Dua cxagreno sxin renkontis. Gavrilo Gavrilovicx mortis, restigante sxin heredantino de la tuta havo. Sed la heredo sxin ne konsolis; sxi kore dividis la malgxojon de la malfelicxa Praskovja Petrovna kaj jxuris neniam apartigxi de sxi; ili du forlasis Nenaradovon, la lokon de la malgxojaj rememoroj, kaj forveturis por vivi en vilagxo.
Frauxloj cxirkauxadis ankaux tie cxi la amindan kaj ricxan frauxlinon, sed sxi donis al neniu ecx la plej malgrandan esperon. La patrino iam konsilis al sxi ke sxi elektu edzon! Mario Gavrilovna balancadis la kapon kaj farigxis pensema. Vladimiro jam ne vivis: li mortis en Moskvo, tagon antaux la eniro de la Francoj. Lia memoro sxajnis sankta por Manjo; almenaux sxi konservis cxion, kio lin povis rememorigi: la librojn, de li iam legitajn, liajn pentrojn, notojn kaj versojn, kiujn li por sxi transskribis. La najbaroj, sciigxinte pri cxio, miris sxian konstantecon kaj kun sciemo atendis la heroon venkontan fine la fidelecon de tiu cxi frauxlino Artemizo.
Dume la milito estis finita kun gloro. Niaj regimentoj revenadis el la alilando. La popolo iris al ili kontrauxen. La muziko ludis muzikajn kantojn: "Vive Henri Quatre", tirolajn valsojn kaj ariojn el "Jxokondo". La oficiroj, kiuj eliris en la militon preskaux infanoj, revenis, virigxintaj de milita aero kaj cxirkauxpenditaj per krucoj. La soldatoj gxoje paroladis inter si, enmiksante cxiuminute en la lingvon germanajn kaj francajn vortojn. Tempo ne forgesebla! Tempo de l' gloro kaj de l' gxojo! Kiel forte frapis la rusa koro cxe l' vorto "patrujo"! Kiel dolcxaj estis la larmoj de l' revido! Kun kia unuanimeco ni unuigis la sentojn de la popola fiereco kaj de l' amo je l' regnestro! Kaj por li, kia estis tiu cxi minuto!
La virinoj, la rusaj virinoj, estis tiam sensimilaj. Ilia kutima malvarmeco perdigxis. Ilia gxojo estis efektive malsobriganta, kiam renkontinte la venkintojn ili kriadis: hura!
Kaj en la aeron ili jxetadis la cxapetojn.
Kiu el la tiamaj oficiroj ne konfesos, ke al la rusa virino li sxuldis la plej bonan kaj la plej multekostan rekompencon?..
En tiu cxi brilanta tempo Mario Gavrilovna vivis kun la patrino en la gubernio, kaj ne vidis kiel la du cxefurboj festis la revenon de la soldataroj. Sed en la rondurboj kaj la vilagxoj la komuna gxojo estis eble ankoraux pli forta. La ricevo de oficiro en tiuj cxi lokoj estis por li efektiva triumfo kaj al la amanto en frako estis ne plezure en lia najbareco.
Ni jam diris, ke malgraux sia malvarmeco Mario Gavrilovna kiel antauxe estis cxirkauxata de frauxloj. Sed cxiuj devis forigxi kiam ekmontris sin en sxia palaco la vundita husara regimentestro Burmin, kun la Georgio en la buton-trueto kaj "kun interesanta paleco" kiel paroladis la tiamaj sinjoridinoj. Li havis cxirkaux dudek ses jarojn. Li alveturis forpermese en siajn vilagxojn, kiuj sin trovis en la najbarajxo de la vilagxo de Mario Gavrilovna.
Mario Gavrilovna lin distingis. Apud li sxia kutima pensemeco vivigxadis. Oni ne povus diri, ke sxi lin koketis; sed la poeto, vidinte sxian tenigxon, certe dirus: "Se amor non?, che dunque?"...
Burmin estis efektive multe aminda juna homo. Li havis tiun cxi talenton, kiu placxas al la virinoj: la talenton de gxentila senpena rigardemo kaj de modesta sprito. Lia renkontado kun Mario Gavrilovna estis rekta kaj libera; sed kion ajn sxi dirus aux farus, lia animo kaj liaj rigardoj cxiam sxin akompanadis. Li sxajnis de karaktero trankvila kaj modesta, sed la famo rakontis, ke antauxe li estis terura sovagxulo, kaj tio cxi ne malutilis al li en la opinio de Mario Gavrilovna, kiu (kiel ankaux cxiuj junaj sinjorinoj senescepte) kun plezuro senkulpigis la malprudentajxojn montrantajn kuragxon kaj fajrecon de l' karaktero.
Sed pli ol cxio... (pli ol lia karesemo, pli ol la interesanta paleco, pli ol la bandagxita mano) la silentado de la juna husaro vekadis sxian sciemon kaj fantazion. Sxi ne povis ne konscii tion, ke sxi multe al li placxis; kredeble ankaux li kun sia sprito kaj koneco de la homoj povis jam ekvidi, ke sxi lin elektis: kial gxis nun sxi ne vidis lin apud siaj piedoj kaj ne auxdis lian konfeson? Kio lin retenadis? Ia, timemo, neapartigebla de l' efektiva amo, la fiereco aux la koketado de lerta amisto? Tio cxi estis por sxi enigmo. Pensinte bone, sxi decidis, ke la timemo estis sole la kauxzo, kaj intencis kuragxigi lin per pli granda atenteco kaj, laux la okazoj, ankaux per karesado. Sxi preparadis la plej neesperatan disligon kaj malatendeme atendis la minuton de la romana klarigxo. La sekreto, kia ajn gxi estus, cxiam premas la virinan koron. Sxiaj militaj operacioj havis la deziratan finon: almenaux Burmin farigxis tiel pensema kaj liaj nigraj okuloj kun tia fajro haltadis sur Mario Gavrilovna, ke la decidanta minuto sxajnis jam proksima. La najbaroj paroladis pri la edzigxo kiel pri fakto jam finita, kaj la bona Praskovja Petrovna gxojadis, ke sxia filino fine trovis por si indan fiancxon.
La maljunulino sidis unu fojon sola en la gastcxambro, diskusxigante kartojn (la grande patience), kiam Burmin eniris en la cxambron kaj tuj demandis pri Mario Gavrilovna. "Sxi estas en la gxardeno", - respondis la maljunulino; - "iru al sxi, kaj mi vin tie cxi atendos". Burmin foriris kaj la maljunulino faris la signon de l' kruco kaj ekpensis: nun eble la afero hodiaux finigxos!
Burmin trovis Marion Gavrilovna'n apud la lageto, kun libro en la manoj en blanka vesto, kiel efektiva heroino de l' romano. Post la unuaj demandoj Mario Gavrilovna intence cxesis subteni la interparolon, fortigante tiel la duflankan senkonsilecon, de kiu oni povis liberigxi nur per subita kaj decida klarigo. Tiel ankaux farigxis. Burmin, sentante la malfacilecon de sia pozicio diris, ke li sercxis jam longe la okazon por malkovri al sxi sian koron, kaj postulis minuton da atento. Mario Gavrilovna fermis la libron kaj mallevis la okulojn por signo de l' konsento.
"Mi vin amas, - diris Burmin, - mi vin amas pasie..." (Mario Gavrilovna rugxigxis kaj mallevis la kapon ankoraux pli multe). "Mi faris sengardeme, donante min al la aminda kutimo, al la kutimo vidi kaj auxdi vin cxiutage..." (Mario Gavrilovna rememoris la unuan leteron de St. Preux.) "Nun estas jam tro malfrue batali kun mia sorto; la rememoro je vi, via aminda sensimila imago, de nun estos la turmento kaj la konsolo de mia vivo; sed al mi ankoraux restas plenumi la malfacilan devon, malkovri al vi la teruran sekreton kaj meti inter ni netrapaseblan barilon..." - "Gxi cxiam ekzistis, - interrompis kun viveco Mario Gavrilovna, - mi neniam povis esti via edzino..." - "Mi scias, - respondis li trankvile, - mi scias ke iam vi amis, sed la morto kaj tri jaroj da plorado... Bona, kara Mario Gavrilovna! ne penu forpreni de mi la lastan konsolon: la penson, ke vi konsentus fari mian felicxon, se... Silentu, pro Dio, silentu; vi min turmentas. Jes, mi scias, mi sentas, ke vi estus mia, sed... mi plej malfelicxa kreitajxo... mi estas edzigita!"
