— Якія там сувязі, як ты кажаш, якая там дыялектыка — у гэтым не мне разбірацца,— кажа бацька.— А разумею, што людзі сталі жыць лепей, багацей і культурней, вось і ўвесь гамон! Нябось, ты сам таксама хочаш, каб на падлозе ў цябе дыванок ляжаў, каб раніцаю ногі спусціць на цёпленькае і мякенькае. Дык чаму ж іншым гэтага не хацець? Ты дастаў той дыван лёгка, па званочку з рэдакцыі — Люда расказвала, а іншыя так не могуць, ім у чарзе пастаяць трэба.
— Дык я ж не зводжу праблему толькі да дываноў, Андрэй Кузьміч. Пры чым тут дываны?
— А што пры чым?
— З'ява, праблема!
— Хопіць, хопіць вам па-дурному спрачацца,— махае рукамі маці.— Няўжо іншай гаворкі няма?
— Мусіць, і праўда хопіць, Антаніна Васільеўна,— стомлена кажа зяць.— Ды нам, здаецца, пара. Як, мамачка? — паварочваецца ён да Люды.— Мо пойдзем? І пазнавата ўжо, і ўвогуле... Бяры Леську, і пойдзем.
Дачка моўчкі падымаецца з-за стала і моўчкі ідзе ў спальню.
— Вось табе і маеш! Як сама выгнала з хаты,— маркоціцца маці.— А можа б, пасядзелі яшчэ? Леська гуляе...
— Не, Антаніна Васільеўна, дзякуем, пара! — Зяць выходзіць з-за стала, падыходзіць да дзеда.— Ну, Кузьма Паўлавіч, рады, што пабачыў Вас. Прывітанне ад усіх нас бабулі. Бывайце!
— Вы ж бы калі прыехалі ўсё ж. Старая абрадавалася б...
— Мо калі і зазірнём... Бывайце, Андрэй Кузьміч!
Са спальні выходзіць з унучкай дачка. Звяртаючыся да іх, зяць кажа:
— Вы гатовы? То пайшлі...
Дачка, зяць і ўнучка ідуць у калідор. Маці праводзіць іх. Потым вяртаецца да стала.
— Ну, маці, ты тут прыбірай, пасцялі дзеду, а мы на балкон выйдзем пакуль, падыхаем,— кажа бацька.
— А я пайду душ прыму,— гаворыць сын.
Бацька з дзедам выходзяць на балкон, гамоняць там.
— Чуеш, полем пахне? Як у сяле,— кажа дзед.
— Але ж... Выйду вось так калі ўначы, дык і перапёлку часам чую. І зязюлю колькі разоў чуў.
— О-хо-хо, сынку, такія дзялы ў вас... І Эдзік дарогі сваёй не знайшоў, і ў Люды не ўсё добра, пэўна... Выраслі, а ўсё бацьку галава баліць.
— Але, тата. І каго тут вінаваціць будзеш?
— Не яны, сынку, вінаватыя. Ты сябе вазьмі. Як толькі на ногі стаў, памочнікам маім быў. І карову папасвіць, і каня павадзіць, бульбу абганяючы, і палена дроў адрэзаць... Якая там і сіла была, а — памагаў. У вёсцы дык яно быццам так і трэба. Я ж цябе, не хвалюся, і не прымушаў надта, больш сам цягнуўся да тае работы.
— А тут, тата, прымушай ці не прымушай, а толку мала.
— Дык жа яно, сынку, жыццё такое. От ты падумай. Эдзік малы быў. Ну, а з малога і спрос малы. А падрастаць пачаў — што ён пра тваю работу ведаў? Ты раніцаю пойдзеш, вечарам прыйдзеш — от і ўсё. Дзе бацька робіць? На заводзе. А больш — нічога. А вясковае дзіця з першых дзён жыцця бацькоўскую навуку праходзіць. Там усё навідавоку. Я ж, бывала, куды ні пайду, дык і ты пад рукою таўчэшся. Дровы з маткай пілуем — ты памагаеш, носіш, складаеш. Плот стаўлю — ты цвікі падаеш, малаток, штыкеціну мне патрымаеш. У поле еду — ты хоць за лейцы патрымаешся... Усё ж тое, сынку, не праходзіць бясследна.
— А тут адно ведаюць: тата, дай!
— Горад ёсць горад. Але ж надта ты і не патураў ім, Людзе і Эдзіку. З заробку не вельмі напатураешся.
— Не я, дык маці песціла.
— Ну, а што ты хочаш? Маткі ўсе такія. Але ж, сынку, яно і іншае. Ну, от Эдзік твой. Няхай тое ў ім і ёсць троху, яны ўсе цяпер, маладыя, на пуп браць неахвотнікі, хай трактары робяць, кажуць. Ды ўсё ж, гляджу я, і сёння пабачыў, хлопец ён не дурны, галаву на плячах мае. Дармо, што Росцік вучоны, у рэдакцыі робіць, а Эдзік перад ім не пасаваў.
— Перад Росцікам! Ты спытаў бы, перад кім ён пасуе!
— Дык яно і няблага, сынку. За сябе таксама трэба ўмець пастаяць.
— Гледзячы дзе, тата, і гледзячы за што. А то ж...
— Ну, тое па маладосці. А хлопец усё ж кумекае сёе-тое. І шчыры ён у цябе. Яршысты — гэта праўда, але ж не манюка, што думае, тое і гаворыць.
— Гэтая яго яршыстасць во дзе ў мяне сядзіць!
— А ты спакайней з ім. І, гэта самае, сынку, без прынукі, без папрокаў, каб і яму крыўдна не было. Ён жа ў такім веку, што лічыць сябе пупам зямлі.
— Хто яго папракае, тата!
— А ты паслухай лепш і пагадзіся... І за Эдзіка асабліва не перажывай. Хлопец — яно хлопец, аперыцца. А вось Людачкі шкада мне, сынку.
— А што зробіш, тата? Сам вінаваты. Не спыніў тады Тоні. Не прыкрыкнуў па-мужчынску. А сэрцам адчуваў, што не тое нешта.
— І сябе не вінаваць, і на Тоню не кажы. Хто ж бо ведаў? Яно ж, кажысць, усё добра складвалася. Чалавек сталы, самастаяцельны. І грашовы. Другім скажы — што яшчэ трэба?.. Не любіць яго Люда. Паслухаў яе і чую: не любіць. А колькі ж таго жыцця было ў іх!