- О пане палкоўнiк! Чаго ж?
- Заўсёды будзь такi, каб мне не было за цябе сорамна!
Ён сядзеў у сябе ў кабiне, вочы ў яго запалi i пачырванелi ад стомы, а "Прывiд" iмклiва праразаў прастору. За дваццаць напружаных, пакутлiвых гадоў ён збудаваў цэлую лесвiцу i прыступка за прыступкай падняўся да чына капiтана. Цяпер ён славiўся як адзiн з сама дасведчаных, спрактыкаваных камандзiраў касмiчнай службы. I ўсё гэта непарушна грунтавалася на адной запаведзi, якая падтрымлiвала яго ў сама цяжкiя хвiлiны: "Заўсёды будзь такi, каб мне не было за цябе сорамна!"
Яго мацi i палкоўнiк Пiне даўно памерлi, але да апошняй сваёй часiны яны iм ганарылiся: ён жа стаў капiтанам.
Ён быў штурманам, другiм пiлотам, потым першым, i месца яго было на носе карабля, як ён заўсёды марыў, i ён сапраўды акунаўся ў неабсяжны зорны свет, якi гэтак любiў. Мерна чаргавалiся гадзiны, што былi адведзены на сон, адпачынак i работу, i, калi ён працаваў, яго ўвесь час перапаўняла неаслабнае захапленне перад тым, што яму даводзiлася бачыць, назiраць, вывучаць.
А цяпер ён прамяняў усё гэта на добраахвотнае зняволенне ў нетрах карабля, i навокал ужо нiчога не было - адны толькi цьмяныя сцены са сплаву тытану ды завалены паперамi стол.
У любую хвiлiну работы, у любую хвiлiну адпачынку, а нярэдка i перарываючы сон ён адказваў на пытаннi, прымаў рашэннi, рабiў запiсы ў спецыяльных кнiгах, запаўняў тысячы дзелавых бланкаў. Як кажуць, спрэс адна пiсанiна...
Праз гадзiну пасля вячэры:
- Прашу прабачэння, капiтан. Гэты таўстун з Дзюсельдорфа зноў напiўся да зялёных чорцiкаў. Выцяў сцюарда, якi спрабаваў яго ўцiхамiрыць. Прашу дазволу замкнуць яго на гаўптвахце.
- Дазваляю.
Або сярод неспакойнага чуйнага сну хтосьцi рашуча трасе яго за плячо:
- Прашу прабачэння, капiтан. У дзесятай i адзiнаццатай дзюзах раскалолася пракладка. Прашу дазволу адключыць энергiю на дзве гадзiны, пакуль будзе праводзiцца рамонт.
- Дазваляю. Няхай дзяжурны штурман паведамiць мне пра каардынаты, як толькi здолее весцi далей палёт.
Праз дзве гадзiны зноў тармосяць за плячо:
- Прашу дараваць за турботы, капiтан. Рамонт закончаны. Вось нашы каардынаты.
Пытаннi.
Запаўненне бланкаў.
Просьбы, даклады, запатрабаваннi, здарэннi, рашэннi, адказы, распараджэннi, загады. Нi хвiлiны спакою.
I зноў паперы.
- Прашу прабачэння, капiтан. Двое пасажыраў, Уiльям Арчэр i Мэрыён Уайт, хочуць пажанiцца i аформiць шлюб. Калi вам будзе зручна правесцi абрад.
- Медыцынскi агляд прайшлi?
- Прайшлi, капiтан.
- Пярсцёнак у жанiха ёсць?
- Няма, капiтан.
- Даведайцеся дакладны памер i выдайце яму пярсцёнак з карабельных запасаў па звычайнай цане - дваццаць даляраў.
- А калi будзе абрад, капiтан?
- У чатыры склянкi. Паведамiце мне, цi задавальняе iх гэты час.
I зноў паперы. Два пасведчаннi аб нараджэннi i iх копii, два пасведчаннi аб эмiграцыi, дзве медыцынскiя даведкi, два дазволы на ўезд. Пасведчаннi аб шлюбе ў трох экземплярах - для ўрада Зямлi, для ўрада Сiрыуса i для Ўлiковага аддзела Кiраўнiцтва касмiчнай службы. I адзiн арыгiнальны экземпляр для маладой.
I гэтак без канца, усе справы, якiя толькi можна ўявiць, вялiкiя i малыя, у любы час дня i ночы, без усякага перадыху. Калi карабель пасля доўгага палёту нарэшце прызямляўся, адзiн толькi капiтан спускаўся ўнiз па трапе няўпэўненымi крокамi, галава ў яго кружылася ад пастаяннага нервовага напружання i недасыпання, i гэта нiкога не здзiўляла, як быццам так i трэба. Часам яго адольвала спакуса падаць рапарт з просьбай панiзiць яго ў чыне, але ж...
"Заўсёды будзь такi, каб мне не было за цябе сорамна!"
"Прывiд" зрабiў пасадку ў Баталбары, на планеце Дэйсед сiстэмы Сiрыуса. Палёт працягваўся дзвесце восемдзесят пяць зямных сутак.
Калi былi скончаны ўсе фармальнасцi, што звязаны з пасадкай, капiтан Жуль Рыу сышоў з карабля i нiбы ў тумане паплёўся да гасцiнiцы матулi Крэчмер. Так было заведзена, i так раiлi рабiць сама лепшыя псiхолагi.
Камандзiру карабля патрэбен глыбокi асвяжальны сон, прытым сон доўгi i непрабудны. Але перш за ўсё яму трэба назусiм пазбыцца ўсякiх думак пра карабель, пра палёт i пра ўсё, што з гэтым звязана. Ён павiнён настроiць сябе так, каб заснуць спакойным, як у дзiцяцi, сном i праспаць сама менш суткi. Для гэтага трэба найперш выкiнуць з галавы ўсе нядаўнiя клопаты i схавацца ў сваiм куточку раю нябеснага.
Матуля Крэчмер, паўнагрудая гаспадыня гасцiнiцы родам з Баварыi, па-сяброўску яму кiўнула:
- Гер капiтан Рыу. Я душа рата. Патаць фам фсё, як звышайна?
- Ага, калi ласка, мадам Крэчмер.
Ён прайшоў у пакой за барам. У рэстаране, вялiкiм, людным i шумным, сядзелi камандзiры караблёў, якiя прызямлiлiся ўжо некалькi дзён назад i паспелi зусiм акрыяць. А пакойчык ззаду быў гуканепранiкальны, у заваленых падушкамi шэзлонгах распасцерлiся ў паўзабыццi яшчэ тры гэтакiя ж, як i ён, капiтаны. Ён з iмi не загаварыў. I яны з iм не павiталiся, мабыць, нават не заўважылi яго прыходу. Яны ўжо стукалiся ў дзверы раю.
Неўзабаве матуля Крэчмер прынесла яму шклянку чыстага моцнага рому, крыху падагрэтага i прыпраўленага некалькiмi кроплямi алею з карыцы. Жуль Рыу адкiнуўся ў шэзлонгу, прымасцiўся зручней i аддаўся доўгачаканаму спакою.
Ад прыпраўленага рому ўнутры разлiлося цяпло i трошкi кружылася галава. Цiшыня стулiла яму павекi. Павольна, вельмi павольна ён аддалiўся ад свае непамернай стомы i ўвайшоў у той, iншы свет.
Шыракатварыя румяныя сялянкi ў карункавых каптурыках, у руках кашолкi. Доўгiя бляхi слiзгацяць па духмяным хваёвым попеле i выплываюць з печы, нагружаныя хлебам - доўгiмi, пляскатымi, фiгурнымi, плеценымi выпечкамi.
Звонкi шчэбет галасоў жанчын, што перабiраюць усе вясковыя навiны, i невыказны водар ад спаленых смалiстых дроў i свежага хлеба.
Неба, неба!