- Вось што мне прыйшло ў голаў, - сказаў камiнар. - Залезем з табой у вялiкую вазу для вострых прыпраў, вунь у тую, што стаiць у куце. Ляжам на пялёсткi руж i лаванды ды будзем адтуль кiдаць соль у вочы кiтайцу, калi ён сунецца да нас.
- Гэта мала дапаможа! - запярэчыла пастушка. - Акрамя таго, я ведаю, што стары кiтаец i ваза былi заручоныя, а калi ўжо яны кахалi адно другога, дык гэтае пачуццё не магло знiкнуць бясследна. Не, нам застаецца толькi адно сыйсцi на ўскрай свету!
- А ты не баiшся выправiцца ў дарогу са мною? - спытаўся камiнар. - Цi падумала ты пра тое, якi бязмежны гэты свет, пра тое, што нам назад ужо не вярнуцца?
- Так, падумала! - адказала пастушка.
Камiнар з рашучым выглядам паглядзеў на яе i сказаў:
- Я ведаю толькi адзiн шлях - дымаход! А ты i сапраўды асмелiваешся ўвайсцi са мной у печку i потым караскацца па топцы i дымаходзе ўгору? Калi мы, нарэшце, дабярэмся да комiна, тут ужо я сумею сябе паказаць: мы ўзнiмемся на такую вышыню, што дагнаць нас не змогуць; а на самым версе будзе дзiрка выйсцi ў шырокi свет.
I камiнар павёў пастушку да пячных дзверцаў.
- Ах, як там чорна! - усклiкнула яна, але ўсё-такi палезла разам з камiнарам у печку i праз топку ў дымаходзе нiчагусенькi не было вiдаць.
- Ну, вось мы i ў дымаходзе! - сказаў камiнар. - Паглядзi, якая дзiвосная зорачка ззяе ўверсе!
З неба на iх глядзела самая сапраўдная зорка; яна ззяла проста над iмi, быццам хацела паказаць iм выйсце. А яны паўзлi i караскалiся ўсё вышэй ды вышэй, - о, - якi гэта быў цяжкi шлях! Так высока давялося iм узбiрацца, так высока! Але камiнар дапамагаў пастушцы, падымаў яе, падтрымлiваў ды паказваў, куды ёй лепей ставiць свае фарфоравыя ножкi. Так яны дабралiся да самага верху комiна ды ўселiся на яго беражку, каб як след адпачыць, - i не дзiва, што яны стамiлiся пасля такой дарогi.
Над iмi распасцiралася неба, усеянае зоркамi, а ўнiзе вiднелiся дахi горада. Камiнар i пастушка азiралiся па баках, гледзячы на гэты вялiзны свет. Бедная пастушка раней нават не ўяўляла сабе, што ён такi; яна палажыла галоўку на плячо камiнару ды так заплакала, што пазалота пасыпалася з яе карсажу.
- Не, гэта ўжо занадта! Я не ў сiлах жыць тут! Свет празмерна вялiкi! усклiкнула яна. - Ах, калi б зноў апынуцца на нашым падлюстэрнiку! Не супакоюся, пакуль не вярнуся назад. Я ж пайшла з табою на ўскрай свету, а цяпер i ты мог бы праводзiць мяне дадому, калi хоць трошачкi кахаеш!
Тады камiнар пачаў яе ўгаворваць i нагадаў пра старога кiтайца i пра казланогага обер-унтэр-генерал-капiтан-сяржанта. Але пастушка плакала так горка, яна так цалавала свайго любага камiнара, што яму заставалася толькi саступiць ёй, хаця гэта i было неразумна.
З вялiкай цяжкасцю спусцiўшыся па комiне, яны зноў узялiся паўсцi па дымаходзе ўнiз i нарэшце дабралiся да топкi, дзе было вельмi цёмна; падышоўшы да зачыненых пячных дзверцаў, яны прыслухалiся да таго, што робiцца ў пакоi. Там было зусiм цiха. Яны выглянулi з печкi i... о жах! - на самай сярэдзiне пакоя, на падлозе, стаяў стары кiтаец. Аказваецца ён, калi пагнаўся за ўцекачамi, упаў з падлюстэрнiка i разбiўся на тры часткi, - спiна ў яго адкалолася цалкам, а галава адкацiлася ў кут. Але казланогi обер-унтэр-генерал-капiтан-сяржант стаяў на ранейшым месцы ды раздумваў над тым, што здарылася.
