— Ды даўнавата ўжо,— прызнаўся.— А сам?
— Мне ж, друг, няма чаго ездзіць туды,— адказаў Калюня.— Бацька твой, ведаю, даўно памёр. А як маці, цётка Паўліна? Ой, даруй, Ваня, зусім забыўся! Зойка ж казала... Так, друг, асірацелі мы з табой... Ну, ладна, будзь здароў! Заўтра ўбачымся!
— Чакай, брат! Адрас жа запішы,— заспяшаўся я.
Калюня ціхенька засмяяўся:
— Не хвалюйся. Ведаю я твой адрас. Зойка сказала.
— Ну, тады — будзь! Будзь здароў, Калюня! — сказаў я.
— Будзь і ты, Пісар! — адказаў ён тым жа.
Я паклаў трубку, але падымацца з крэсла не спяшаўся. Сядзеў у паўзмроку прыхожай, курыў і думаў пра Калюню, пра сябе, пра нашу Альхоўку, пра даўні і такі, здаецца, блізкі час, калі мы былі такімі, як цяпер мой меншы — Сяргейка, дзесяцігадовымі...
Разблыталі сваю справу Знатакі, нешта і яшчэ паглядзела, пэўна, жонка, урэшце паднялася з тахты, выйшла ў прыхожую. Угледзеўшы мяне, здзіўлена спытала:
— Чаго ты тут сядзіш? Хто гэта званіў? Я чула краем вуха — у госці некага запрашаў?
— Званіў сябра дзяцінства. Дваццаць гадоў не бачыліся, і вось — пазваніў,— адказаў я.
— І ты яго ў госці паклікаў?
— А як жа! Калюня гэта! — сказаў я.
— Што яшчэ за Калюня такі? — перапытала Люба.
— Хлопец з нашай Альхоўкі. Разам у вайну гулялі, на санках разам коўзаліся, разам зацірку елі...
— А-а-а, дык таму і заціркі табе сёння захацелася... Тэлепатыя,— засмяялася жонка.
— А што ты думаеш! — падтрымаў я.— Усё можа быць. Якраз тады, калі я тоўпся на кухні, ён, напэўна, і думаў пра тое, каб пазваніць мне.
— Дык заўтра ўжо і прыпрэцца?
Жонка, ведаў, назалялася знарок, але я ўсё ж зморшчыўся:
— Ну навошта ж так! Не прыпрэцца, а — зайсці абяцаў!
— Во, ужо і надзьмуўся! Добра, добра, хай прыходзіць твой Калюня... Гэта што — Мікола, Коля, так?.. Хай прыходзіць. Прыму па першаму разраду. Ствару ўмовы, каб вы пасядзелі, пагаварылі, дзяцінства ўспомнілі... Як чуні насілі, як шайморы збіралі, як адзін аднаму насы расквашвалі...
— Усё — было! І першае, і другое, і трэцяе! Усё было, Любачка! — паківаў я галавою.
— Не называй мяне Любачкай! Прыводзь свайго Калюню, а Любачкай не называй! — жонка дала мне ў спіну грымяка.
У іхняй вёсцы была калісь прыдуркаватая жанчына, і звалі яе Любачкай, і вось да гэтай пары мая Люба не можа забыцца на тую Любачку і злуецца, калі яе хто-небудзь так называе.
— Не буду, не буду, не буду,— узмаліўся я,— А пра Калюню я табе раскажу. Каб ведала, што гэта за хлопец, што ён не проста мой зямляк, аднавясковец, аднагодак, а і... брат. Ды бадай што брат...
— Пятнаццаць гадоў з табой пражыла, а не ведала, што ў цябе брат быў,— гарэзавала жонка.
— Што ж дзіўнага? — памяркоўна пагаджаўся я.— Ты шмат чаго яшчэ не ведаеш!
— Затое ты — усё!
— Гм, гм... Так і пасварыцца можна.
— Ну, пачынай!
Не, сварыцца мне якраз і не хацелася. Зусім іншы настрой пасяліўся ў маёй душы. Ва мне, саракатрохгадовым выкладчыку роднай літаратуры Івану Сцяпанавічу і бацьку двух вялікіх ужо сыноў, раптам агукнуўся колішні альхоўскі Яська Кузьміцкі, ці проста Паўлінін Яська, ці Пісар, як, сам таго не хочучы, на здзек хлапчукоў ахрысціў мяне бацька, і той Яська ўпарта клікаў мяне туды, у Альхоўку больш чым трыццацігадовай даўнасці, і найперш — у верасень, у кастрычнік, у лістапад і снежань памятнага сорак пятага...
2...
Вечар. Ходзікі на сцяне — у іх да гіркі для раўнавагі, як маці кажа, нейкім рыжым матузком прывязаны вялізныя, «авечыя» нажніцы — настукалі, пэўна, ужо дзевяць гадзін. Адсюль, ад стала, на якім стаіць газоўка, стрэлак і лічбаў не відаць — сцяна з ходзікамі патанае ў густым змроку. Бацька ці маці, калі вечарам хочуць паглядзець, каторая гадзіна, бяруць са стала газоўку і ў выцягнутай руцэ падносяць яе да ходзікаў. Тады ў жаўтлявай плямцы святла відаць не толькі пабітыя ржой стрэлкі і сям-там аблупленыя лічбы, але і малюнак уверсе — на каньку сіняга даху махае крыллем чырвоны певень.
Ходзікі гэтыя перажылі вайну, дзве зімы і адно лета праляжалі ў скрыні, схаванай на гародзе ў яму. У яму падышла вада, таму яны маюць такі несамавіты выгляд. Бацька па вайне сам разабраў іх, старанна працёр часткі анучкай, змочанай у бензіне, і ходзікі зноў ажылі, весела застукалі на сцяне, на сваім ранейшым даваенным месцы, побач з вялікім, у шырокай драўлянай раме люстэркам, якое таксама ляжала ў той жа яме на гародзе і якому таксама дасталося, і, мусіць, не меней — рама скарэжылася, фарба з яе абсыпалася, шкло ў трох месцах трэснула і памутнела. Бацька і ходзікі і люстэрка заве «інвалідамі вайны», часта пасміхваецца з іх, асабліва калі ў хату хто-небудзь заходзіць, аднак не выкідвае і кожнае раніцы старанна заводзіць ходзікі, падымаючы рыпучы ланцужок з гіркай і нажніцамі ў самы верх, пад цыферблат.