажа да дачкі:

— Мо ты, дачушка, гэта самае... У злосці, у раздражнёнасці можна ўсяго нагаварыць...

— Я, тата, супакоілася. Хопіць, панервавалася. І маму папракала і сябе, што дурная была. Быццам хто розум адабраў, вочы завязаў... Пойдзе на работу раніцаю, а я... Дачакацца не магу. Звечарэе — я на балкон. Стаю і пазіраю: з якога боку ён паявіцца. Ці ад тралейбуса будзе ісці, ці ад аўтобуса. Часам і ацямнею там, на балконе. Не дачакаюся, спаць лягу, а заснуць ніяк не магу. Ледзь толькі якая легкавушка пад акном спыніцца, тармазамі скрыгатне, ці дзверцы ляпнуць — кулём на балкон: можа, ён прыехаў? А ён прыйдзе і не заўважыць нават, што я чакала яго, не спала... Якая я была дурная! Малілася на яго, як на бога! А ён.... Чэрствы, тата, чалавек. І хлус! Хлусіць усім, нават самому сабе!