Mario Gavrilovna elrigardis lin kun mirigxo.
"Mi estas edzigita, - dauxrigis Burmin; - mi estas edzigita jam la kvaran jaron, kaj mi ne scias, kiu estas mia edzino, kaj kie sxi estas, kaj cxu mi devas sxin iam revidi!"
"Kion vi parolas? - ekkriis Mario Gavrilovna; - kiel gxi estas mirinda! Dauxrigu! mi rakontos poste... sed dauxrigu, estu tiel bona!"
"Je la komenco de l' 1812a jaro, - diris Burmin, - mi rapidis Vilnon, kie trovigxis nia regimento. Alveninte unu fojon sur ian posxtan stacion malfrue en la vespero, mi ordonis kiel eble plej rapide almeti la cxevalojn kiam subite levis sin terura negxa blovado; la posxta inspektoro kiel ankaux la postilionoj konsilis al mi, ke mi atendu. Mi ilin obeis; sed ia nekomprenebla maltrankvilo min ekregxis; sxajnis, ke iu min pusxadis. Dume la negxa blovado ne trankviligxadis; mi ne povis min teni, mi ordonis ree almeti la cxevalojn kaj forveturis, malgraux la ventego. Al la postiliono sxajnis pli bone veturi trans la rivero, kio devis plimallongigi nian vojon per tri verstoj. La bordoj estis kovritaj de negxo, la postiliono transveturis flanke de la loko, kie ni devis elveturi sur la vojon, kaj tial ni nin ektrovis en nekonata loko. La blovego ne cxesadis; mi ekvidis lumeton kaj ordonis veturi tien. Ni alveturis en vilagxon; en la ligna pregxejo estis lumo. La pregxejo estis malfermita; post la barilo staris kelkaj glitveturiloj, en la vestiblo iradis homoj. "Tien cxi! Tien cxi!" - ekkriis kelkaj vocxoj. Mi igis la postilionon antauxveturi. "Sed permesu, kie vi estis tiel longe? - diris al mi iu, - la fiancxino sin trovas en sensenta estado; la pastro ne scias, kion fari; ni jam estis pretaj veturi reen. Eliru pli rapide!" Silentante mi elsaltis el la glitveturilo kaj eniris en la pregxejon, malforte lumigatan per du aux tri kandeloj. Knabino sidis sur benko en malluma angulo de la pregxejo; alia frotis sxiajn tempiojn. "Glor' al Dio, - sxi diris: - fine vi alveturis! Vi preskaux mortigis la frauxlinon!" Maljuna pastro proksimigxis al mi kun la demando: "Cxu vi ordonas komenci?" - "Komencu, komencu, patreto", mi respondis senpense. Oni levis la knabinon. Sxi al mi sxajnis ne malbela... Nekomparebla, nepardonebla knabeco... mi staris apud sxi sur la altaro; la pastro rapidis; tri viroj kaj la servantino subtenadis la fiancxinon kaj estis okupataj nur per sxi. Oni nin edzigis. "Kisu vin", - oni diris. Mia edzino turnis al mi sian palan vizagxeton. Mi volis sxin kisi... Sxi ekkriis: "Ho ne estas li!" - kaj falis sen sentoj. La atestantoj direktis sur min la terurigitajn okulojn. Mi turnigxis, eliris el la pregxejo sen ia malhelpo, jxetis min en la glitveturilon kaj ekkriis: "For! Antauxen!"