Гнат тыдні праз два з’ехаў. Казалі, некуды ў Васількоў, да ўдовай цёткі. Ясна, няма чаго яму тут болей рабіць. Штопраўда, на яго месцы я так лёгка не здаўся б, пайшоў бы чорт ведае на што, нават на недазволенае, абы вярнуць сабе хаця крыху павагі.
Мы толькі плячыма паціcнулі. Што ж, хай цяпер, калі здолее дабіцца, мучыць іншых і панявярае чужымі — тут мы нічога не маглі зрабіць. Толькі спадзяваліся ад усяго сэрца, што свет паўсюль не без добрых людзей, што і там знойдуцца вартыя, добрыя хлопцы.
I тут перад самымі нашымі ўцёкамі, калі мы, урэшце, расслабіліся і зірнулі вакол і ўбачылі, якая прыгажосць у сумных ціхіх дворыках і ва ўвяданні каштанаў і ў зорных, ужо амаль па-асенняму зорных начах над Дняпром, звалілася на нашу кампанію новая бяда, новае злачынства, новая напасць.
Напасцю той была «дружба». Не тая, вядома, «дружба», якая вязала, скажам, мяне з Ролікам ці з Карлам, а «дружба» зусім у іншым сэнсе.
Не ведаю, ці так гэта зараз, але тады ва ўсіх падлеткаў існаваў на такі выпадак бязглузды моўны зварот. Замест таго, каб сказаць дзяўчыне: «Я кахаю цябе», «Я цябе люблю», «Я жыць без цябе не магу», мы бубнелі тупую, бязладную, пачварную фразу: «Давай з табою дружыць». Урэшце, гэта вяло да таго ж самага, але маё цяперашняе эстэтычнае пачуццё бунтуе пры адным успаміне аб гэтым сказе, які абражаў здаровы сэнс і самое пачуццё.
Дык вось, мы як быццам адурэлі, страцілі галовы, ачумелі з гэтай «дружбай». Быццам толькі зараз заўважылі, што дзяўчаткі — ну, хаця б тая ж Нонка,— гэта зусім не тое, што мы, і што даць ёй дыхту зусім не так лёгка, як, скажам, Карлу ці мне.
Гэта было не тое, што потым. Пасля мы, хто дажыў, шмат што зразумелі, а тады гэта было так, як быццам перад чалавекам, які дагэтуль бачыў толькі ноч, заднела, засвяцілася зусім яшчэ не вядомая яму, не зразумелая, але ад гэтага яшчэ больш прывабная заранка.
Божа мой, якія мы былі яшчэ дзеці, якія да святасці дурныя і якія бязглузда чыстыя!
Годам-двума пазней, напярэдадні той злашчаснай сутычкі з бандай Боўбута (памятаеце, я расказваў вам пра хлопца і яго вавёрку), лежачы без сну ў палатцы, выпадкова падслухаў ціхую начную размову двух хлопцаў з майго аддзялення. Мужных хлопцаў, добрых ваякаў, на рахунку якіх ужо было па некалькі заўзятых бандзюгаў:
— Дык ты што, так Агнешку кахаеш?
— Ага. Дужа. Толькі ўсё гэта дзіўна неяк.
— А як дзіўна? Ну вось што ты, напрыклад, адчуваеш, калі бачыш яе і на мосце з ёй сядзіш?
У нас у атрадзе тады існаваў у хлопцаў дзіўны звычай. Калі нам хацелася пагаварыць з дзяўчынай з вока на вока, мы ішлі гуляць па маршруце, канчатковай кропкай якога быў мост. Там дзяўчына сядала на парэнчы, а хлопец, абхапіўшы і нібы трымаючы яе, вёў размову пра што хочаш, абы не пра тое, дзеля чаго яны выбраліся на гэтую прагулянку. Гаварылі, злёгку пагойдваючыся, а ўнізе шумела, бегла вада, і ўрэшце пачынала здавацца, што пагойдваецца ўвесь мост, увесь сусвет разам з зорамі, што ты сам плывеш некуды, бязмежна заспакоены і бессаромна шчаслівы.
— Разумееш, мне яе заўсёды шкада. Хаця б як ёй добра ні было, а мне ўсё здаецца, што нехта яе крыўдзіць. I мне хочацца яе абараніць, супакоіць, суцешыць. Ты толькі не смейся, мне часам нават легчы з ёй хочацца, прыціснуць да сябе, шчыльна-шчыльна. I па галаве гладзіць. Каб ніколі не плакала. Толькі...
— Што?
— Толькі разумееш, адно мяне бянтэжыць і нібы хвалюе, і сорамна мне і няёмка. Перашкаджае мне, калі яе грудзі між ёй і мною. Няёмка, разумееш. Лепей бы не трэба гэтага. Ну як, на самай справе?
— Так, браце, гэта і сапраўды ўжо неяк без патрэбы.
Назаўтра абодва загінулі. I я, між іншым, дагэтуль больш за ўсё не магу дараваць усяму, усёй хлусні і подласці свету, што свядома сее варожасць, той ціхай начной размовы.
Але пра гэта я, магчыма, раскажу яшчэ неяк пасля.
Прыблізна такое ж адбывалася з намі і тады. I калі дагэтуль мы былі занятыя «вайной», то цяпер, з такой самай нястрымнасцю, як на скрут галавы, заняліся «каханнем».
Грэх і сорам прызнацца, але паклаў пачатак гэтаму вельмі пахвальнаму занятку я.
Здарылася так, што мы з Нонкай выпадкова сустрэліся недзе ў раёне «Арсенала». Яна ішла ад сваякоў, я проста брыў па горадзе і цяпер збіраўся ісці дадому. Агульная наша дарога была доўгая, і я раптам да сардэчнага замірання ўзрадаваўся гэтаму, узяў у Нонкі яе лёгенькі, вельмі пацёрты і нават сям-там дзіравы пляцак, закінуў яго за плечы, і мы пайшлі, зрэдку беручы адно аднаго за рукі.
Яна ўзрадавалася спадарожніку, я гатовы быў паклясціся ў гэтым. I я не думаў, што для гэтай радасці могуць быць і іншыя прычыны,. Скажам, тое, што не так страшна будзе ісці адной па начным пустым горадзе або што дарога пад размову пройдзе весялей і хутчэй. Я не хацеў думаць пра гэта.