— Яно так, тата,— кажа бацька.— Але ж гэта нам, пасляваеннаю парою, смеласці той трэба было пазычаць, каб разагнацца больш чым на двое. А цяпер смеласці асабліва не трэба, калі на стале ёсць і да стала.
— А от жа ўсё роўна — адно-два! — паказвае на пальцах дзед.
— Таму і вырастаюць рагатыя. Ведама: усё аднаму. Дзесяць, ды што дзесяць — пятнаццаць гадоў хлопцу, а бацькі ўсё дрыжаць, трасуцца над ім, каб нават вецер на яго не дзьмухнуў,— кажа бацька.
— Дык бо сваё дзіця! — маці пацепвае плячамі.
— Сваё, ведама, не чужое,— пагаджаецца бацька.
— Дык чаго ж ты?
— Нічога, маці, нічога...
У калідоры звініць званок.
— Гэта ён,— кажа дачка.
Бацька робіць рух падняцца, але маці перапыняе яго:
— Сядзі, сядзі, я сама адчыню.
Яна ідзе ў калідор, адтуль чуцен яе голас:
— Дзе ж ім быць! Тут, у нас. Праходзь, Росцік, праходзь. Кузьма Паўлавіч прыехаў...
У пакой заходзіць зяць, здароўкаецца:
— Добры вечар у хату! Добры вечар, Кузьма Паўлавіч! — падае дзеду руку.— Добры вечар, Андрэй Кузьміч! Добры вечар, Эдуард! — Урэшце кажа да Люды: — А я чакаў, чакаў, думаў ужо, дзе вы прапалі? Няйначай, падумаў, вы тут і рашыў заглянуць...
Маці, ідучы за ім следам, кажа:
— Ну, а дзе ж яны будуць? Добра, што і сам не паленаваўся. Леська ў спальні, цацкамі сваімі занялася, а мы тут сядзім, гамонім. Сядай да стала. Каб яшчэ крышку, то і зусім спазніўся б. Мужчыны во ўжо ледзьве не апаражнілі пасудзіну. Налі Росціку, Андрэй!
— Дзякую, Антаніна Васільеўна,— зяць сядае за стол.— Вы ж ведаеце, які з мяне піток.
— І дзякаваць богу! А кампанію падтрымай.
— У гэтым дзеле, Антаніна Васільеўна, падтрымліваць кампанію якраз грэшна,—кажа зяць, але чарку ў руку бярэ.— Ваша здароўе, Кузьма Паўлавіч, за ваш прыезд!
— Дзякую на добрым слове,— кажа дзед.— Мы ўжо тут памаленьку-паціхеньку, але і сабраліся.
— Так ужо, тата, і сабраліся. Не было ад чаго сабірацца,— заўважае бацька.
— Ну, але ж, як мне, старому, дык і досыць...
Зяць асцярожнічае. Сёння ён прыйшоў сюды занепакоены. Учора яны з жонкай пасварыліся. Усчаў сварку не ён. І намеру такога не меў. У яе раптам мухі ў носе паявіліся. З парога — як абушком па галаве: «Давай разыдземся!» Ён не адразу і зразумеў, пра што яна. Перапытаў: што-што? «Я так больш не магу!» Яна так больш не можа! Яна, бачыце, гіне! Адчувае, як тупее з кожным днём, як страчвае паступова ўсё, што мела ў галаве і ў душы!.. А што яна мела, каб хто спытаў? Наіўныя зекры і адну сукенку, у якой бацька з маткай з радасцю выпхнулі з хаты! А іншыя за дочкамі тысячы даюць, кватэры і нават машыны... Тады пабегла без аглядкі, а цяпер яна, бач, паразумнела. Ён, аказваецца, зусім не той, за каго сябе выдаваў. Ёй, аказваецца, усё абрыдла. А што — абрыдла? Жыць за яго спіной, ні аб чым не думаць? Хай бы паспрабавала пабыць у яго скуры, хай бы хоць месяц-другі пакруцілася, як ён! Ён свету не бачыць, каб раздабыць лішнюю капейку, каб ёй і дачцэ можна было есці і апранаць што хочуць, каб у іх у хаце было не горш, чым у людзей. Хіба ён гультай, п'яніца, забулдыга? Яго на рабоце цэняць і паважаюць. А яна, бач, заўважыла, зразумела, што ён бездар і няўдачнік. Тады яна гэтага не заўважала. Тады яна на яго малілася. І ён, дурань, паверыў. Спадзяваўся, што яна заўсёды будзе глядзець на яго тымі ўлюбёнымі вачамі, будзе любоўна збіраць выразкі яго публікацый і акуратна падклейваць іх у альбомы — ён бачыў, як гэта робяць любячыя жонкі некаторых яго калег. Ён