— Памятай, што бачыць цябе цёмная ноч, памятай, што свеціць табе самотны ветах, памятай, што бароніць цябе белы воўк, — прамаўляе мне дзіўны-непрадказальны.
Не, не слухаю... Я здзіўлю цябе, дзіўны-непрадказальны. Шлях праз ноч да дрэва мудрага высокага мне адкрыты...
Цёмна, самотна, драпежна. Цяжка без яснага сонейка, імклівых вятроў і тужлівых хмарак. І чаму мне здаецца, што цягнецца да мяне з галін дрэва мудрага нечысць цёмная, нечысць страшная. І гучна звоняць зялёныя дубовыя лісты...
Зернейка добрае, зернейка цудадзейнае. Цёмна нам уночы, цяжка без яснага сонейка. Цягнецца, цягнецца нечысць страшная, галёкае ды смяецца на розныя галасы.
І гаворыць мне той, хто заўсёды ідзе праз ноч:
— Не магу я нечысць тую прагнаць, не магу я цемры той шлях заступіць. Ахінае тая цемра дрэва мудрае высокае. Навошта ты прыйшла да высокага дрэва, навошта ўчыніла так, чараўніца?
Зернейка цудадзейнае, самае лепшае на зямлі, клічаш ты яснае сонейка, клічаш імклівыя вятры, клічаш тужлівыя хмаркі. Клічаш без пары...
«Страшна нам тут», — даюць адказ імклівыя вятры. — «Не прасвятляе тут сонца неба». «Не прасвятляю, бо не можна мне свяціць без пары, без часу». «Пакліч сонца, пакліч вятры, пакліч нас, Шыпшынка», — просяць мяне тужлівыя хмаркі.
— Шыпшынка, — нясуць вятры імя маё.
— Шыпшынка, — жаляцца тужлівыя хмаркі.
— Шыпшынка, — азываецца мне яснае сонейка.
— Не праганяй мяне, Шыпшына, — просіць цёмная ноч. — Я берагу цябе.
— Не праганяй мяне, Шыпшына, — просіць самотны ветах. — Я берагу цябе.
— Не праганяй мяне, Шыпшына, — просіць спалоханы белы воўк. — Я берагу цябе. Вартую-абараняю.
— Не хачу хадзіць у цёмнай ночы, не люблю самотнага ветаха, баюся белага ваўка. Свет без вас будзе лепшым. Навошта яму цемра і жахі? Навошта яму ты, чарадзей.
Шуміць, шуміць нязгодна дрэва мудрае высокае. Толькі ёсць у мяне магутныя чары.
Самотны, як ноч, позірк таго, дзіўнага-непрадказальнага:
— А ты ўпартая, — прамаўляе мне чарадзей. — А ты ўпартая, Шыпшына-Шыпшынка.
Не слухаю. Усміхаюся. Боль у сэрцы, ззяннеўруках, яркае, перуновае. І азываецца мне цудадзейнае зернейка:
— Як жа ты не паглядзела ў вочы яго, чараўніца? Як жа, светлая, ля дрэва міласэрнасці і веднасці не ўбачыла свайго лёсу... Няўжо аддала ты мне ўсю сваю дабрыню і ўсю спагаду?
Усміхаюся. Узыходзіць над светам яснае сонейка. Лятуць імклівыя вятры. Плачуць тужлівыя хмаркі.
А я ўсміхаюся... Узыходзіць над светам высокае сонца.
***
— І чаму мне так балюча, Дзіў? Так цяжка цяпер, калі ўсё яшчэ можна вярнуць?
Маўчыць вешчы Дзіў, не азываецца мне пад святлом сонца.
А я хачу зразумець вас, сонца, вятры і хмары. Хачу зразумець, навошта вы казалі ёй пра мудрае высокае дрэва, якое ніколі не даруе парушальнікам ладу.
І паўтараю я ночы, сонцу, ветаху, вятрам і хмарам, што нічога яшчэ не скончана. Кажу табе, Шыпшына, пра самае незвычайнае зернейка. Схавалася яно да пары да часу, схавалася, пакуль ты не вернешся. Яно чакае цябе.
...Узыходзіць над светам высокае сонца. Узыходзць тады, калі я ўсміхаюся. Лашчаць зямлю імклівыя вятры, пояць яе тужлівыя хмаркі смачнай дажджавой вадою. І плыве сонца над светам. Плыве нада мной і цэлую ноч чакае маёй усмешкі.
Я клічу сонца. «Ты падобная да яго», — прамаўляюць мне вятры і хмаркі. «Ты падобная да сонца», — прамаўляюць мне цёмная ноч і самотны ветах. «Ты падобная да яснага сонейка», — кожную ноч прамаўляе мне белы воўк, вартуе і абараняе мяне. Толькі я праганяю ноч, ветаха і ваўка. Калю іх сваімі вострымі шыпамі.
Хутка ўцякае ад мяне белы воўк. Хаваецца самотны ветах. Сыходзіць цёмная ноч. Толькі ў доўгую шэрую хвіліну, калі сышла ўжо ноч, але не настаў яшчэ белы дзень, робіцца мне цяжка-цяжка, самотна-самотна. Не бароніць мяне белы воўк, не свеціць мне самотны ветах, не бадзёрыць мяне цёплай усмешкай цёмная ноч.
— А ты ўпартая, — прамаўляе мне дзіўны-непрадказальны.
Настае пасля ночы белы дзень. Лятуць імклівыя вятры над светам. Даганяюць хмаркі белага ваўка, даганяюць і ніяк не дагоняць. Не, я не плачу ў тую шэрую хвіліну надыходзячага дня. Гэта не ад маіх слёз уздыхаюць вятры, жаляцца тужлівыя хмаркі. Гэта не слёзы ляцяць у сонечных промнях над светам.
— Ты ўпартая, Шыпшына-Шыпшынка, — паўтарае мне дзіўны-непрадказальны.
Кланяецца ён ночы і вітаецца з сонцам. Цягне рукі да ветаха і гуляецца з вольнымі вятрамі. Загадвае беламу ваўку і паказвае шлях тужлівым хмаркам. І слухае, слухае дрэва мудрае, высокае. Што ж гаворыць яно пра мяне, што такое, дзіўны-непрадказальны?
Сварацца Пярун з Вялесам. Уцякае белы воўк ад грамаўнічных стрэлаў. Бягуць тужлівыя хмаркі ад Вялесава гневу. Не замірацца багі за страту цудадзейнага зернейка.
Не азываюцца сінія лясы на слова маё. Не адгукаюцца празрыстыя рэкі на слова маё. Не пачулі шляхі і дарогі слова майго. І толькі адзін незвычайны вандроўнік, які крочыў няходжаным шляхам, на імгенне спыніўся, нібы нешта пачуўшы.
Куды ж ты ідзеш, дзіўны-непрадказальны? Чуеш ты слова маё. У цэлым свеце толькі ты адзіны ведаеш, як змяніцца і як змяніць, як спраўджанае зрабіць няспраўджаным. Мовіш цёмнай ночы, мовіш яснаму сонцу. Слухае цябе белы воўк і тужлівыя хмаркі. Не супакоіцца ад слова твайго самотны ветах ды імклівыя вятры. Памятаеш ты ўвесь свет, і цябе свет пямятае. Мілая табе ўсмешка мая, як мне мілае высокае сонца. Думаю пра цябе. Думаю пра цябе і ўсміхаюся.
Узыходзіць над светам яснае сонейка.
«Любяць яе сонца, вятры і хмары. Любіць яе свет. І ты, чарадзей...», — азываецца мне цяпер змрочны Дзіў. Не смяецца болей з мяне, не кпіць, не дадае мне сілы. Цяжка стала цёмнай ночы і самотнаму ветаха ды беламу ваўку. У самую цёмную часіну, самотную ды злую, адчуваю я позірк Чарнабога. Зацікаўлены, прагны. Змагаецца за душу маю Дзіў, абуджае мяне сваім вешчым поклічам:
«Не забывайся пра яе, чарадзей. Паслухай таго, да каго прыходзяць у апошнюю часіну. Цяпер ты — апошні, хто можа спраўджанае зрабіць няспраўджаным, хто можа ўсё вярнуць. Пакуль пачуцці твае трымаюць яе, датуль не стане незваротным тое закляцце. Прыйдзе час — і вернецца ваша легенда. Не скончана яна. І не будзе ёй скону, пакуль ты верыш».
Ты упартая, Шыпшына-Шыпшынка. Я змагаюся за цябе. Я, чарадзей, які прыходзіць у апошні жалобны час. І таму я чую, як падае долу малая расінка. Ціха падае... ды я ніколі не праміну яе жалобнага звону. Падае маленькая яркая дажджынка. Лёгка кранае мае павекі. Ія зноў вітаю цябе, светлая чараўніца. Мы ніколі не разыдземся з перакрыжаванняў нашых шляхоў.
У цемрадзі ночы прыходзіш да мяне ты, белы. Нясеш слова Дзівава — легенду пра тых, якія не ведалі чарадзействаў.
І я пачынаю верыць у цуды, падараваныя нам светам. А як жа не верыць, калі кажаш ты пра асілка, што пад высокім мудрым ясенем перамог нячыстую сілу, якая хацела навечна забраць яго каханую. Ён не быў чарадзеем, не ішоў праз ноч, не здзіўляў вялікі свет, ані чарадзейны, ані людскі.
І я пачынаю верыць, што наша легенда яшчэ не скончана. Мы толькі ўдваіх у цэлым свеце. Іў цёмнай адвечнай ночы і пад ясным вячыстым сонцам...