- Cóż, choć efekty nie są bynajmniej satysfakcjonujące, moja analiza nie była jednak całkiem bezowocna - rzekł Sherlock Holmes, wpatrując się w sufit rozmarzonymi, pozbawionymi wyrazu oczyma. - Popraw mnie, proszę, jeśli popełnię błąd. Powiedziałbym, że ten zegarek należał do twojego starszego brata, który odziedziczył go po waszym ojcu.
- Wywnioskowałeś to bez wątpienia z inicjałów H.W. wygrawerowanych z tyłu pokrywy?
- Zgadza się. „W” wskazuje na twoje nazwisko. Na zegarku wygrawerowana jest data sprzed niemal pięćdziesięciu lat, a inicjały są równie stare jak sam zegarek. Wykonano go więc dla kogoś z poprzedniego pokolenia. Biżuteria z reguły przechodzi na najstarszego syna, istnieje też spore prawdopodobieństwo, że będzie on nosił takie samo imię jak jego ojciec. O ile dobrze pamiętam, twój ojciec od wielu lat nie żyje, toteż zegarek należał w tym czasie do twego starszego brata.
- Jak do tej pory wszystko się zgadza. Coś jeszcze?
- Był on człowiekiem nieporządnym, bardzo niezorganizowanym i nieuważnym. Miewał w życiu możliwości, nie wykorzystał jednak swojej szansy, i mimo że od czasu do czasu zdarzały chwile prosperity, żył w ubóstwie. Na koniec rozpił się i zmarł. To wszystko, co udało mi się wydedukować.
Zerwałem się z krzesła i, kulejąc, zacząłem niecierpliwie chodzić po pokoju. Czułem się rozżalony.
- To ciebie niegodne, Holmesie! - wyrzuciłem z siebie. - Nie wyobrażałem sobie, że potrafisz się zniżyć do czegoś takiego! Dowiedziałeś się o faktach z przeszłości mojego nieszczęsnego brata, a teraz udajesz, że w jakiś wydumany sposób wydedukowałeś tę wiedzę. Nie sądzisz chyba, że uwierzę, iż wyczytałeś to wszystko z mojego zegarka?! To jest bardzo nieładnie z twojej strony, i szczerze mówiąc, zakrawa wręcz na szarlatanerię!
- Mój drogi doktorze - odparł uprzejmym tonem Holmes - proszę, przyjmij moje przeprosiny. Rozważałem tę kwestię jako problem czysto abstrakcyjny, zapominając przy tym, jak osobiste i bolesne może to być dla ciebie. Zapewniam cię jednak, że nawet nie wiedziałem, że miałeś brata, dopóki nie pokazałeś mi tego zegarka.
- A więc jak, u licha, udało ci się tego dowiedzieć? Wszystko, co powiedziałeś, jest prawdą, i to w każdym szczególe.
- Ach, po prostu miałem szczęście. Potrafiłem jedynie wysnuć pewne przypuszczenia. Nawet nie oczekiwałem, że uda mi się to tak precyzyjnie odczytać.
- Ale to nie polegało na samym zgadywaniu?
- Nie, nie! Ja nigdy nie zgaduję. To bardzo niedobry nawyk, który ma destrukcyjny wpływ na logiczne myślenie. To, co uważasz za tak dziwne, jest takim tylko dlatego, że nie podążasz za moim tokiem rozumowania lub też nie zauważasz drobnych szczegółów, z których można wysnuć tak znaczące wnioski. Zacząłem na przykład od stwierdzenia, że twój brat był niedbały. Jeśli przyjrzysz się dolnej części oprawy tego zegarka, zauważysz, że nie tylko jest w dwóch miejscach wgnieciona, lecz również cała porysowana czymś twardym, na przykład monetami czy kluczami, które twój brat nosił w tej samej kieszeni co zegarek. Z całą pewnością nie jest to aż tak wielkie odkrycie, jeśli założymy, że człowiek, który tak lekkomyślnie traktuje zegarek wart pięćdziesiąt gwinei, musi być nieporządny. Nie będzie też zbyt naciągane, jeśli przyjmiemy, że jeśli ktoś otrzymał w spadku tak wartościowy przedmiot, oznacza to, iż odziedziczył fortunę.
Skinąłem głową, dając mu znać, że podążam za jego tokiem rozumowania.
- W Anglii wśród właścicieli lombardów panuje zwyczaj, że gdy przyjmują w zastaw zegarek, to na wewnętrznej stronie pokrywy wydrapują szpilką numer pokwitowania. To bardziej poręczne niż nalepka, i nie ma ryzyka, że taki numer się zgubi lub nagle się znajdzie na innym przedmiocie. Gdy przyjrzałem się przez lupę wewnętrznej stronie pokrywy, dostrzegłem aż cztery takie numery i wysnułem wniosek, że twojemu bratu często źle się powodziło. Ale od czasu do czasu jego sytuacja ulegała znacznej poprawie, ponieważ w przeciwnym razie nie byłby w stanie wykupywać zastawionego zegarka. I wreszcie spójrz, proszę, na wewnętrzną płytkę, w której jest otwór na kluczyk. Przyjrzyj się tym tysiącom zadrapań dookoła otworka. To ślady po obsuwaniu się kluczyka. Czy gdyby używał go człowiek trzeźwy, byłby w stanie aż tak bardzo podrapać płytkę? Takie zadrapania znajdziesz na zegarku każdego pijaka. Nakręca
zegarek w nocy, pozostawiając ślady drżącej ręki. I cóż w tym wszystkim tajemniczego?
- To jasne jak słońce! - odparłem. - Przepraszam, że cię tak niesprawiedliwie oskarżyłem. Powinienem był mieć więcej zaufania do twoich niesamowitych zdolności. Mogę cię spytać, czy prowadzisz teraz jakieś śledztwo?
- Żadnego. To dlatego biorę kokainę. Nie potrafię egzystować bez intelektualnej podniety. Po cóż innego warto byłoby żyć? Stań tutaj, przy oknie. Czy świat był kiedyś równie ponury, beznadziejny i bezproduktywny? Spójrz, jak ta żółta mgła wije się ulicą i przesuwa, zasłaniając szare domy. Cóż mogłoby być bardziej bezwartościowego i prozaicznego? Co z tego, że posiadam pewne zdolności, doktorze, skoro nie mam gdzie ich wykorzystywać? Przestępstwa są pospolite, egzystencja jest pospolita, a na tym świecie nie przydają się żadne inne cechy poza pospolitymi.
Otworzyłem już usta, żeby zareagować jakoś na tę tyradę, lecz wtedy właśnie rozległo się głośne pukanie do drzwi, i weszła nasza gospodyni, niosąc na mosiężnej tacy wizytówkę.
- Jakaś młoda dama do pana, sir - powiedziała, zwracając się do mojego towarzysza.
- Panna Mary Morstan - odczytał Holmes. - Hm, nie przypominam sobie tego nazwiska. Niech ją pani poprosi na górę, pani Hudson. - Nie wychodź, Watsonie. Wolałbym, żebyś został.
Rozdział drugi
Przedstawienie sprawy
Panna Morstan weszła do pokoju zdecydowanym krokiem. Sprawiała wrażenie całkowicie opanowanej. Była to młoda dama o blond włosach, drobna i delikatna. Na dłoniach miała ładne rękawiczki, a kostium świadczył o doskonałym guście właścicielki. Jej strój zdradzał prostotę i pospolitość, co sugerowało ograniczoność środków finansowych. Brak jakichkolwiek ozdób nadawał ubraniu smutny szaro-beżowy odcień. Na głowie panna Morstan nosiła niewielki zawój w tym samym burym odcieniu, któremu pewnej lekkości nadawało jednak białe piórko, osadzone z boku. Jej twarz nie miała ani regularnych rysów, ani pięknej cery, jednak jej wyraz był słodki i przyjazny, a wielkie niebieskie oczy wydawały się szczególnie uduchowione i pełne współczucia. Choć widywałem kobiety różnych ras na trzech różnych kontynentach, nigdy dotąd nie widziałem twarzy, która wyraźniej odzwierciedlałaby wyrafinowaną i wrażliwą naturę. Gdy usiadła na krześle, które podsunął jej Sherlock Holmes, trudno było nie dostrzec, jak drżały jej usta i dłonie, co świadczyło o ogromnym wewnętrznym napięciu.
- Zwracam się do pana, panie Holmes - powiedziała - ponieważ kiedyś pomógł pan mojej pracodawczyni pani Cecil Forrester rozwiązać pewną rodzinną zagadkę. Pańska dobroć i umiejętności wywarły na niej ogromne wrażenie.
- Pani Cecil Forrester. - powtórzył z namysłem. - Istotnie, udało mi się wyświadczyć jej kiedyś drobną przysługę, jednakże, o ile pamiętam, sprawa była bardzo prosta.
- Ona wcale tak nie uważała. Ale nie powie pan tego samego przynajmniej o mojej sprawie. Trudno byłoby wyobrazić sobie dziwniejszą i bardziej niewytłumaczalną sytuację niż tę, w której się znalazłam.
Holmes aż zatarł ręce, a w jego oczach dostrzegłem dobrze mi znany błysk. Pochylił się do przodu w swoim fotelu, a na jego wyrazistej jastrzębiej twarzy pojawił się wyraz niezwykłego skupienia.
- Proszę mi opowiedzieć o swej sprawie, panno Morstan - rzekł energicznie, oficjalnym