На пяты дзень перад узыходам сонца былі мы на Празе. Але фураў было шмат, а пантонны мост быў вузкі, дык толькі ледзьве а дзясятай заехалі мы ў Варшаву. Мушу дадаць, што ўсе мае пасажыры выпарыліся на Беднарскай вуліцы, як эфір, пакінуўшы па сабе моцны пах. Калі ж я пачаў разлічвацца з фурманам і нагадаў пра іх, дык ён вытрашчыў вочы.
– Якія пасажыры?.. – закрычаў ён здзіўлена. – Вяльможны пан – пасажыр, а тыя – пархі, дый годзе. Як мы спыніліся на рагатцы, дык нават стражнік два такія галганы палічыў па злотаму на адзін пашпарт. А вяльможны пан думае, што яны былі пасажырамі!..
– Дык не было нікога?.. – спытаў я. – Адкуль жа, ліха на іх, тыя блохі, якіх я набраўся?
– Можа ад вільгаці. Ці я ведаю?! – адказаў фурман.
Пераканаўшыся гэткім чынам, што на возе не было нікога, апроч мяне, я, вядома, адзін і разлічыўся цалкам за ўсю дарогу, чым так расчуліў фурмана, што той, распытаўшы, дзе я буду жыць, абяцаў мне прывозіць кожныя два тыдні кантрабандны тытунь.
– Яно і цяпер, – сказаў ён ціха, – маю на фуры з пяцьдзясят кіло. Можа, прынесці вяльможнаму пану якіх пару фунтаў?..
– Каб цябе д’яблы насілі! – прабубніў я, хапаючы свой клунак. – Не хапала яшчэ, каб арыштавалі мяне за кантрабанду.
Шпарка ідучы вуліцаю, разглядаў я горад, які пасля Парыжа здаваўся мне брудным і цесным, а людзі пахмурнымі. Краму Я. Мінцля на Кракаўскі прадмесці я знайшоў лёгка, але, калі ўгледзеў знаёмыя мясціны і шыльды, дык мусіў перачакаць, гэтак закалацілася ў мяне сэрца.
Я паглядзеў на краму, была яна амаль такая ж, як на Падвалю: на дзвярах – бляшаны палаш і барабан (можа, той самы, які я бачыў у дзяцінстве), у вітрыне – талеркі, конь і казак скача… Нехта адчыніў дзверы, і ў глыбіні я разгледзеў падвешаныя пад столь фарбы ў капшуках, коркі ў сетцы, нават чучала кракадзіла.
За прылаўкам пры акне сядзеў у старым фатэлі Ян Мінцаль ды шморгаў за шнурок казака…
Я ўвайшоў – а сам дрыжаў, як кісель – і стаў насупраць Яся. Убачыўшы мяне (ужо пачаў таўсцець дзяцюк), ён цяжка падняўся з фатэля і прыжмурыўся. Раптам ён крыкнуў аднаму з крамных хлопцаў:
– Віцек!.. Бягом да панны Малгажаты і скажы ёй, што вяселле адразу пасля Вялікадня…
Потым ён працягнуў мне над прылаўкам абедзве рукі, і мы моўчкі абняліся.
– Але ж і біў ты швабаў! Ведаю, ведаю, – прашаптаў ён мне на вуха. – Сядай, – дадаў ён, паказваючы на крэсла, – Казік! Мігам да Grossmutter… Пан Жэцкі прыехаў!..
Я сеў, і зноў мы маўчалі. Ён маркотна ківаў галавою, я апусціў вочы. Абодва мы думалі пра беднага Каца і пра нашыя падманутыя надзеі. Нарэшце Мінцаль гучна высмаркаўся і, павярнуўшыся да акна, прамармытаў:
– Ну, чаго ўжо там…
Засопшыся, прыбег Віцек. Я заўважыў, што сурдут гэтага маладзёна аж блішчыць ад тлустых плямаў.
– Быў? – запытаўся ў яго Мінцаль.
– Быў. Панна Малгажата сказала, што добра.
– Жэнішся? – запытаўся я ў Яся.
– Э!.. Што ж тут зробіш! – адказаў ён.
– А як Grossmutter пачуваецца?
– Як заўсёды. Хварэе, калі паб’ецца яе збанок на каву.
– А Франц?
– Не ўспамінай мне пра таго нягодніка, – аж падскочыў Ян Мінцаль. – Учора я пакляўся, што нагі маёй у яго не будзе…
– Што ж ён табе зрабіў? – спытаў я.
– Гэты нягодны швабіска няспынна кпіць з Напалеона!.. Кажа, што той парушыў прысягу рэспубліцы, што ён – певень, якому прыручаны арол плюнуў у капялюш… Не, – казаў Ян Мінцаль, – з гэтым чалавекам я жыць не магу…
Пакуль мы гутарылі, двое хлопцаў і крамнік займаліся пакупнікамі, на якіх я нават не звярнуў увагі. Потым рыпнулі тыльныя дзверы і з-за шафаў паказалася старая ў жоўтай сукенцы са збаночкам у руцэ.
– Gut Morgen, meine Kinder!.. Der Kaffee ist schon…
Я падбег і пацалаваў ёй сухія рукі моўчкі, бо мне аж мову заняло.
– Ignaz!.. Herr Jesäs… Ignaz! – гукала яна, абдымаючы мяне. – Wo bist du so lange gewesen, lieber Ignaz?..[107]
– Ну, але ж Grossmutter ведае, што ён быў на вайне. Чаго ўжо тут пытацца, дзе быў? – не вытрываў Ян.
– Herr Jesäs!.. Aber du hast noch keinen Kaffee getrunken?[108]
– Вядома, не піў, – адказаў за мяне Ян.
– Du lieber Gott! Es ist ja schon zehn Uhr…[109]
Яна наліла мне кубак кавы, уручыла тры свежыя булкі і знікла, як звычайна. Тут моцна бразнулі парадныя дзверы, і ўбег Франц Мінцаль, яшчэ больш тоўсты і чырвоны, чым брат.
– Як маешся, Ігнацы!.. – закрычаў ён, хапаючы мяне ў абдымкі.
– Не цалуйся з гэтым ёлупам, які ганьбіць род Мінцляў!.. – загадаў мне Ян.
107
108
109