На выходнай пляцоўцы нікога не было. Яна была зырка асветленая некалькімі паходнямі на сценах, — відаць, Гатард вырашыў не пакідаць у замку цёмных месцаў. Але засаднікі больш нідзе не таіліся — ваявода яўна пераацаніў спрыт сваіх рыцараў. Я азірнуўся на князёўну:
— Што ж, Лада, цяперака твая чарга! Вядзі!
Яна згодна кіўнула і спакойна ды разважліва прамовіла:
— Адсюль мы можам выйсці толькі двума шляхамі — калі не лічыць галоўных сходаў, па якіх цяпер не прайсці. Адзін шлях вядзе праз вартоўню. У гэтым выпадку табе давядзецца змагацца спярша з вартай, што на адпачынку, — гэта чалавек шэсць-восем, але зазвычай кнехты; а потым з тымі, што пры браме, — гэта яшчэ двое-трое. Праўда, у выпадку нападу да іх нярэдка далучаюцца колькі рыцараў. Другі шлях, хоць i больш таемны, аднак не менш небяспечны. Ён праходзіць непадалёк ад скарбніцы. Там толькі двое рыцараў перад самой скарбніцай — яны нас не заўважаць. Але на падыходах у скале выдзеўбана аграмадная пячора, у якой сядзіць грыфон...
— Грыфон? — недаверліва перапытаў я: у нашых краях гэтыя бестыі ніколі не вяліся, i ix можна было пабачыць толькі на гербах заезжых рыцараў. Па шчырасці, я заўсёды быў перакананы, што ўсялякія грыфоны, цмокі ды сыльфіды — гэта толькі мройныя ўявы надумлівых падарожнікаў.
— Так, грыфон, — пацвердзіла, аднак, князёўна. — Ён яшчэ малады: яму гадоў пятнаццаць — амаль зусім дзіцянё. Гатард некалі загадаў сваім алхімікам вывесці яго з яйка чорнага пеўня. Але цяперака ён, хоць яшчэ і малы, але ўжо набраў памераў і, па-за тым, дыхае полымем, як цмок. Таму Чорны князь не надта хвалюецца за свае скарбы — жывым да іх ніхто не дабярэцца. Грыфон прызнае толькі Мэйнара — мага, што яго гадуе, ды яшчэ самога Гатарда, які штодня прыходзіць яго паласаваць ды папесціць. Кожнага ж іншага ён папросту спаліць агнём або раздзярэ сваімі кіпцюрамі — яны ў яго даўгія і вострыя, бы шаблі.
— Думаю, гэта ўсё байкі...
— Не! Я бачыла яго сама! — засердаваўшы, тупнула ножкай дзяўчына. — Чорны князь вадзіў мяне глядзець свае скарбы, калі ўгаворваў пайсці за яго замуж. Тады я пабачыла і грыфона. I яшчэ Гатард распавёў, што з гэтага падзямелля вядзе таемны лёх навонкі; ён выходзіць на паверхню далёка за замкавымі мурамі...
— Няўжо ж ён не пабаяўся, што ты скарыстаеш гэтым лёхам і ўцячэш? — спытаў я з лёгкім недаверам у голасе (такі тон нярэдка дапамагаў мне выведваць больш, чым чалавек збіраўся сказаць —людзі не выносяць недаверу да сваіх слоў).
— Ясна, не! — гукнула князёўна з запалам. — Як я магу ўцячы, калі там сядзіць грыфон?!
— А які ён? — запытаў я ўжо прымірэнчым голасам.
— Ён такі вялікі... — яна на хвілю змоўкла. — Падобны, мусіць, да льва — толькі большы. Галава i хвост у яго цмачыныя, а ўсё астатняе, як у льва. Скура тоўстая, а на спіне ды хвасце нагадвае як бы рыбіну луску — толькі чорную, з нейкай прызеленню. Такога колеру, як звычайныя ракі... А на спіне ў яго такія смешныя крылцы. Толькі я не ведаю, ці ён лятучы, — бо, мусіць, гадуючыся ў пячоры, лётаць не навучыўся.
— А наколькі ён вялікі?
— Я не ведаю, як сказаць... Ну, можа, як тур, ці нават большы...
Я зразумеў, што больш дакладных звестак з яе не выцягнуць. Зрэшты, шлях, ахоўваны грыфонам — апошні, па якім я хацеў бы прайсці. Паводле расповедаў — гэта аграмадныя злосныя пачвары, з якімі па сілах біцца толькі волату. Але, галоўнае тое, што я не ведаў іхніх слабых месцаў. 3 людзьмі прасцей — ад іх прынамсі ведаеш, што чакаць. I таму я сказаў:
— Лепш хадзем праз вартоўню.
