Яшчэ ў сенцах пачуў Яська смачны, гарачы пах смажаных на здоры дранікаў і, адчыняючы дзверы ў хату, не думаў ужо ні пра цётку Марылю, ні пра Калюню, ні пра малую Тоню, якая прывыкла спаць пры маці і якая будзе плакаць, калі маці забяруць, ні, урэшце, пра Міцю Кісяля з ягоным «пісарам»...
Прайшло некалькі дзён. Навіна, што ўскалыхнула вёску, перастала быць навіной і пакрысе сышла з людскіх вуснаў. Не надта гаварылі пра тое, што здарылася з цёткай Марыляй, і ў Яськавай хаце: ні бацька, ні маці. Зрэшты, бацька амаль не стыкаўся дома: сыходзіў з дому рана, калі Яська яшчэ спаў, а вяртаўся позна, і ён, Яська, толькі зрэдзь часу праз сон чуў, як маці дастае з грубкі бацькаву вячэру.
Праўда, сяды-тады рэха ад здарэння з цёткай Марыляй адгукалася.
Аднаго разу, напрыклад, у школе, на перапынку, Калюня нешта не падзяліў з Уладзікам Бычкоўскім, і Уладзік, адбегшыся ад яго, крыкнуў:
— А твая матка — зладзейка!
Калюня дагнаў Уладзіка, збіў з ног, уссеў на яго зверху і давай лупцаваць. Уладзік, баронячыся, зароў на ўсё горла. Але ні Яська, ні іншыя хлопцы не кінуліся іх разнімаць. Вінаваты быў Калюня — ён першы прычапіўся да Уладзіка, адбіраў у яго нейкі шрубок ці гайку. Аднак жа і Уладзіка хлопцы не шкадавалі: быццам ён таксама зрабіў нешта брыдкае, парушыў пэўныя правілы гульні.
Калюню зняў з Уладзіка за каршэнь загадчык школы Хведар Сцяпанавіч і павёў абодвух у настаўніцкую, і там ім абодвум здорава, відаць, уляцела, бо калі яны вярнуліся на ўрок, дык былі чырвоныя бы ракі, якіх толькі што выцягнулі з вару.
А пасля неяк зайшоў да Яськавага бацькі дзядзька Паўлюк...
Прыйшоў ён рана, у хаце і на дварэ было яшчэ цёмна. Маці, пэўна, толькі што паднялася даіць Аўтарэню. Звычайна Яська такой парою свішча ў дзве дзіркі і не чуе, як яна ўстае, як бярэ даёнку і выходзіць з хаты. А ў той раз чагосьці ці чамусьці прахапіўся, у нейкім трызненні сеў у ложку, няўцямна паводзячы вачамі па хаце. Маці ўгледзела, што ён сядзіць у ложку, падышла да яго, спытала:
— Чаго ты ўсхапіўся, сынок?
Яська прамармытаў нешта ці не прамармытаў, маці пагладзіла яго на галаве сваёй цёплай мяккай рукой, ціха сказала:
— Спі, спі, сынок, яшчэ рана...
Яська паслухмяна лёг і, пэўна, тут жа заснуў бы зноў, калі б не пачуў у першай хаце галасоў — маці з некім гаварыла. Неўзабаве яна вярнулася сюды, на другую палову хаты, прайшла за шафу, дзе спаў бацька, азвалася да яго:
— Сцёпа, ты спіш? Там Паўлюк прыйшоў.
Бацька заварушыўся — пад ім зашамацеў сяннік, хрыпла спытаў:
— Чаго? Хто прыйшоў?
— Паўлюк жа, кажу! Падымайся, чакае ж!
Маці выйшла з-за шафы, шэрым ценем праплыла міма Яські ў першую хату. Сказаўшы там нешта дзядзьку Паўлюку, бразнула клямкай — пайшла, няйначай, да Аўтарэні.
У хаце стаяў густы, яшчэ, бадай, не світальны, а зусім начны прыцемак — адно што бялёсымі квадратамі свіціліся вокны. Бацька шамацеў за шафай — апранаўся: чуваць было, як шаргануліся па фанеры калашыны штаноў, як зашпільвалася на спражку дзяга.
Нечакана бацька падаў з-за шафы голас — не гучна, усё яшчэ хрыплавата, паклікаў:
— Ідзі, Паўлюк, сюды, чаго там топчашся!
Цераз парог амаль бясшумна слізгануў цень, зрабіў два-тры крокі на хату.
Бацька выйшаў з-за шафы ўжо ў ботах, але яшчэ белы да пояса — у сарочцы, сказаў:
— Здароў! Намацай там на стале газоўку і запалі. Я зараз.
— А не, Пятровіч, не трэба,— шэптам адказаў дзядзька Паўлюк.— Хай дзеці спяць.
— Ну, сядай тады, не стой,— сказаў бацька і пайшоў на двор.
Вярнуўшыся ў хату, ён гэтак жа, як быў, у ніжняй сарочцы прысеў да стала, па другі бок ад дзядзькі Паўлюка, закурыў. Запалка на хвіліну выхапіла яго твар у рыжаватай шчэці, калматыя бровы, прыліплыя да лоба рэдкія, ужо сівыя валасы. Потым свяціўся ў змроку толькі агеньчык цыгаркі, а калі бацька зацягваўся ёю, на кароткае імгненне выхопліваліся з цемры шчокі і кончык носа.
— Што рабіць, Пятровіч? — кашлянуў у кулак дзядзька Паўлюк.— Скора суд, кажуць, будзе.
— А ўжо нікуды не дзенешся, будзе,— адказаў бацька.
Дзядзька Паўлюк уздыхнуў, шмаргануў нагою па падлозе — пэўна, схаваў, як заўсёды тое рабіў, сваю кавялу пад лаву, прамовіў: