— А павінен ведаць, сын чалавечы.
— Адкажы мне і ты, чарадзею. Чаму з усіх ты выбраў мяне? Не лепшы ж выбар.
— Спытай у зорак, з чаго варажылі яны над тваім лёсам.
— Г эта ты можаш у іх спытаць...
— У іх — не магу. Яны — вечныя, халодныя да чарадзейнага слова. Што ж, сын чалавечы, абяцаю ніколі цябе не пакінуць...
І ты згодна прамаўчаў. А я не ўзляцеў кажаном, не знік з кургана чорнай віхурай. Я б абразіў яго памяць, так учыніўшы. Я б знявечыў той апошні раз, калі ты, слабы чалавеча, можаш паглядзець мне ў вочы, можаш спытаць. Ціхай хадою пакінуў за спінаю курган. І што табе ведаць пра апошняе расстанне, хлапеча. Нічога. І я не ваўкалака, каб табе пагражаць.
Ужо мінулі яловыя лясы, што, нібы вечныя стражнікі, абступалі курган, калі ты дагнаў мяне. Што ж, будзеш так пастаянна рабіць, то аднойчы спознішся назаўсёды.
— Пачакай, чарадзею. Скажы мне, яна там, з усімі вамі, з чарамі сваімі, шчаслівая?
— Яна шчаслівая. І яна аднойчы знойдзе цябе.
Ты паглядзеў мне ў вочы. Шмат сілы. шмат спадзявання. Добры позірк.
— Пра што яшчэ спытаеш, хлапеча?
Толькі дарма я думаў, што ты нічога не зразумеў:
— Ты абяцаў ніколі мяне не пакінуць. Ніколі — гэта занадта доўга. Але я рады, што трохі часу адберымо ў вечнасці. Люляй белы свет, ведны чарадзею.
— І белы, і цёмны, сын чалавечы.
Ісці ад белага свету да цёмнага і вяртацца назад — гэта мой лёс. Хто ведае, можа, таксама наварожаны зоркамі. Хоць гэтых вечных, абыякавых, я не люблю. Але ніколі не мог прадказаць іх, ясных. Ніколі не мог дазнацца свайго лёсу. І казаў мне высокі ясень, што ў гэтым і толькі ў гэтым кажуць мне і белы, і цёмны свет сваю спагаду. Я быў не згодны з ім. Тым, што ты ведаеш, можна ўладаць. На што мне ясень заўсёды адказваў, што міласэрнасць — у невядомасці, міласэрнасць — у спадзяванні. Што ж, ён некалі быў слабым чалавекам. Не маўчаў у адказ ясны. Казаў, што хацеў бы ім і застацца.
Я люблю ўсё прадбачыць. Толькі трэба ж такому здарыцца, што прынёс мой чарадзейны лёс неспадзяванку. Палыхнулі гневам чары чужынскай зямлі, учынілі тое, чаго я не чакаў. І не змог я абараніцца-чарадзеіць, не змог сплесці чары ад устрывожаных лясоў, азёр, балот. Ідзі ж да мяне, мой вораг, я з нецярпеннем чакаю цябе.
І ён прыйшоў. Закрылі злыя крылы паўнеба, а чорны дым з пашчы заслаў сонца ад белага свету. Полымя спапяляльнага гневу шуганула па зямлі. Задрыжэлі курганы-валатоўкі ад ягонага смеху. У сполаху ўцякалі людзі, думалі, што гэта так выглядае смерць. Яны, бадай, не памыляліся. Цмок, празваны цудам-юдам, нёс толькі смерць. Але пакуль што ён не спяшаўся забіваць. Шукаў, прагна шукаў са мною сустрэчы. Лётаў, але і па зямлі хадзіў, ныраў у глыбокія азёры. Думаў, што я хаваюся там. Але не трэба было мне хавацца.
— І навошта табе такое відовішча? — я ўсміхнуўся яму, выходзячы насустрач. Нібыта ласкава прывітаўся. Ён прыглядаўся да пакінутай людзьмі вёскі. Ад няма чаго рабіці збіраўся яе падпаліць.
— Чарадзею, я хачу есці. Ты прыйшоў мяне накарміць? — як і я, ён хацеў выглядаць шчырым.
— Я прыйшоў цябе прагнаць. Няхай корміць цябе твой гаспадар, — нібы таргануў цмока за вусы. Весела і небяспечна.
— Мой гаспадар паслаў мяне карміцца ад іншых зямель, — глянуў ён нявіннымі вачыма. — Мо дамовімся, чарадзею. Давай мне горшых, здраднікаў і забойцаў, няхай буду пакутаваць, жуючы іх горкія косці. Але чаго не зробіш для сябра.
— Ці паверыш, сябра, але няма на маёй зямлі здраднікаў, няма і забойцаў. Няма каго табе аддаць...
— Вой-вой. Як жа так? Няўжо ты ўсіх-усіх выхаваў? Стагоддзя не прайшло як патрапіў я ў няволю з тваёй чарадзейнай ласкі. А твая зямля стала такая белая-белая. Аж прыемна сюды прыляцець.
— Вяртайся назад, Крагавей, — я наўмысна назваў яго сапраўднае імя, вядомае нямногім. — Тут няма анікога, хто рады цябе бачыць.
— Мо прагоніш?
— А і праганю.
— Чаго ж ты марудзіш?
— Табе апошнюю ласку зрабіці хачу. Як надзейнаму былому сябру.
Захлынуўся цмок ад смеху, успыхнула полымем пакінутая вёска.
— Ты заўсёды ўмеў смяшыць, чарадзею. Дык і я цябе павесялю. Ідзі сюды.
Паплылі прэч ад мяне зямля і неба, як ні моцна я быў з імі звязаны, як ні
трымаўся за іх. І праз колькі імгненняў, падхоплены Крагавеевымі чарамі, устаў я на калінавым мосце. Вечным памежжы жыцця і смерці. Ні скрануцца з яго, ні сысці.
— Зробіш крок наперад — памрэш, як памірае смяротны. Зробіш крок назад — таксама памрэш. — заліваецца ад смеху цуда-юда. — Ну як, ці добра я жартую, чарадзею? Але табе, як сябру, зраблю ласку. Глядзець і чуць ад гэтага калінавага моста, як паядаю і пабіваю я тваю зямлю.
Калыхаўся ад ягонага смеху калінавы мост. Цяжка стаяць на ім, не робячы аніводнага кроку. Але адно я павінен зрабіць.