Выбрать главу

Так яны і ехалі — то па снезе, то па лёдзе, сям-там бачылі маржоў, цюленяў і белых мядзведзяў, ды ад хуткай язды неўзабаве адчулі пякельны холад, і яны вырашылі папрасіць у слухаўкі крыху гарачай гарбаты, але ўявіце сабе: са слухаўкі ніхто не азваўся, слухаўка ні на якія просьбы не рэагавала, і Мах сказаў: «Шэбестава, іду ў заклад, што гэтая слухаўка папросту замерзла, з ёй трэба ў цяпло, але ж куды?» — аднак Шэбестава ў гэты момант закрычала: «Мах, здаецца, мы ўжо прыехалі», — яны спыніліся, злезлі з санкаў, і Мах сказаў: «Ну вядома ж, Шэбестава, мы прыехалі, ты стаіш на саменькім Паўночным полюсе», — мароз там быў яшчэ большы, і Мах расшпіліў заплечнік, каб надзець яшчэ тыя запасныя пальчаткі, але ж толькі ён да іх дакрануўся, здарылася нешта зусім нечаканае: каля іх раптам з'явіліся Горачак з Пажоўтам, бо гэтыя двое, знайшоўшы ў Маха ў тумбачцы слухаўку, папрасілі ператварыць іх у пальчаткі на той час, пакуль яны не апынуцца на полюсе.

Мах выкрыкнуў: «Што вы тут робіце?» — а Пажоўт сказаў: «Што табе да таго, ёлупень», — але Горачак, які быў усё ж такі больш ветлівы, сказаў, што яны ўцякаюць у Амерыку, дзе зробяцца мільянерамі, бо будуць інвеставаць у вытворчасць газы, а між тым яны ўжо абодва пасінелі і дрыжалі ад холаду як асінавыя лісточкі, бо на іх былі толькі тыя два швэдры, якія яны сцягнулі з Махавай шафы, і Горачак сказаў: «Нам трэба крышку сагрэцца», — і яны з Пажоўтам пачалі вакол Маха з Шэбеставай бегаць, а Шэбестава сказала: «Вось няшчасце на нашую галаву, а што, калі яны тут змерзнуць», — і толькі яна гэта сказала, як пад Горачкам і Пажоўтам праламаўся свежы лёд, што на Паўночным полюсе бывае надзвычай рэдка, і абодва плюхнуліся ў ваду, а калі Мах з Шэбеставай да іх падбеглі, вада вакол Горачка з Пажоўтам зноў ператварылася ў лёд, так што Маху давялося сякеркай высякаць лядовы куб, а затым той куб, унутры якога былі замарожаныя Горачак з Пажоўтам, грузіць на сані, бо Шэбестава сказала: «Не пакідаць жа іх тут!»

А за працай Мах распавядаў Шэбеставай, што нічога страшнага не здарыцца, калі чалавека на нейкі час замарозіць, бо потым ён зноў растане і будзе сабе спакойна жыць далей, што навука сёння робіць цуды і некаторыя людзі аддалі б што заўгодна за тое, каб сто гадоў пабыць у лёдзе, а потым паглядзець, як будзе выглядаць свет у будучыні, і тут Шэбестава перапыніла Маха і сказала: «Паглядзі, Мах, сюды ідуць белыя мядзведзі», — і Мах убачыў, што да іх набліжаюцца пяць белых касмачоў, прычым адзін з іх быў у акулярах і махаў ім лапай, але перш чым Мах паспеў здзівіцца, той мядзведзь закрычаў: «Маладыя людзі, як вы тут апынуліся?» — а Мах з Шэбеставай вырачылі вочы: як гэта можа быць, каб мядзведзь размаўляў па-чэшску, але ж неўзабаве высветлілася, што гэта зусім не мядзведзь, а прафесар Леапольд Трэйбал, які згубіўся ў навуковай экспедыцыі пад час завірухі і з таго часу жыве ў адной мядзведжай сям'і, вывучыў іхнюю мову, разам з імі палюе на цюленяў і даследуе іхнія звычкі, ён сказаў, што ў яго цэлая куча навуковых занатовак, і калі ён вернецца ў інстытут, напіша пра белых мядзведзяў кнігу, якая зробіцца сусветнай сенсацыяй; ён прадставіў сваіх мядзведжых сяброў Маху і Шэбеставай: гэта былі бацька і маці з двума сынамі; іх цікавіла, што дзеці вывучаюць пра мядзведзяў у школе; прафесар перакладаў іхнія пытанні Маху і Шэбеставай, а потым пераказваў мядзведзям адказы дзяцей, пакуль нарэшце спадарыня Мядзведзіха не прапанавала зайсці куды-небудзь у цёплае месца, каб Мах з Шэбеставай на падхапілі прастуды.

І тады Мах даў каманду Джанатанам і ўсе накіраваліся да мядзведжага бярлогу, зробленага ў адным з ледавікоў, санкі з Горачкам і Пажоўтам туды не пралезлі, і іх вымушаны былі пакінуць знадворку, але тым дваім гэта не зашкодзіла, усё адно яны былі змерзлыя, як пламбір; прафесар у тым бярлогу меў свой куток, дзе ў яго вісеў фотаздымак спадарыні Трэйбалавай, але галоўнае там была безліч папераў з занатоўкамі; ён зняў свой белы кажух і спытаў у Маха і Шэбеставай, калі яны думаюць вяртацца, маўляў, ён бы паехаў з імі, а Мах сказаў, што ўсё залежыць ад таго, калі размарозіцца слухаўка, а Шэбестава дадала, што гэта, відаць, надоўга не зацягнецца, бо ў бярлогу было досыць цёпла, тады прафесар Трэйбал спакаваў свае навуковыя напрацоўкі і развітаўся з той сімпатычнай мядзведжай сям'ёй, паабяцаўшы, што вельмі хутка зноў іх наведае.

А потым перад домам Трэйбалаў адбылася радасная падзея: дзядзечка Леапольд нечакана вярнуўся, усе радаваліся і абдымалі яго, дзякавалі Маху і Шэбеставай, аднак над тым вялікім кавалкам лёду, у якім былі замарожаныя Горачак і Пажоўт, усе стаялі збянтэжаныя, ніхто не ведаў, што з імі рабіць, нарэшце паклікалі настаўніцу, якая сказала, што пагаворыць пра гэта з іх бацькамі, што яна і зрабіла, і ўрэшце было вырашана, што Горачка з Пажоўтам пакінуць у лёдзе яшчэ на вакацыі, каб яны не сваволілі, а пазней будзе відаць.