«Будзе і нявеста, як не быць, усё будзе, усё, што хочаце!..»
«А калі будзе...»
«Брава, застаецца!» закрычалі ўсе: «віват, ура, Павел Іванавіч! ура!» I ўсе падышлі да яго чокацца з бакаламі ў руках. Чычыкаў перачокаўся з усімі. «Не, не, яшчэ!» гаварылі тыя, што былі больш задзёрыстымі, і зноў перачокаліся; потым палезлі трэці раз чокацца, перачокаліся і трэці раз, Праз кароткі час усім зрабілася надзвычай весела. Старшыня, які быў вельмі мілы чалавек, калі развесяліўся, абнімаў некалькі разоў Чычыкава, гаворачы ў сардэчным парыванні: «Душа ты мая! мамачка мая!» і нават, пстрыкнуўшы пальцамі, пусціўся ў скокі вакол яго, прыпяваючы вядомую песню: «Ах такі ды гэтакі, камарынскі мужык!» Пасля шампанскага раскаркавалі венгерскае, якое надало яшчэ больш духу і развесяліла кампанію. Пра віст зусім забылі, спрачаліся, крычалі, гаварылі пра ўсё, пра палітыку, нават пра ваенную справу, выказвалі вольныя думкі, за якія ў другі час самі-б высеклі сваіх дзяцей. Вырашылі тут мноства самых складаных пытанняў. Чычыкаў ніколі не адчуваў сябе ў такім вясёлым настроі, уяўляў сябе ўжо сапраўдным херсонскім памешчыкам, гаварыў аб розных палепшаннях: аб трохпольнай гаспадарцы, аб шчасці і блажэнстве двух душ, і пачаў чытаць Сабакевічу пасланне ў вершах Вертэра да Шарлоты [49], на якое той толькі лыпаў вачамі, седзячы ў крэсле, бо пасля асятра адчуваў вялікую цягу да сну. Чычыкаў скеміў і сам, што пачаў ужо занадта разыходзіцца, папрасіў экіпажа і пакарыстаўся пракурорскімі дрожкамі. Пракурорскі фурман, як выявілася ў дарозе, быў чалавек спрактыкаваны, дзеля таго што кіраваў адной толькі рукой, а другой, залажыўшы яе назад, прытрымліваў пана. Такім чынам ужо на пракурорскіх дрожках даехаў ён да сябе ў гасцініцу, дзе доўга яшчэ ў яго на языку круцілася ўсякая лухта: бялявая нявеста, з румянцам і ямачкай на правай шчацэ, херсонскія вёскі, капіталы. Селіфану нават былі дадзены такія-сякія гаспадарчыя загады сабраць усіх новапераселеных мужыкоў, каб зрабіць усім асабіста пагалоўную пераклічку. Селіфан моўчкі слухаў надта доўга і потым вышаў з пакоя, сказаўшы Пятрушку: «ідзі распранаць пана!» Пятрушка ўзяўся сцягваць з яго боты і ледзь не сцягнуў разам з імі на падлогу і самога пана. Але нарэшце боты былі зняты, пан распрануўся як след, і, паварочаўшыся некалькі часу на пасцелі, якая неміласэрна рыпела, заснуў форменным херсонскім памешчыкам. А Пятрушка тым часам вынес на карыдор панталоны і фрак бруснічнага колеру з іскрай і, растапырыўшы яго на драўлянай вешалцы, пачаў біць хлыстом і шчоткай, напусціўшы пылу на ўвесь карыдор. Рыхтуючыся ўжо зняць іх, ён глянуў з галярэі ўніз і ўбачыў Селіфана, які вяртаўся са стайні. Яны сустрэліся позіркам і нюхам зразумелі адзін другога: пан, бачыш, заваліўся спаць, можна і заглянуць туды-сюды. Занёсшы ў пакой фрак і панталоны, Пятрушка зараз-жа спусціўся ўніз, і абодва пайшлі разам, не гаворачы адзін другому нічога пра мэту падарожжа і размаўляючы дарогай зусім пра іншае. Прагулку зрабілі яны недалёкую: іменна перайшлі толькі на другі бок вуліцы да дому, што быў насупроць гасцініцы, і ўвайшлі ў нізенькія, шкляныя, закураныя дзверы, якія вялі амаль у падвал, дзе ўжо сядзела за драўлянымі сталамі многа ўсякіх: і галіўшых і негаліўшых бароды, у дубленых кажушках і проста ў кашулі, а той-сёй і ў фрызавым шынялі. Што рабілі там Пятрушка з Селіфанам, бог іх ведае, але вышлі яны адтуль праз «гадзіну, трымаючыся за рукі, захоўваючы выключнае маўчанне, ставячыся адзін да другога з вялікай увагай і перасцерагаючы ўзаемна ад розных вуглоў. Рука ў руку, не выпускаючы адзін другога, яны цэлую чвэртку гадзіны ўзбіраліся на лесніцу. Нарэшце адужалі яе і ўзышлі. Пятрушка пастаяў з хвіліну перад нізенькім сваім ложкам, прыдумваючы, як-бы легчы лепш, і лёг зусім упоперак, так што ногі яго ўпіраліся ў падлогу. Селіфан лёг і сам на тым-жа ложку, змясціўшы галаву ў Пятрушкі на жываце і забыўшы пра тое, што яму належала спаць зусім не тут, а, мабыць, у людской, калі не ў стайні каля коней. Абодва заснулі ў тую-ж хвіліну, узняўшы храп нечуванай густаты, на які пан з другога пакоя адказваў тонкім насавым свістам. Хутка ўслед за імі ўсё сцішылася, і гасцініца заснула неабудным сном; толькі ў адным акенцы відаць было яшчэ святло, дзе жыў нейкі паручык, які прыехаў з Разані, вялікі, відаць, ахвотнік да ботаў, дзеля таго, што заказаў ужо чатыры пары і бесперастанку мераў пятую. Некалькі разоў падыходзіў ён да пасцелі з тым, каб іх скінуць і легчы, але ніяк не мог: боты, сапраўды, былі добра пашыты, і доўга яшчэ падымаў ён нагу і аглядаў ёмка і на дзіва дагнаны абцас.