— Праўду такі кажуць пра ціхае балота,— гаворыць, пацвельваючыся, Зінка.— Ціхая-ціхая, а за мяшэчак — і ў баразну!
Лёдзя, падхопліваючы, папявае:
— А я жыта не жала, у баразёнцы ляжала...
Верка з прыхліпам смяецца:
— Во ўмлела цётка, Ксяндза ўгледзеўшы!
— Не больш, чым ты ў самалёце! — азываецца хтосьці з хлопцаў.
Верка не крыўдзіцца, заліваецца галасней:
— Ты б і сам там умлеў... А Ксяндза я не забаялася б!
— А чаго табе баяцца! Перабаялася,— хіхікае Міця Кісель.
Хлопцы рагочуць, Верка кідаецца да Міці з кулакамі, але ён не чакае, пакуль яна яго дастане, сягае ў чарноту кустоў. Верка з рогатам бліскае лыткамі ўслед за ім і, пэўна, дагнала, бо стала чуваць, як штосьці па нечым гулка заляпала. Потым Міця, відаць, выкруціўся і аблапіў Верку, і ўжо яна вырывалася з ягоных клешчаў, з тым жа сваім прыхліпам заходзячыся смехам і войкаючы. Назад яны ўжо ідуць мірна.
Нехта ўспамінае Васіліну, і ўсе дружна загаворваюць пра яе — балазе самой Васіліны на падмурку чамусьці сёння няма.
— Убачыла і паперлася як падсмаленая!
— А чаго? І правільна зрабіла:
— Так ужо і правільна! Засудзяць Паўлючыху, дык будзе табе — правільна!
— Дарма да Ксяндза пабегла...
— Ага! Трэба было, калі на тое пайшло, Гэлі сказаць ці Волесю.
— А чаму і не Ксяндзу?
— Бо Ксёндз жа!
Зноў усе рагочуць.
Смяецца і Яська. Ён, як і Калюня, як і ўсе хлопцы, не любіць участковага Ксяневіча. Не любяць яны Ксяндза і пабойваюцца. Нешта ёсць у яго паглядзе, ва ўсёй яго доўгай, хударлявай і няўклюднай — як на шарнірах — паставе, што выклікае ці спараджае хлапечую боязь. Спачатку, вядома, Ксяневіч выклікаў у хлапчукоў вялікую цікавасць. Найперш — сваёй вінтоўкай, лёгенькай і кароткай — ледзь не ў пояс яму — «галандкай». Калі Ксяневіч паяўляўся з ёй дзе-небудзь, яны навыперадкі шыліся бліжэй, каб хоць калі не патрымаць вінтоўку ў руках, дык хоць бы дакрануцца да яе. Раней, у вайну, у першы год пасля вызвалення, вінтоўкі былі ў Альхоўцы ў многіх, у Яськавага бацькі быў нават рэвальвер, а цяпер ці не ў аднаго толькі Ксяневіча і засталася, дык як жа тут прайсці міма, не падплішчыцца да яе бліжэй? Але Ксяневіч не разумеў гэтага і так аднойчы адшыў назолаў — у Яські таксама доўга смылела сцягно ад ягонага выспятка, што яны пачалі абыходзіць яго. І неўзлюбілі. І адпомсцілі яму — прыдумалі трапную і злую мянушку: Ксёндз. Наколькі была яна злой, цяжка сказаць, што датычыць трапнасці, дык тут сумнення няма, бо неўзабаве ніхто ў Альхоўцы за вочы не зваў Ксяневіча іначай, як Ксёндз. Зрэшты, ён і праўда, казалі, быў падобны на колішняга лішчанскага ксяндза — такі ж доўгі, хударлявы і занудлівы.
А што да Яські, дык ён быў цвёрда ўпэўнены: калі ў іхняй Альхоўцы здарыцца нешта кепскае — вінаваты ў тым будзе не хто іншы, як Ксёндз. Чаму так здавалася, нікому не растлумачыў бы. Але калі спачатку на вуліцы, а пасля і ад бацькі пачуў, што Васіліна сказала пра цётку Марылю Ксяндзу, Яську асабліва стала шкада яе, цёткі Марылі.
— Цемната вы ўсе,— раптам кажа Мікола Iалак, па мянушцы Прафесар Мамлок — Сачыніцель ваксы.— Красці пагана? Факт! І Васіліна правільна зрабіла. А прыбегла яна да Ксяндза ці да каго іншага — якая розніца?
Міколу ніхто не пярэчыць. Хлопцы з яго хоць і пасміхваюцца, але паважаюць. Ну, а дзеўкі ці не моляцца на яго. Мікола паперачытваў усе кніжкі, якія толькі былі ў Альхоўцы і ў навакольных вёсках, дасылае ў раённую газету заметкі — і іх там друкуюць! — піша вершы. Нездарма ж яго празвалі Прафесарам!
Яська Міколу таксама паважае. Аднак сёння ён не можа пагадзіцца з Прафесарам. Хоць ён і Сачыніцель ваксы, але — проста не ведае цёткі Марылі. Бо каб ведаў, дык так бы не гаварыў!
І Яська кажа:
— Цётка Марыля не крала, а ўзяла!
— Гэта хто? Пісар прапішчаў? — паварочваецца да Яські Міця Кісель.
— А ты Кісель-баўдзель! — крычыць Яська і дае драпака.
Міця, не дастаўшы яго, спаганяе злосць на астатняй малечы, і «смаркатая гвардыя» вымушана разбягацца хто куды.
Яська таксама ідзе дахаты. Не хацелася, вядома, ісці, можна было б яшчэ і пасядзець, каб не Кісель, але калі так — трэба ісці, некалі ж усё адно трэба. Затое за Пісара адпомшчана!
Пісарам яго ахрысціў бацька. Без злога ўмыслу, вядома. Аднойчы зайшоў да іх дзядзька з Селішча, з суседняй вёскі — яму нейкая даведка трэба была. І бацька папрасіў Яську напісаць тую даведку — у самога балела параненая рука. Яська ці не з ахвотаю напісаў тую даведку. А бацька, хукаючы на пячатку і прыціскаючы яе да паперы, сказаў дзядзьку: «Во які пісар у мяне расце!» А ў хаце быў Толя Маньчын, сусед, і ўжо назаўтра па вуліцы Яську праходу не давалі гэтым самым «пісарам». Пажаліўся бацьку, а ён яшчэ і засмяяўся: «А хіба гэта кепска — пісар? Не зважай, хадзі, сын, Пісарам!» Толькі Яську ўсё адно было крыўдна, і ніводнага «пісара» спакойна міма вушэй не прапускаў.