Раптам Анры сказаў нейкiм дзiўным, сцiснутым хрыпам голасам:
- Вяртайся са мной дадому.
Люлю не адказала, i Анры зноў, тым жа сiпатым голасам i з такою самаю iнтанацыяй, прамовiў:
- Ты мая жонка. Вяртайся дадому.
- Няўжо вы не бачыце, - адказала Рырэта цераз зубы, - яна не хоча вяртацца. Пакiньце яе ў спакоi!
Але Анры, здаецца, не чуў. Ён паўтараў сваё:
- Я твой муж, я хачу, каб ты вярнулася са мной.
- Прашу вас, пакiньце яе ў спакоi, - пiсклявым голасам сказала Рырэта. - У вас нiчога не выйдзе, асаблiва калi будзеце так назаляць. Дайце прайсцi спакойна.
Анры здзiўлена зiрнуў на Рырэту.
- Гэта мая жонка, - сказаў ён, - яна мая, я хачу, каб яна вярнулася са мной.
Ён зноў ухапiў Люлю за руку, i гэты раз яна ўжо не вызвалiлася.
- Iдзiце прэч! - сказала Рырэта.
- Не пайду, я буду хадзiць за ёю паўсюль, я хачу, каб яна вярнулася дадому.
Ён гаварыў праз сiлу. Але раптам скурчыў грымасу i, агалiўшы зубы, крыкнуў на ўсё горла:
- Ты мая!
Некаторыя прахожыя пачалi з усмешкамi азiрацца. Анры тузаў Люлю за руку i рыкаў, як звер, выскаляючы зубы. На шчасце, побач праязджала пустое таксi. Рырэта махнула рукой, i машына спынiлася. Анры спынiўся таксама. Люлю памкнулася была рушыць далей, але яны цвёрда ўтрымалi яе на месцы, кожны за сваю руку.
- Вы павiнны зразумець, - сказала Рырэта, цягнучы Люлю да таксi, - такiм прымусам вам вярнуць яе нiколi не ўдасца.
- Пусцiце яе, пусцiце маю жонку, - сказаў Анры i пацягнуў Люлю ў iншы бок.
Люлю стаяла бязвольная, як ануча.
- Дык вы сядаеце цi не сядаеце, - нецярплiва крыкнуў шафёр.
Рырэта выпусцiла Люлю i пачала дубасiць Анры па руках. Але той, здавалася, не заўважаў. Раптам ён аслабiў хватку i ўтаропiўся на Рырэту дурнымi вачыма. Рырэта таксама глядзела на яго. Ёй было цяжка сабрацца з думкамi, усярэдзiне яна адчувала толькi непрыемную млосць. Некалькi секунд яны стаялi, узiраючыся адно ў аднаго, i аддыхвалiся. Нарэшце Рырэта схамянулася, абхапiла Люлю за стан i ўвапхнула ў таксi.
- Куды едзем? - спытаў шафёр.
Анры падаўся за iмi, каб таксама сесцi ў таксi, але Рырэта з усяе сiлы адштурхнула яго i хутчэй зачынiла дзверцы.
- О! Едзьце, едзьце, - прабалбатала яна шафёру. - Мы пасля вам скажам куды.
Таксi зрушыла, i Рырэта адвалiлася на спiнку сядзення. "Як усё гэта было непрыстойна", - падумала яна. Яна ненавiдзела Анры.
- Мiлая Люлю, куды вы хочаце паехаць? - спытала яна ласкава.
Люлю не адказала. Рырэта абняла яе i зрабiла ўмольны выгляд.
- Ну, што вы, трэба ж адказваць. Хочаце, я завязу вас да П'ера?
Люлю зрабiла невыразны рух, якi Рырэта палiчыла за згоду, i, перагнуўшыся наперад, сказала:
- Вулiца Месiн, адзiнаццаць.
Азiрнуўшыся, Рырэта заўважыла, што Люлю глядзiць на яе нейкiм дзiўным поглядам.
- Якi ж ён... - пачала была Рырэта.
- Ненавiджу вас, - зараўла Люлю, - ненавiджу П'ера, ненавiджу Анры. Што вы да мяне ўсе прычапiлiся? Вы мяне мучыце!
Раптам яна змоўкла, i рысы твару ў яе перакрывiлiся.
- Паплачце, - сказала Рырэта з непарушнаю годнасцю, - паплачце, вам будзе лягчэй.
Люлю перагнулася напалам i зарыдала. Рырэта абхапiла яе рукамi i моцна прыцiснула да сябе. Час ад часу яна пачынала пяшчотна гладзiць сяброўку па валасах, але ўсярэдзiне ў яе ўсё заставалася пагардлiвае i халоднае.
Калi машына спынiлася, Люлю ўжо не плакала. Яна выцерла вочы i напудрылася.
- Прабачце, - сцiпла папрасiла яна, - гэта ўсё нервы. Я проста не магла вынесцi такога яго выгляду. Мне балюча было на яго глядзець.
- Ён нагадваў арангутанга, - прамовiла Рырэта памяркоўным, ужо супакоеным голасам.
Люлю ўсмiхнулася.
- Калi мы сустрэнемся? - спытала Рырэта.
- О! Цяпер толькi заўтра. Вы ж ведаеце, П'ер, аказваецца, праз сваю мацi не можа запрасiць мяне начаваць у сябе. Я буду ў "Тэатральнай" гасцiнiцы. А заўтра можаце прыходзiць з самага ранку. Гадзiне а дзевятай, калi вам не цяжка, бо пасля я збiраюся схадзiць да мамы.
Твар у Люлю быў змярцвела-бледны, i Рырэце падумалася, што гэта проста кашмар, як хутка Люлю ўмее рабiцца зусiм непрыгожай.
- Вы пастарайцеся ўжо сёння болей не хвалявацца.
- Праўда, - сказала Люлю, - я страшэнна стамiлася. Спадзяюся, П'ер не будзе мяне позна затрымлiваць. Але ж ён такi, што нiколi не разумее такiх рэчаў.
Не адпускаючы таксi, Рырэта папрасiла завезцi яе дадому. Па дарозе яна падумала была, цi не схадзiць у кiно, але душа не ляжала. Дома яна скiнула капялюш на крэсла i ступiла да акна. Але адразу адчула, як яе вабiць ложак: ён быў такi белы, такi ласкавы, млявы, у мяккай засенi, што адцяняла на iм кожны выгiн. Кiнуцца на яго, адчуць пяшчотнае казытанне падушкi аб гарачыя шчокi. "Я дужая. Я ўсё зрабiла дзеля Люлю. Я. А цяпер я адна. I нiхто нiчога не зробiць дзеля мяне". Ёй было так шкада сябе, што яна адчула, як да горла падступае слёзны камяк. "Паедуць у Нiцу, i я iх болей не ўбачу. Вось так - я падарыла iм шчасце, а яны нiколi i не ўспомняць мяне. I я застануся тут, i буду працаваць па восем гадзiн, i прадаваць фальшывыя перлы ў краме "Бурма"..." Першыя слязiны пакацiлiся па шчоках, i Рырэта паволi ўпала на ложак. "У Нiцу... паўтарыла яна, залiваючыся гаручымi слязамi, - у Нiцу... да сонца... на Рыв'еру..."