De monta deklivo grimpis juna paŝtisto malsupren. Diino Palas Atena transformiĝis en la figuron de paŝtisto kaj iris al li por konsoli la malfeliĉan heroon.
Odiseo ĝojis, ke li trovis je la soleca bordo homon. La juna paŝtisto estis vestita kiel filo de iu mastro, li portis ornamitajn sandalojn surpiede kaj ĉemane lancon. Li ne
aspektis malamika. Odiseo iris renkonte al li kaj pridemandis lin.
„Vi certe venas el granda foro", diris la alivestita diino, „ĉar vi ne konas la nomon de tiu ĉi lando. La plaĝo, sur kiu ni staras estas la plaĝo de la insulo Itako."
Odiseo subigis sian ĝojon kaj ankaŭ memgardeme prisilentis sian nomon. Li rakontis al la paŝtisto eltrovitan rakonton, kiel li venis ku siaj posedaĵoj sur la insulon.
La diino ridetis. Ŝi retroŝanĝiĝis en ĉielan belulinon kaj diris: „Kia homo tiu devus esti, kiu povus superi vin je ruzeco. Vi eĉ superruzus la diojn. Eĉ en via lando vi ne demetas vian aliŝajnigon. Sed mi venis por helpi al vi. Mi estas Palas Atena."
La diino helpis al la heroo kaŝi la valorplenajn trezorojn en proksima kaverno, poste ŝi sidiĝis kun li ĉe olivarbo, kuraĝigis lin kaj konsilis al li: „Ne timu, mi ne perfidos vin. Unue mi zorgos pri tio, ke neniu en Itako ekkonos vin antaŭ ol tio estos necesa. Mi sulkigos vian glatan haŭton, mi elfaligos vian hararon kaj vualos vin en ĉifonvestojn.
Mi obtuzigos la brilon de viaj okuloj kaj faros vin maljuna kaj malforta, por ke vi aspektos malbela ne nur al la svatiĝantoj, kiuj volas edzinigi vian edzinon Penelopo, sed ankaŭ al ŝi mem kaj al via filo. En la figuro de maljuna almozpetisto vi vizitu la porkopaŝtiston Eumaeos. Li estas honesta kaj restis fidela al vi. Ĉe li vi ekscios, kio okazas en via palaco. Intertempe mi alvokos vian filon Telemako, kiu veturis al Sparto. Li esploras ĉe reĝo Menelao pri via sorto."
„Ankaŭ mia filo misvagadu tra la maroj?"demandis Odiseo terurigite.
La diino trankviligis lin. „Vi ne devas afliktiĝi pro via filo. Li ne suferas pro iu manko. Mi mem akompanis lin kaj ankaŭ rekondukos lin en la hejmlandon."
Kaj la diino tuŝis Odiseon per sia sorĉobastoneto. Tuj ŝrumpis la haŭto de la heroo, lia vizaĝo kovriĝis per sulkoj kaj la vestaĵo sur liaj oldulaj membroj disfalis en vestĉifonojn. Ŝi donis manen al li bastonon kaj ĵetis sur unu el ties ŝultroj malbelan trivitan sakon kaj malaperis.
Tiel transformite, Odiseo iris al la paŝtisto Eumaeus, kiel la diino ordonis al li.
La maljuna paŝtisto sidis en sia ĉirkaŭbaraĵo kaj kudris novajn sandalojn por si. La aliaj pli junaj paŝtistoj estis kun la grego ie sur paŝtejo. Apenaŭ la hundoj flaris, ke proksimiĝas al la ĉirkaŭbaraĵo fremdulo, ili ĵetiĝis kun kolera bojado eksteren. Ili estus malice disŝirintaj Odiseon, se Eumaeus per ĵetitaj ŝtonoj kaj krioj ne estus forpelinta ilin. Li afable akceptis la fremdan oldulon, sternis por li en sia somerdometo sekajn branĉetojn kaj ĵetis molan pelton sur ilin, por ke la oldulo povu sidi oportune. Honore al la gasto li buĉis du porkidojn, distranĉis ilin kaj komencis rosti ilin sur la rostkrado. Dum tio li parolis al la fremdulo: „Mi povas oferti al vi nur junajn porkojn. La grasigitajn porkojn mi devas liveri en la palacon, kie la svatiĝantoj tage kaj nokte drinkas kaj voras manĝon. Ili diboĉas kaj la gregoj malpliiĝas, la keloj kaj manĝoprovizejoj malpleniĝas. Se mia kompatinda mastro estus ĉi tie, li certe reordigus ĉion, sed nur la dioj scias, kie li estas entombigita. Antaŭ multaj jaroj li foriris en la militon de Trojo. Se li ankoraŭ vivus, li estus jam reveninta. Trojo ja jam delonge estas venkita." La paŝtisto metis antaŭ Odiseon rostaĵon kaj miksis vinon en lignokruĉo.
Sin fortiginte, diris Odiseo al la paŝtisto: „Dum longa tempo mi vojaĝis tra maroj kaj landoj. Diru al mi,.kiel nomiĝas via mastro? Eble mi renkontis lin kaj povas raporti ion pri li."
„Mia malfeliĉa mastro", respondis la paŝtisto, „nomiĝis Odiseo. Li estis bona kaj justa. Tian mastron mi neniam retrovos, tiom longe, kiom mi vivos."
„Se Odiseo estas via mastro", diris la kamuflita heroo, „mi povas ĵuri al vi, ke li ankoraŭ ĉijare revenos. La rekompencon por tiu sciigo mi elektos al mi mem ĉe vi, tuj kiam Odiseo denove aperos en la reĝopalaco."
„Ŝparu al vi viajn ĵurojn", malŝate mangestis la nefidema paŝtisto. „Rekompencon vi ne ricevos, ĉar Odiseo ne revenos al sia palaco. Sed nun mi timas pri lia filo Telemako. Li vojaĝis al reĝo Menelao. Kaj oni diras, ke la svatiĝantoj sendis ŝipon al li por ataki kaj murdi lin en la reveturo. Kaj nun diru al mi, kara gasto, kion vi travivis kaj de kie vi venas?"
Odiseo rakontis al la paŝtisto eltrovitan rakonton. Li rakontis, ke li venis de la insulo Kreto kaj travivis multajn aventurojn, ke li estis ankaŭ en la milito de Trojo kaj konatiĝis al Odiseo, ke antaŭ ne longa tempo li denove renkontis lin, kiam Odiseo troviĝis sur la vojaĝo hejmen.
La paŝtisto aŭskultis atenteme, li fidis al li, li nur ne akceptis, ke Odiseo revenas. Li pensis, ke la fremdulo per tiu bona sciigo nur volas gajni lian favoron.
Krepuskiĝis, kaj la aliaj paŝtistoj revenis al la dometo. Ili fermis la bestojn en la stalojn kaj sidiĝis por vespermanĝi. Ekstere vualis nuboj la lunon kaj en la malhelo susuris brue la pluvo. Malseke frida vento blovis tra la fendoj en la vandoj kaj Odiseo frostotremis .Li pripensis, kiel li povus varmigi sin kaj decidis testi la fidelecon de la paŝtistoj.
„Aŭskultu", li diris, „mi volas rakonti al vi, kio okazis al mi dum la sieĝo de Trojo. Iam mi kuŝis kun reĝo
Menelao, Odiseo kaj aliaj militistoj, en densejo de arbustaĵo ĉe la muroj de Trojo. Ni embuskis kaj nokte devis atendi ekstere. En la nokto leviĝis neĝoblovado. La frida vento blovis la neĝon sur niajn vizaĝojn kaj baldaŭ ni frostis tiom, ke ni rigidiĝis. La aliaj militistoj havis varmajn mantelojn, kaj do ne ĝenis ilin, ke sur iliaj ŝildoj kroĉiĝis glacio. Sed mi postlasis mian mantelon en la kampadejo. Mi supozis, ke ne fariĝos fride. Je mateno mi ne plu povis elteni la fridon kaj diris al Odiseo: 'Amiko, ankoraŭ iom da tempo kaj mi elspiros mian animon. Mi ne havas mantelon, mi mortas pro frido'. - 'Silentu', diris Odiseo, 'iu povus aŭdi vin.' Li ekstaris kaj diris al la dormemaj militistoj: 'Iu dio ĵus sendis al mi sonĝon. Ni tro vaste malproksimiĝis de la ŝipoj kaj bezonas plifortigon. Iu iru kun la komisio al la armeestro Agamemno'. - Tuj leviĝis militisto, demetis sian mantelon kaj kuris al la ŝipoj. Sed mi vualis min en la mantelon kaj dormis ĝis la mateno. Se mi nur estus tiom juna kaj forta kiel tiam,.certe iu pruntedonus mantelon al mi por protekti min kontraŭ la nokta frido." „Efektive, grandioza rakonto", diris ridante Eumaeus, „ankaŭ mi, oldulo, volas do pruntedoni mantelon al vi. Se Telemako, la filo de Odiseo revenos, mi donos al vi la mantelon kaj kondukos vin tien, kien vi volas."
Kaj la paŝtisto pretigis al li softan dormejon el ŝaf-kaj kaprofeloj. Kiam Odiseo sternis sin, li kovris lin per sia propra vila mantelo. Li mem ne sternis sin por dormi, sed prenis glavon kaj lancon kaj eliris por gardi la gregon. Odiseo ankoraŭ ne dormis, kaj kiam li vidis, kien iras Eumaeus, li ĝojis, ke la paŝtisto okupiĝas tiel atenteme pri la brutaro konfidata al li.
En tiu nokto Telemako en Sparto turniĝadis maltrankvile sur sia dormejo en la palaco de la reĝo Menelao. Ĉiam denove li vekiĝis, la zorgoj pri la patro ne lasis lin dormi. Subite retiriĝis la nokta malhelo kaj antaŭ Telemako aperis la diino Atena.
„Tuj sen prokrasto veturu hejmen", ŝi ordonis al la junulo, „sed estu memgardema dum la vojaĝo. La svatiĝantoj intencas neniigi vin. Ili embuskas vin sur ŝipo en la markolo por kapti vin. Tial evitu la markolon kaj
velu per via ŝipo nur nokte. Alveninte en Itako sendu nur viajn kunulojn en la urbon, sed mem iru al fidela paŝtisto Eumaeus ."
Palas Atena leviĝis flugante al la Olimpo kaj Telemako obeis ŝian konsilon. Ŝarĝite per donacoj, li forlasis reĝon Menelao kaj ties edzinon Helena kaj veturis sur la maron. Li evitis la markolon, kie embuskis lin la ŝipo kun la svatiĝantoj kaj li atingis per favora vento bonŝance la bordon de Itako.