У рэальнасці гаспадар пастаялага двара ды і возчыкі з жыдоў тлумачылі маскоўцу - выхадню ці то з Арлоўскай, ці то Пензенскай губерні, - што трапіць у Манкевіцкі павет можна толькі праз Мазыр ці кіравацца на Берасце і ехаць тыдзень ці нават два, а напрасткі, праз балоты, ніхто не ездзіць, хіба што зімой, і што дарэмна пан прыехаў сюды, у Старобін.
Як ужо казалася, малады пан быў з расейцаў, твар меў самы што ні ёсць славянскі, шырокі, прыязны. Супраць тагачаснай моды барады не насіў, а быў гладка паголены. Праўда, пад самым носам у пана, на верхняй губе, амаль на самай перагародачцы паміж ноздрамі, рос пук валосікаў. Ці лязо брытвы пры галенні не даставала да іх, ці не быў такі ўважлівы да сваёй фізіі, ці пакідаў гэтыя валосікі наўмысна - хто таго пана ведаў?! Акрамя мапы Менскай губерні меў яшчэ і авантурны характар. Надакучыла боўтацца ў вазкох па разбітых дарогах, намулялі бокі ўласныя дарожныя куфэркі, якія, як іх ні прывязвай, разбэрсваюцца, падскокваюць і танцуюць на вазку нібыта жывыя, і таму перспектыва ехаць іншай губерняй настаўніка не радавала. «Наняць падводу, - думаў ён, - і рынуцца напралом, праз балоты. Ды карчомныя жыдкі казалі, што дарога на поўдзень гадоў трыццаць, як не падсыпалася».
Ніхто з фурманаў-жыдоў ехаць праз балоты не хацеў. Не адважваліся і рамізнікі з тутэйшых. Ні за якія грошы. Праз два дні вымушанага сядзення ў прыдарожнай карчме (толькі і рабіў, як штораніцы галіўся) жыды прывялі пану худзенькага селяніна, які быццам браўся ехаць праз балоты.
- Колькі ты хочаш? - спытаўся малады чалавек, з недаверам пазіраючы на падраную світку і стаптаныя лапці.
Убачыўшы, што малады, прыстойна, па-панску адзеты чалавек звяртаецца да яго, селянін сцягнуў з галавы пашытую з зайца аблавушку і нізка-нізка пакланіўся.
- Кажы, колькі хочаш, дурань, - таўханулі селяніна жыды.
- Нічога, паночкі, не хачу, адпусціце мяне, я вам нічога кепскага не зрабіў, і вы мяне не чапайце, - адказваў селянін.
- Ты грошы заробіш, гэтага во пана туды во, - на мігах паказалі жыды, - перавязеш. У Манкевічы.
- Я ў Манкевічы не збіраюся, - яшчэ больш здзівіўся мужычок. - Хрыстом Богам прашу, адыдзіцеся ад мяне.
З гэтымі словамі мужычок пераступіў пасталамі, насунуў шапку нізка на вочы і сабраўся ісці.
- Вядома - паляшук, - сказаў карчмар. - Дайце, васпане, яму капейку.
Малады чалавек даў селяніну капейку. Той, як узяў грошы, пакланіўся і стаў шкрэбці патыліцу, рабіць выгляд, што нешта цяміць. Растлумачылі яшчэ раз, што ад яго хочуць.
- Думаў, біцьмеце, - заўсміхаўся селянін. - А вы мяне за фурмана хочаце наняць?! Не, паночку, я ў фурманах ніколі не служыў, выбачайце...
У ход пайшла яшчэ капейка, нават не адна, а цэлых дзве.
Расхваляваны процьмай грошай селянін зрабіўся зусім бесталковы.
- Раней меў работу, раней і я чалавекам быў, грошы вадзіліся, прадухт... Раней я доляй круціў, а цяпер мною доля круціць...
Ён аддаваў грошы назад і тлумачыў:
- Не, яснавяльможны пан не сядзе ў мае калёсы... Хто я такі?
- А чаго?
- А хто я такі? Якія ў мяне тыя калёсы?
Выйшлі ўсё ж паглядзець падводу. Падвода была як падвода, драўляная, у калёсах не хапала спіц. Але конь! Сапраўды, конь быў нічога не варты: нярослы, пузаты і з такой вялікай галавой, што пану настаўніку адразу ўспомніліся нільскія гіпапатамы, якіх ён бачыў на нейкай літаграфіі.
- Няўжо нельга знайсці добрага каня? - звярнуўся да жыдкоў малады пан, торгаючы валосікі пад носам.
Мужычок нешта прамыркаў, а жыд, гаспадар карчмы, ператлумачыў:
- Ён, паночку, кажа, што гэта напраўду не конь, бо гэта кабыла.
Малады пан прыгледзеўся да жывёліны з адвіслымі губамі-грыбалямі. Ногі ў кабылы крывіліся, у зблытанай грыве сядзелі калюкі - галоўкі дзядоўніку (відаць, яшчэ леташнія), на худзезнай шыі вісеў абрывак вяровачнага пута. Збруя таксама з вяровак. Рэбры ў кабылы выпіралі, як абручы ў рассохлай бочцы. Што ж, выбару няма, пан згадзіўся. Тады абрадаваны селянін пайшоў перад дарогай закусіць, бо пан даў яму задатак - рубель.
Настаўнік уласнаручна ўвязаў у вазок свой дарожны сак і два невялікія кофры і ўсё хадзіў глядзець, ці не пад'еў ягоны найміт. Уга! Лепш бы таго рубля таму палешуку не даваў. Пакуль грошы не апынуліся ў карчмара, селянін не ўстаў з-за карчомнай лаўкі. Пад ёю паляшук і спаў, і не мог прачнуцца наступнай раніцай, як яго ні трэслі.