Душа чалавека, як Песьня, — жывою ня дасца у рукі свайго ліхадзея!.. І сьмерць не здалее змагчы, сьціхамірыць, хоць цела павісьне на горкай асіне. Дух вечны, і вечнасьці сілы узьлёту глумлівыя сілы зямлі спакарылі.
Прабілася Песьня празь немарач даляў... Спатоліўшы сілы ў дарозе нялёгкай, упала ад стомы на сівыя скалы, і... песьню спынілі халодныя Альпы. Галосяць і б’юцца аб камень зьімшэлы абрыўкі мэлёдый далёкага Краю, і стогнуць журботна, налітыя гневам, у лёхах маўклівых падбітыя рытмы...
Дарма... Не памруць, не загінуць бязь сьледу, хоць песьні чужыя зьбіваюць іх з тропу. Яны ’шчэ жывыя і грымнуць над сьветам, узьнёсшы да зораў імя Беларусі.
Ліпень 1946
Каля вакна равесьнік-клён
глыбокую задумаў думу.
Я ведаю: пакуль і ён
ня выплакаў лістамі суму.
А выплача — прыгне свой стан
і моцна зашуміць ля вуліц.
Я выйду зь ім упоруч стаць,
і ён гаротнага мяне прытуліць.
1946
Зь дзёньніка ДП’і...*
*ДП — ад Displaced Person («перамешчаная асоба»
— выгнаньнік, уцякач, эмігрант).
... І дзень ня спляміцца «заветны»,
і дні, пражытыя ў бараках,
як давялося йсьці на сьметнік
і дзень цалюткі поўзаць ракам.
А сьметнік — сьметнікам: ня сад той
і не праспэкт, ня водар парку!
І ня дзівіся, дружа, надта,
што я мазоль нацёр на карку
вугальлем, выграбеным з кучы,
і змуляў ног сваіх калені.
І трасцы рад будзеш сьмярдзючай,
як месяц цэлы пакалееш.
Вось так жыву я і блукаю,
бы здань начы, каля дарогі,
пакуль на суд не пагукае
за крык душы мае двухногі...
_____
Замоўклі ўсе, нібы сьвятыя...
Ня згасьлі сьвечы і агні...
Паклон табе, дэмакратыя,
і вам, вызвольнікі і дні!..
_____
Навяз на зубы тэрмін «вываз»,
і думы сушыць і скрабе:
мо’ морскіх хваль сівыя грывы
нас прыгалубяць да сябе?..
Вязеце-ж, фурманы, край сьвету,
куды вядзе малочны шлях,
пакуль ’шчэ песенька ня сьпета
і конік ваш у аглаблях...
Сон...
Сабраўся, сеў я і паплыў,
а сьледам — чорных дум наплыў:
— Куды, паэце мой, браток?
Які спадобаўся куток?
— Плывем па моры па глыбокім
у край нязнаны і далёкі...
Прыплыў, падняўся і стаю
і думу думаю сваю...
А думы чорныя яшчэ:
— Ну як, браток, табе лягчэй?
— Сказаў-бы, думанькі, вам нешта,
але і сорамна, і сьмешна...
— Кажы, паэце, не маўчы!
Відаць, надумаўся ўцячы?
— Нікуды, думкі, не ўцяку я:
і тут, як там, мяне цікуюць...
— Хіба ты шэльма ці круцель,
што голаў страх тваю гняце?
— Ды не, ні шэльма, ні круцель я,
а сьвет, чамусьці, вар’яцее...
Шукаю, думанькі, я волі,
а воля тая — у няволі...
Крануўся, йду сабе і йду,
а сьледам — згусткі чорных дум...
Зальцбург — Лексэнфэльд,
люты 1947
Адменная ода
Твая слава ня мной расьпечана,
хоць сама ты мяне й пякла...
Пакідаю цябе, Нямеччына,
спапялеўшая ўся датла.
Не сьмяюся над горкай чашаю
і ня плачу — прабач...
Скажы,
хто учора за сьпінай нашаю
нашай сьмерці каваў нажы?
Лашчыў сэрцы сьмяротным прысакам
на узьвівах свае вясны,
каб ня сьмелі узьняцца высака
залатыя у песьнях сны?
І пад сонцам,
дзе мройна сьпелі ’шчэ
наліўныя садоў дары,
пакалечыў так зманнай веліччу
сьвежы полыск людской зары?
І надзеі у грудзях матчыных
хто зьняважыў — на глум атрос?..
Навет мора такое спадчыны
ня прыймае ў сваё нутро.
І цяпер, як апошнім дотыкам
вычуваю твой боль і сум,
над шпілямі халоднай готыкі
вусны гнеў мой табе нясуць.
Дзе нядоля мая прытуліцца,
ня пытайся пакуль — маўчы,
да палацаў на родных вуліцах
ты спаліла мае ключы...
Брэмэнгафэн, верасень 1947