LA SORCISTO DE OZ [en Ido]

‘Mea korpo cintilis tante brilante sub la suno, ke me tre fieresis pri ol e nun ne importis, se la hakilo glitfalus, nam ol ne povis tranchar me. Esis nur un danjero—ke mea junti forsan rustozeskus. Ma me havis oleuyo en mea dometo e sorgis oleizar me segun neceseso. Tamen, venis jorno dum ke me obliviis agar tale, e trovante me en pluvado, ante ke me pensis pri la danjero, mea junti rustozeskis, e me restis stacante en la foresto til ke vi venis por helpar me. Esis terorindajo subisar, ma stacante dum ta yaro, me havis tempo por pensar ke la maxim granda perdajo quon me savas esas la perdo di mea kordio. Amorante me esis la maxim felica homo en la mondo; ma nulu povas amar qua havas nula kordio, e do me rezolvis demandar, ke Oz donez ol a me. Se lu facos to, me retroiros al Munchkina yunino e mariajos me kun el.’

Dorothy e la Terorigilo tre interesesis pri la historio dil Stana Hakisto, e li nun saveskis, pro quo lu tre anxie deziris nova kordio.

‘Malgre to,’ dicis la Terorigilo, ‘me demandos cerebro vice kordio; nam folo ne savus quon agar kun kordio, se lu havus ol.’

‘Me aceptos kordio,’ replikis la Stana Hakisto; ‘nam cerebro ne felicigas on, e feliceso esas lo maxim bona en la mondo.’

Dorothy dicis nulo, nam el perplexesis savar qua de sua du amiki esis justa, e decidis ke, se el nur povus retroirar a Kansas ed Onklino Em, ne multe importas ka la Hakisto havus nula cerebro e la Terorigilo havus nula kordio, o singlu havus to quon lu deziras.

To quo desquietigis el esis, ke la pano esas preske tote parmanjita, ed un plusa repasto por el e Toto vakuigos la korbo. Certe, nek la Hakisto nek la Terorigilo manjis irgo, ma el ne esis ek o stano o palii, e ne povis vivar sen nutrivaro.

Principi por Tradukeri, e La Sorcisto de Oz, Chapitro 6

Olim me esis tradukisto, e publikigis tradukuri del anciena Greka linguo (poemi e la Himni Homerala). Por ni Ido-amatori deziranta tradukar bona verki por plugrandigar la Ido libraro, me ofras sep principi pri tradukado.

Sep Principi fundamentala por la Tradukero

1. Tradukero devas transmisar la verko dil autoro, ne sua propra pensaji. Tradukero esas ya artisto, ma nur por donar a lektero la verko dil original autoro. La voco dil autoro regnez.

2. Tradukero devas fidele prezervar la signifiko dil originala texto ed enuncar l’originala texto per klare komprenebla vorti dil recevanta linguo. La voco dil autoro regnez.

3. Tradukero devas nek plubonigar nek plumaligar la texto. Se frazo del originala texto esas ambigua o neklara, la tradukero mustas ne ‘korektigar’ ta frazo. Se frazo del originala texto ofensas la sentimenti dil tradukero o la sentimenti dil lektero, la tradukero mustas ne ‘adjustar’ ta frazo. La voco dil autoro regnez.

4. On devas tradukar nur del originala linguo dil texto. Singla tradukuro, quante strikte tradukita, esas trahizo dil originala texto—erori e mistraduki esas ne-evitebla; do, tradukuro tradukita de tradukuro esas duopla trahizo e duopligas erori e mistraduki. Se on deziras tradukar Dumas o Balzac, on devas tradukar de la Franca; se on deziras tradukar Ibsen, on devas tradukar de la Norvega. Se on ne savas sat perfekte la linguo dil originala texto, selektez altra verko por tradukar. La voco dil autoro regnez.

5. Se on tradukas texto originale publikigita en paper-formo, on devas tradukar de ta paper-formo, ne de elektrala od interretala formi; ti kustume chanjas la formato dil texti, facas diferanta puntizado, paragrafi, edc. On devas replikar, segunquante posible, la formato dil originala texto. La voco dil autoro regnez.

6. Por fidele donar la signifiko dil originala texto, on ne sempre povas tradukar vortope. On devas tradukar la signifiko di frazi ed idiotismi, ne la vorti. Se koncepto en l’originala texto ne havas egala koncepto en la recevanta linguo, la tradukero mustas trovar maniero transdonar la koncepto, ne la vorti. Pro to, tradukado esas arto (e pro to Google nultempe remplasos tradukero homal); la diversa komprenado di tradukeri kreos diversa tradukuri del sama verko. Ma omna traduk-arto venas de un bazala principo: La voco dil autoro regnez.

7. Fine: On devas multe prizar la texto tradukota, pro ke on vivos kun ol dum longa tempo!

Nun, komencez la disputi!