аднойчы апёкся, узяў адну разумніцу, нажыўся, таму і не стаў у другі раз шукаць сабе раўню, а выбраў яе, маладую, нявопытную. Лічыў, што так будзе найлепей. Каханне — глупства, выдумкі для бязвусых, ён ужо ў гэта не верыць. А яна любіць — тым лепш. З цягам часу калі і разлюбіць, дык — застанецца павага, а мо нават і боязь — як да старэйшага. І першыя колькі гадоў усё было менавіта так, як ён спадзяваўся. Яна чакала яго дома, як верная, адданая, паслухмяная сучачка. На работу не пускаў? І правільна рабіў! Там заўсёды знойдуцца сяброўкі, якія хутка адукуюць і навучаць — бабы цяпер пайшлі, не дай бог! Не бабы, а гладыятары ў спадніцах! Корчаць з сябе ліха яго ведае што! Раскамандаваліся! Сямейнымі палкаводцамі парабіліся!.. Вось і ён, як ні бярогся, не ўбярогся. Засвярбела і ў яе нутро! І ён ужо не проста абрыдлы і нялюбы — ён яшчэ і бездар, і няўдачнік. Быццам яна нешта ў тым разумее. Ён сам ведае, што ён — не геній. Геніяў — мала, ды і тыя напалову прыдуманыя. А ён працуе не горш за іншых. Выязджае на замалёўках і інфармацыях? Ну і што? Замалёўкі і інфармацыі таксама патрэбны ў газеце, не толькі нарысы і фельетоны. Можа быць, ён памыліўся, выбраўшы для сябе калісьці журналістыку, але перавучвацца позна, а больш ён нічога не ўмее. Ён гэта разумее і ні на што іншае не прэтэндуе, цягне сваё ярэмца. Як можа, як умее. Не заўсёды сумленна? Яго ніхто не злавіў на несумленнасці. У яго замалёўках толькі прозвішчы і лічбы? Без іх — нельга. Ад яго патрабуюць прозвішчаў і лічбаў. Лірыкі ад яго не чакаюць. Лірыкаў і без яго хапае. Часам ён не бачыць тых, пра каго піша? Ну і што? Газета чакаць не можа, досыць і тэлефона, каб сказаць пра чалавека некалькі добрых слоў. А крытыкай займацца ён не любіць. Ён не хоча лезці на ражон. Там, дзе крытыка, можна апячыся. А ён не хоча. Досыць, паапякаўся, як быў бязвусым і занадта порсткім. Ён даўно пераканаўся: пахвальба — гэта зберажоныя нервовыя клеткі, якія не аднаўляюцца. К таму ж пахвальба прыносіць чалавеку толькі карысць. І яму і тым, пра каго ён піша. Дык што ж тут несумленнага? Наадварот! Гэта яго лінія паводзін. Ён для сябе вызначыў жыць і працаваць так... І ў дачыненні да яе, да Люды, ён чэсны. Ён не здраджваў, не зневажаў яе, не пакрыкваў і не замахваўся, стараўся быць роўным і ў паводзінах і ў голасе. Не дужа пускаў яе ў сваю душу, не ва ўсім адкрываўся? Няпраўда! Усё, што лічыў патрэбным, ён ёй расказваў, а тое, што ёй ведаць не трэба,— значыць, не трэба. Будзе ведаць усё — хутка пастарэе! І вось — дачакаўся ўдзячнасці... І — пабегла сюды. Чаго? Шукаць спагады? Татачка яе — паспагадае! Ён — добры! Ён надта правільны! Ах, які правільны і разумны ў яго цесць! А зяця неўзлюбіў з самага пачатку. Заўсёды стараніўся, бы не заўважаў. І швагрок, гэты смаркач-нахабнік, услед за татачкам. З цёшчай толькі і можна пагаварыць у гэтай хаце, яна адна цэніць яго дабрату і самаахвярнасць, хоць яна, шчыра сказаць, усяго толькі дурная баба... А тут, аказваецца, яшчэ і дзед, вясковы Саламон, такі ж правільны, як і яго сынок... Цікава, жонка што-небудзь паспела сказаць тут ці не? Разводу захацела! Яму толькі гэтага і не хапала! Не хапала, каб гэтая дурніца сапсавала яму жыццёпіс! Толькі ўзбіўся на аддзел і — развод?.. Не, здаецца, нічога не сказала. Каб сказала, дык швагрок не змоўчаў бы. Значыць, можна быць спакойным. А тое, што тут дзед, мо і на руку. Загаварыць трэба найперш з ім...