— А хай іх, з тымі ўзбекамі! — махае дзед рукой.— У нас во чай п'ецца, каб сагрэцца, каб усярэдзіне пацяплела, а то ж... Кіно часам глядзіш. Сядзяць, смаляцца на сонцы і чай п'юць. Смокчуць і смокчуць і не млеюць...
— Звычка такая,— гаворыць бацька.— А яшчэ ж кажуць, што пасля чаю піць не так хочацца.
— Дай ты веры! Я ж, смейцеся ці не, а пасля чаю абавязкова кубачак халоднай вады вып'ю. І старая гэтак жа,— смяецца дзед.
— Дык я ж таксама, тата! От не магу, каб халоднай вады пасля не глытнуць,— ківае бацька.
З кухні прыходзіць маці. Ставячы на стол сухарніцу з пячэннем і чайнік, кажа:
— Во, налівайце. Пячэнне каштуйце, не ведаю, ці ўдалося. Росцік, бяры, ты ж любіш!
— Дзякую, Антаніна Васільеўна, не адмоўлюся. Нідзе такога смачнага пячэння, як у вас, не еў!
— От і еш на здароўе! А ты, Людачка?
— Нешта не хочацца, мамачка.
— Дык хоць варэння вазьмі. У нас жа яго шмат. І сырыя цёртыя маліны ёсць... Сёлета, мусіць, варэння зусім варыць не буду — стаіць да лета, псуецца. Ні бацька, ні Эдзік яго не любяць... Хіба сырога чаго засыплю.
— Дык яно, Тонечка, і ў нас,— кажа дзед.— Колькі і цяперака яшчэ таго варэння! Хоць выкідай!.. Гэта ж колькі гадоў назад дык, здаецца, за маліну з'еў бы, а цяперака дык і прыелася.
— А калі хто, тата, тое варэнне варыў даўней? Калі толькі на лякарства. А цяпер вёдрамі наварваюць,— заўважае бацька.
— Я ж і кажу. У нас жа, дальбог, мо з сотню літраў было. Хто ж яго паесць?
— Дзякаваць богу, ад'еліся людцы,— кажа маці.— І варэнне ўжо ў рот не лезе.
— Ад'еліся, Антаніна Васільеўна, аж занадта,— прыхлёбваючы з кубачка чай, гаворыць зяць.— Не толькі ад'еліся, але і аб'еліся. Калі столькі таўстуноў у нас было? Дзяўчаткі, глядзіш, маладзенькія, а ўкормленыя — асфальт прагінаецца.
— Дык мо і добра, сынку,— кажа дзед.— Ці ж лепш, калі рэбрамі брынчэлі?
— Хто кажа, Кузьма Паўлавіч! Але ж... Во, анекдот апошні. У амерыканца аднаго, які ў нас турыстам быў, спыталі, што запомнілася яму, якія ўражанні. Дык адказаў: «Усё ў вас добра, толькі мужчынам трэба часцей галіцца, а жанчынам не аб'ядацца».
— Амерыканцы тыя таксама жаруць — дай бог! — гаворыць бацька.— У вайну яшчэ бачыў.
— Ай, што і казаць! — каля маці.— Ёсць што есці, дык і ядуць.
— От гэта праўда, Тонечка! Лішняга, каб і хацеў, не з'ясі. Колькі душа просіць,— зазначае дзед.— А тоўсты ці тонкі, дык... Адзін будзе тоўсты, а другі хоць і есць, а шчэпка шчэпкай.
— Яно так, але за гэтым мне бачыцца іншая праблема,— кажа зяць.— Абжорства ў літаральным сэнсе вядзе да абжорства духоўнага. У нас развялося процьма мяшчан — людзей, для якіх на першым плане ўласны дабрабыт, у тым ліку і ўласны страўнік. Людзі сталі зайздросныя, злыя і нахабныя...
— Так і ўсе людзі? — перапытвае бацька.— Не, даражэнькі, не ўсе і не так і шмат, як сяму-таму здаецца. Не ад цябе першага чую пра тое, і, не крыўдуй, толькі здаецца мне, што хто такое гаворыць, сам часцей за ўсё, як бы гэта сказаць...
— У таго ў самога пыса ў пер'і! — падказвае сын.
— Ну, Андрэй Кузьміч, не чакаў! Чэсна скажу, не чакаў! — усклікае зяць.
— Не пра цябе гаворка, Расціслаў. А толькі паўтару: іншых вінавацяць у грахах смяротных часцей за ўсё самі грэшнікі. Каб самім чысцейшымі выглядаць,— не здаецца бацька.
— Гэта точна, сынку,— гаворыць дзед.— Вазьмі нашу Халімоніху-Пліндачку. Сама ходзіць як апанча, спадніца, выбачайце, у г..., а іншых так абгаворыць, што хоць вушы затыкай.
— Ты, Росцік, не зважай,— кажа маці.— Бацька з дзедам ці мала чаго нагавораць! Хочацца і ім сябе разумнымі выставіць... Чаю табе падліць?
— Дзякую, Антаніна Васільеўна, здаволіўся. А бацька з дзедам проста не хочуць зразумець мяне. Вы, Кузьма Паўлавіч, на вашу Халімоніху спасылаецеся. Але, выбачайце, што з яе возьмеш, з бабы вясковай? А вы паглядзіце... Бачылі, як у магазіне людзі за дыванамі душацца ці за трантамі якімі? Уражанне такое, што свет клінам на тых трантах сышоўся. Не возьме каторая ці каторы — усё, канец, смерць ім!
— Яно праўда, душацца,— пагаджаецца бацька.— Але ж... Ну хоць бы азарт той ахвоты паддае. Адны стаяць у чарзе, дай і я пастаю. Грошай у людзей хапае зараз. А з другога боку, дык і іншае. Ну што ты зробіш, калі чалавек хоча, каб у яго ў хаце хораша было? Кабету вазьмі. Іншую не кармі, а дай адзецца. Так і тут. Час жа не той. Кватэры людзі палучаюць, дык хочуць, каб і ў кватэры было па-людску. А дываноў, як на тое ліха, не хапае пакуль. Будзе ў дастатку, дык ляжаць будуць дываны твае і ніхто за імі душыцца не будзе.
— Хіба ж я гэтага не разумею, Андрэй Кузьміч? Асобныя факты ці з'явы заўсёды можна вытлумачыць. Куды цяжэй убачыць іх ва ўзаемасувязі, вызначыць тэндэнцыю іх развіцця, іх, калі хочаце, дыялектыку. Дык вось, калі разважаць у гэтым кірунку, то карціна вырысоўваецца іншая, якая прымушае задумацца.