- О, якi жах! - усклiкнула маленькая пастушка. - Мой старэнькi дзядуля разбiўся, i ўсё праз нас. Гэтага я не змагу перажыць! - i яна ў адчаi заламiла свае маленечкiя ручкi.
- Яго яшчэ можна адрамантаваць, i адрамантаваць выдатна! - заўважыў камiнар. - А ты не бядуй гэтак. Варта толькi намазаць яму спiну клеем, а ў горла ўставiць вялiкую планку, i ён будзе зусiм як новы; чаго добрага, нагаворыць яшчэ процьму непрыемных слоў.
- Ты так думаеш? - спыталася пастушка, i абое яны ўзлезлi на падлюстэрнiк, дзе стаялi раней.
- Вось бачыш, якое вялiкае падарожжа мы зрабiлi, - сказаў камiнар. - А маглi ж бы i зусiм не кратацца з месца!
- Толькi б удалося адрамантаваць дзядулю! - уздыхнула пастушка. - Дорага гэта будзе каштаваць?
I старога кiтайца адрамантавалi - у гэтым прымала ўдзел уся сям'я. Спiну яму склеiлi, у горла ўставiлi планку, i ён стаў зусiм як новы, толькi хiтаць галавой ужо не мог.
- Пэўна, вы замнога ўявiлi аб сабе ды заганарылiся з таго часу як разбiлiся, - сказаў кiтайцу казланогi обер-унтэр-генерал-капiтан-сяржант. - А я ўсё-ткi не бачу, чым тут ганарыцца. Ну дык што ж? Цi выдасце вы яе за мяне?
Тады камiнар i маленькая пастушка ўмольна паглядзелi на старога кiтайца, баючыся, як бы ён не матлянуў галавой. Але кiваць ён ужо не мог, а расказваць пры пабочных пра тое, што яму ўставiлi планку ў горла, было непрыемна.
З таго часу абедзве фарфоравыя фiгуркi так i стаялi побач, дабраслаўляючы планку ў дзедавым горле i працягваючы кахаць адно другое, пакуль не разбiлiся.
ПРЫНЦЭСА НА ГАРОШЫНЕ
Жыў-быў прынц. I марыў ён ажанiцца на сапраўднай прынцэсе.
Аб'ехаў увесь свет. А такой нявесты, якой жадаў, не сустрэў. Так i вярнуўся дамоў нi з чым. I вельмi бедаваў, бо дужа яму хацелася сустрэць сапраўдную прынцэсу.
Аднойчы вечарам разгулялася непагадзь. Маланкi блiскалi раз-пораз. Гром грымеў. Дождж лiў як з вядра. Жах што рабiлася!
Раптам у гарадскую браму нехта пастукаў. Сам кароль пайшоў адкрываць.
Каля брамы стаяла прынцэса. Вада збягала з яе валасоў i адзежы прама ў чаравiкi. Адтуль выцякала на зямлю. Божа, на што была падобна тая дзяўчына! А яна запэўнiвала, што з'яўляецца сапраўднай прынцэсай.
"Ну, пра гэта мы хутка даведаемся", - падумала старая каралева. Але нiчога нiкому не сказала. Пайшла ў спальню. Зняла з ложка ўсе матрацы i падушкi. На дошкi паклала гарошыну. А зверху гарошыны паслала дваццаць матрацаў i дваццаць пярын.
У гэту пасцель i паклалi прынцэсу на ноч.
Ранiцай у яе спыталi, як яна адпачывала.
- Ах, вельмi кепска! - сказала прынцэса. - Я нават вачэй не звяла. Бог ведае што ў мяне была за пасцель. Я ляжала на нечым такiм цвёрдым, што ўсё маё цела цяпер у сiняках. Жудасна!
Тут усе i зразумелi, што яна была сапраўднай прынцэсай. Адчула гарошыну праз сорак матрацаў i пярын! Такой далiкатнай асобай магла быць толькi сапраўдная прынцэса.
I прынц ажанiўся на ёй. Цяпер ён быў перакананы, што бярэ сапраўдную прынцэсу.
А гарошыну здалi ў музей. Яна мо i цяпер там ляжыць, калi хто не ўкраў яе.
Ведай, гэта гiсторыя - чыстая праўда!
ГОЛЫ КАРОЛЬ