Chapitro 6

La Poltrona Leono

Dum ta tempo Dorothy ed elua kompani marchis tra la densa foresto. La voyo ankore esis pavita per flava briki, ma ti esis multe kovrita per sikigita branchi e mortinta folii del arbori, e la marchado tote ne esis bona.

Esis poka uceli en ica parto dil foresto, nam uceli amas ruro ube esas multa sunlumo; ma tempope sonis basa grondo de sovaj animalo celita inter l’arbori. Ta soni igis batar rapide la kordio dil puerino, nam el ne savis ti quin facis oli; ma Toto savis, e lu marchis proxim la flanko di Dorothy, e mem ne aboyis reciproke.

‘Quante longe,’ la puerino demandis del Stana Hakisto, ‘til ke ni ekiros la foresto?’

‘Me ne savas,’ esis la respondo, ‘nam me nultempe iris al Smeralda Urbo. Ma ulfoye mea patro iris adibe, kande me esis puero, ed il dicis, ke esis longa voyajo tra danjeroza regiono, quankam plu proxim l’urbo ube habitas Oz, la lando esas belega. Ma me ne pavoras, dum ke me havas mea oleuyo, e nulo povas domajar la Terorigilo, e tu portas sur la fronto la marko dil kiso dil benigna Sorcerino, e to protektos tu kontre noco.’

‘Ma Toto!’ anxie dicis la puerino; ‘quo protektos lu?’

‘Ni ipse protektos lu, se lu subisas danjero,’ respondis la Stana Hakisto.

Tainstante venis del foresto terorinda bramo, e quik aden la voyo saltis granda Leono. Per frapo di lua pedo lu igis la Terorigilo jirar plurfoye al bordo dil voyo, e pose lu batis la Stana Hakisto per sua akuta ungli. Ma lu astonesis, ke lu ne povis domajar la stano, quankam la Hakisto falis a la voyo e jacis senmove.

Mikra Toto, nun koram enemiko, kuris aboyante vers la Leono, e la granda bestio apertabis sua boko por mordar la hundo, kande Dorothy, pavoroza ke Toto mortigesos, e nesuciema pri danjero, hastis adavane e frapetis la Leono sur lua nazo tam forte posible, kriante:

‘Ne audacez mordar Toto! Tu devas shamar, granda bestio quale tu, mordar kompatinda hundeto!’

‘Me ne mordis lu,’ dicis la Leono frotanta per pedo sua nazo ube Dorothy frapabis ol.

‘No, ma tu esforcis to,’ el replikis. ‘Tu esas nulo ma granda poltrono.’

‘Me savas lo,’ dicis la Leono, ed inklinis sua kapo pro shamo. ‘Me sempre savis lo. Ma quale preventar ol?’

‘Me certe ne savas. Imaginez, frapar burizita homo quale la kompatinda Terorigilo!’

‘Ka lu es burizita?’ astonate demandis la Leono spektanta dum ke el levis la Terorigilo a lua pedi e riformacis lu.

‘Komprenende lu esas burizita,’ respondis Dorothy, ankore iracoza.

‘Pro to lu faligesis tre facile,’ komentis la Leono. ‘Me astonesis vidar lu jiranta talmaniere. Kad l’altra esas anke burizita?’

‘No,’ dicis Dorothy, ‘lu esas ek stano.’ Ed el helpis la Hakisto staceskar.

‘Pro to lu preske obtuzigis mea ungli,’ dicis la Leono. ‘Skrachar la stano igis kolda tremo kurar alonge mea dorso. Quo esas ta animaleto pri qua tu es tante tenera?’

‘Lu esas mea hundo, Toto,’ respondis Dorothy.

‘Kad lu esas ek stano, o burizita?’ demandis la Leono.

‘Nek l’una nek l’altra. Lu esas—es—esas karno-hundo,’ dicis la puerino.

‘Ho. Lu esas remarkinda animalo, e semblas remarkinde mikra, vidante lu nun. Nulu intencus mordar tala mikrajo ecepte poltrono quale me,’ duris triste la Leono.

‘Pro quo tu esas poltrono?’ demandis Dorothy regardante astonate la granda bestio, nam lu esis tam granda kam kavaleto.

‘Esas misterio,’ respondis la Leono. ‘Me supozas, ke me naskis kom poltrono. L’omna altra animali del foresto naturale expektas, ke me esez brava, nam la Leono esas omnube konsiderata esar la Rejo dil Bestii. Me saveskis, ke se mi bramas tre laute, omna vivanti pavoras ed eskartas su de mea voyo. Irgekande me renkontris homo, me tre teroris; ma me bramis a lu, e lu sempre forkuris tam rapide posible. Se l’elefanti e la tigri e l’ursi ulfoye probabus kombatar me, me ipse forkurabus—me esas tanta poltrono; ma tam balde kam li audas ke me bramas, li omna esforcas eskartez su de me e me evidente lasas li forirar.