XI
Мы скіраваліся акурат да тых сходаў, якія я не стаў правяраць, калі ўпершыню апынуўся на пляцоўцы з трыма адгалінаваннямі. Я пайшоў першы, за мною спускалася князёўна. Але, апынуўшыся на наступным паверсе, мы памяняліся месцамі — далей ішла на чале ўжо яна. Мы скіраваліся ў даволі шырокі сярэдзінны калідор, і ўрэшце падышлі да яшчэ адных сходаў. Тут дзяўчына на момант спынілася.
— Мы амаль прыйшлі, — сказала яна ўпошапкі. — Калі сысці па гэтых сходах — трапім якраз у вартоўню. Гэта як бы чорны ход. Карыстаюцца ім вельмі рэдка, бо ён вядзе ў сакрэтную частку замка, дзе месціцца княжая скарбніца, Зала Чараў, а таксама часам селяць палоннікаў, якім Гатард нібы аказвае пашану.
— Такіх, як ты?
— Так, такіх, як я. Дык вось, калі ўварвацца ў вартоўню раптоўна, можна заспець кнехтаў непадрыхтаванымі, і тады будзе больш шанцаў перамагчы. Адно толькі, я не ведаю — ці тыя дзверы не замкнёныя.
Ідэя наконт уварвання ўвогуле добрая, але трэба было спярша высветліць, адкуль кнехтам можа прыйсці падмога. Таму я папрасіў дзяўчыну апісаць, дзе дакладна знаходзіцца вартоўня i запытаўся, ці ёсць з яе іншыя выхады, апрача галоўнага.
— Сама вартоўня месціцца проста па-над брамай. Мне цяжка адказаць напэўна — я толькі выпадкам трапляла туды раз ці два. Але мне здаецца, што адтуль былі бочныя выхады—сходы, што вялі нагару — на муры па абодва бакі брамнае вежы.
— Значыць, зараз мы знаходзімся на ўзроўні абарончага павышку муроў, а вартоўня — паверхам ніжэй?
— Хіба, так...
— А ці выстаўляецца варта на мурах?
— Так, я звычайна бачыла лучнікаў на баштах.
Што ж, калі i раней Гатард не легкаважыў вартоўнага рэгуляміну, дык цяпер ужо напэўна не праміне. Добра, пойдзем паглядзім. Я адклаў набок двухручнік, адшукаўу прыбочнай кайстры запасную сутужыну для лука і звярнуўся да князёўны:
— Правядзі мяне на муры.
Найбліжэйшыя башты знаходзіліся на мурах праз больш-менш роўныя адступы па абодва бакі ад брамнае вежы. Пакінуўшы дзяўчыну ў дзвярах, што адкрывалі ўваход на верхнюю повышку, і прыхінуўшы да іх двухручнік, я асцярожна (наколькі дазваляла цяжкае ўзбраенне) покрадкам дапяў да левай башты. Вартавы яўна не спадзяваўся майго прыйсця — упёршыся рукамі ў парапет i крыху нахіліўшыся наперад, ён пільна ўглядаўся ў цёмны начны стэп. Побач з ім стаяў прыхілены да сцяны арбалет, — відаць, у пошуках таямнічага прыхадня Гатард пастанавіў узброіць нават баштавую варту ў гэтую рэдкую ды дарагую зброю, стрэлы-бэлты якой прабівалі амаль кожны панцыр. Кнехт быў так заглыблены ў назіранне — ці то ў свае думкі? — што мне ўдалося падысці амаль усутыч, калі раптам ён нешта адчуў і выпрастаўся. Ды я ўжо зацягнуў на ягонай шыі лучную сутужыну. Праз момант ён абмяк, а я, пакінуўшы цела на драўляным памосце ды падабраўшы аснаджаны арбалет, пакіраваў навесным памостам да башты па другі бок ад вежы.
3 другім вартавым прайшло яшчэ прасцей. Мне дастаткова было, падышоўшы да ўваходу ў башту, звольніць сталёвую арбалетную сутужыну: з такое адлегласці бэлт працяў кнехта наскрозь і выйшаў з адваротнага боку, звонка дзвынькнуўшы вастрыём аб сцяну ды адкалоўшы ладны кавалак плінфы. Я зноў аснадзіў свой арбалет, а заадно падабраў i ягоны — мне дужа спадабалася хуткасць, з якой гэтую зброю можна ўжыць у справе, не кажучы ўжо пра прабіўную моц стралы. Трымаючы па арбалеце ў кожнай руцэ, я вярнуўся ў башту да Ладзіславы: