Выбрать главу

Немагчыма апісаць — немагчыма нават пералічыць усе тыя выдумкі і неспадзяванкі, якімі ён прыцягвае да сябе грамадскую цікавасць. Дагавор з тэатрамі Прафесара ён скасаваў, на вялікае засмучэнне фройляйн Бэрнгард, каб быць свабодным для ўсіх прывабных магчымасцяў, якія адкрываюцца перад ім. Цяпер ён іграе і ставіць то тут, то там, калі прыбытковая дзейнасць у кіно пакідае яму час на сцэну. На экране і на сцэне яго бачаць то ў вельмі яму ўпасаванай вопратцы апаша (чырвоны шалік, чорная кашуля, валасы русага парыка нізка падаюць на лоб, ад чаго яго твар робіца яшчэ больш падазроным); то ў расшытым гарнітуры элегантнага князя ў стылі ракако; то ў пышных строях усходняга дэспата; то ў рымскай тозе, то ва ўборы пачатку ХІХ стагоддзя; то ён выступае прускім каралём, то звыраднелым англійскім лордам; то ў апратцы для гольфа, то ў піжаме; то ў фраку, то ў форме гусара. У вялікай аперэце ён спявае бязглуздзіцу з такім засяроджаным тварам, што дурным яна здаецца дасціпнай; у класічных драмах ён рухаецца з такой далікатнай неахайнасцю, што творы Шылера альбо Шэкспіра здаюцца забаўнымі п'ескамі лёгкага жанру; свецкія фарсы, скялемзаныя ў Будапешце альбо Парыжы па танных рэцэптах, ён прыперчвае велягурыстымі эфектамі, якія прымушаюць забыць пра нікчэмнасць саміх аднадзёнак. Гэты Гёфген умее ўсё! Яго бліскучая, бязмежная, дзёрзкая здольнасць да пераўвасаблення проста геніяльная! Калі ягоныя дасягненні разглядаць паасобку, магчыма, прыйдзеш да высновы, што ніводнае не беззаганнае: як рэжысёр Гёфген ніколі не дацягне да Прафесара; як актор ён не можа падняцца да сваёй канкурэнткі Доры Марцін, якая застаецца першай зоркай на небасхіле, па якой ён ляціць яркай каметай. Але ўсё разам стварае яму славу. Публіка ў адзін голас паўтарае: "Фантастычна, як гэта яму ўсё ўдаецца!". І прэса ў больш акругленых фаормулёўках вярзе тое самае.

Ён любімец левых газет і пястунчык вялікіх яўрэйскіх салонаў. Менавіта тая акалічнасць, што ён не яўрэй, робіць яго асабліва каштоўным для гэтых колаў, бо берлінская яўрэйская эліта "любіць бландынаў". Правыя газеты, якія штодня прапагандуюць абнаўленне нямецкай культуры праз вяртанне да сапраўднай народнасці, да "крыві і глебы", ставіцца да артыста Гёфгена з недаверам; яны яго лічаць "бальшавіком". Той факт, што яго цэняць яўрэйскія рэдактары, спрычыняе да яго недавер у той самай меры, як і яго прыкіпеласць да французскіх п'ес і эксцэнтрычна-антынародная свецкасць ягоных манераў. Драматургі- нацыяналісты ненавідзяць яго за тое, што ён адхіляе іхнія п'есы. Цэзар фон Мук, напрыклад, пясняр нацыянал-сацыялісцкага руху, у чыіх драмах задушаныя яўрэі і расстраляныя французы замяняюць далікатнасць дыялогаў, — Цэзар фон Мук, самы высокі аўтарытэт у пытаннях культуры ў лагеры самых рашучых яе ворагаў, піша пра новую пастаноўку оперы Вагнера, якою Гёфген толькі што зрабіў сенсацыю. "Гэта самы агідны прыклад бульварнага мастацтва, гнілога эксперыментатарства пад яўрэйскім уплывам і нахабнае апаганьванне нямецкай культурнай спадчыны. Цынізм гера Гёфгена не ведае межаў, — піша Цэзар фон Мук. — Каб даць новую забаўку публіцы з Курфюрстэндам, ён замахваецца знікчэмніць самага шаноўнага, найвялікшага нямецкага майстра — Рыхарда Вагнера". Гендрык разам з некалькімі радыкальнымі літаратарамі весела пацяшаецца са стылю гэтага пісакі, абаронцы "крыві і глебы".

Гёфген і не думаў парываць з камуністычнымі і калякамуністычнымі коламі. І калі ён частуе ў сваёй кватэры на плошчы Рэйхсканцлера маладых пісьменнікаў і партыйных функцыянераў, ён у новых і новых эфектных выразах запэўнівае іх у сваёй непрымірымай нянавісці да капіталізму і палымянай веры ў сусветную рэвалюцыю. Зносіны з рэвалюцыянерамі ён падтрымлівае не таму толькі, што думае, быццам яны ўсё-такі прыйдуць калі-небудзь да ўлады і тады ўсе яго непрыемнасці, глядзіш, абернуцца да лепшага з лішкам; не, гэта робіцца і дзеля заспакаення сумлення. Хочацца ж быць нечым большым, чым проста высокааплатным камедыянтам; не хочацца зусім распусціцца ў марнай мітусні, пра сваю пагарду да якое так шмат распінаешся, сам тым часам будучы ў яе абдымках.