Ад гэтага горка, як ад здрады.
У калысцы заварушылася Карына, — я ўкладваю ў яе ручку віверон — здаецца, менавіта так Феліпа называе бутэлечку з соскай — і раптам слупянею, уражаная жывым прамяністым пульсаваннем чужой мовы: “vivir” азначае “жыць”, таму “viveron”, пэўна — крыніца жыцця? Ці можна даць лепшае найменне рэчы для дзіцячага кармлення? (Потым, ў час вучобы ў Escuela de Idiomas — школе моў для іншаземцаў, — я зразумею, што маё “адкрыццё” было вынікам мясцовага акцэнту: класічнае іспанскае “beberon” паходзіць ад “beber” (піць), а не ад “vivir”; але прыгажосць гэтай памылкі застанецца са мной надоўга, як, дарэчы, і чароўнае фанетычнае падабенства тых дзеясловаў). У чужой хуткай гаворцы, дзе словы горача дыхаюць адно аднаму ў патыліцу, як навабранцы на ганку ваенкамата, такое вось мільгаценне сэнсаў і фанем, як ні дзіўна, заўважаеш куды часцей, чым у роднай мове; урэшце, так яно і мае быць, бо фраза засціцца туманнай слюдою звычкі, і толькі ўдумаўшыся ў якое-небудзь слоўка, знаёмае, як блакітная жылка на скроні ва ўласнага дзіцяці, раптам адчуеш усёй скурай яго зіхоткую спрадвечнасць (так-так, менавіта — скурай, пад паверхняй якой струменіцца кроў ў сасудах; я на ўсё рэагую вегетатыкай, у мяне можа ўзняцца тэмпература ў адказ на геніяльны радок, а сэрца ад якога-небудзь чароўнага дыялектызму пачынае біцца, бы рыбіна ў руцэ; магчыма, вегетатыўная нервовая сістэма і вібрыруючая тканка мовы — рэчы аднаго парадку, і з’яўляюцца ўсяго толькі знешняй абалонкай чагосьці іншага.)
— Alésia, abre! [11]
Феліпа ўваходзіць у дом са сваёй палатнянай сумкай, — ажно з пяці гадзін шторанку яна выпраўляецца ў прадуктовыя чэргі, інакш тут не прыдбаеш нават жменькі сухога гароху, з якога мы гатуем суп-чычара. Свякроўка, аднак, заўсёды выглядае вясёлай; нешта спяваючы, яна выкладвае на стол наш тыднёвы мандада: прадукты і тавары першай неабходнасці, якія адпускаюцца па тархеце, гэта значыць, картцы (тархета тут — асноўны дакумент, без яе проста аддасі Богу душу ад голаду): адну лібру рыса, невялічкія пакункі з чорнай фасоляй і гарохам, пачак цыгарэт, пачак запалак, трошкі цукру, трошкі кавы — маці Божая, і з гэтым мы маем пратрымацца тыдзень?! Але тое яшчэ не ўсё: Феліпа ўрачыста разгортвае асобную паперку — маўляў, вось яно, глядзі! — нашы з ёю два танюткія, напаўпразрыстыя, быццам пялёсткі ружы, нармаваныя “біфштэксы” памерам з дзіцячую далоньку, — віртуозы, нічога не скажаш, напрактыкаваліся адразаць мяса! І, нарэшце, ласунак для Карыны — самотны апельсін на дне сумкі.
— La vida es la lucha [12], — уздыхае свякроўка і пачынае распавядаць, як цяжка было ўгаварыць Розу з лаўкі прадаць ёй гэты апельсін — бо толькі для цяжкахворых! Па спецыяльных тархетах!
На донцы нашага з Феліпай “віверона”, у сэнсе — кававаркі (вось дзе сапраўдная крыніца жыцця, без жартаў!) засталася яшчэ кропля, аддаю рэшткі кавы свякрусе (заслужыла!), а сабе заварваю другі раз гушчу: тут не снедаюць, кава мусіць падтрымаць нашыя сілы да абеду, які складаецца звычайна з талеркі рысу і жменькі фасолі альбо гароху. Нават запалкамі тут карыстаюцца не так, як дома: калі будзеш чыркаць запалкай аб пачак, нічога не атрымаеш: тонкая, што рыбіна костка, запалка проста зломіцца, — напачатку я такім чынам звяла іх багата, потым прыстасавалася прыціскаць падушачкай пальца галоўку запалкі да бакавіны пачака. Пакуль я з руплівасцю пітэкантрапа намагаюся здабыць агонь, газніца астывае. Уф! Усё трэба пачынаць з пачатку. La vida es la lucha!
Ніколі не думала, што звычкі адыгрываюць такую значную ролю ў жыцці. Дык вось чаму людзі баяцца перамен: яны ўчэпіста трымаюцца за свой уласны вобраз, сатканы са звычак. Разарві, пераблытай гэтыя ніці, — што застанецца ад чалавека? Варта паставіць пытанне: ці існую я насамрэч?
Феліпа раскладвае ежу па бляшанках і слоіках: у паперы нічога захоўваць нельга — зжаруць прусакі, па-тутэйшаму — кукарачы, яны тут велічэзныя, бр-р, каля пяці сантыметраў у даўжыню, у доме іх — процьма, трэскаюць усё, нават ношанае, з пахам чалавечых выпарэнняў адзенне; калі пачвара ўпершыню выслізнула з маёй бялізны, падрыхтаванай для мыцця, — закрычала нема, а зараз нічога, прызвычаілася. Каштуючы светла-карычневую “каву” (mierda яно і ёсць mierda, адпаведна — дзярмо), спрабую зразумець, чаму ў бананава-цукрова-кававым раі апельсіны атрымліваюць толькі цяжкахворыя, кава і цукар — па тархетах, але загаварыць пра гэта з Феліпай — значыць абразіць яе патрыятычныя пачуцці, градус якіх, я заўважыла, расце адваротна прапарцыянальна зніжэнню карткавых нормаў. Вось і зараз рука свякроўкі са стараннасцю выдатніцы выводзіць “самапіскай”, зробленай з пластмасавага футарала для тэрмометра, дату чарговага ліста да сястры ў вёску: