Скасаваньне эмоцыяў і напружанасьці адбываецца або праз выпусканьне пары, як было раней, або амаль татальным гвалтам, як у 2021 годзе. Але прычыны напружанасьці ад гэтага не зьнікаюць.
— Як у падзеях 2020 году праявілася беларускае нацыянальнае?
— Шмат дасьледчыкаў і навукоўцаў даўно праводзяць думку, што беларуская нацыя ўжо сфармавалася (найлепш пра гэта пісалі Андрэй Казакевіч і Валянцін Акудовіч, часткова і Ўладзімер Фурс). Гэта нацыя XXI стагодзьдзя, шмат у чым непадобная да таго, што ўяўлялі сабе нацыянальныя дзеячы Адраджэньняў пачатку і канца ХХ стагодзьдзя.
Каштоўнасьці адраджэнцаў мінулага засвоеныя прадстаўнікамі «другога» сьвету, а «першы» і «трэці» сьвет толькі мімаходзь закранутыя гэтай каштоўнаснай сыстэмай.
Віктар Бабарыка яшчэ да свайго вылучэньня кандыдатам у прэзыдэнты зрабіў некалькі істотных заўвагаў пра тое грамадзтва, да якога ён зьвяртаўся і якое адгукнулася на яго вылучэньне. Паводле ягоных уяўленьняў, нацыя яшчэ ня здолела ці не пасьпела сама сябе асэнсаваць, уявіць і ідэнтыфікавацца. Усе лічаць сябе беларусамі, але ня маюць агульнага пазытыўнага ўяўленьня пра тое, што такое беларус. Ёсьць нэгатыўнае ўяўленьне: «Мы не расейцы, але мы і не такія, пра якіх гаворыць (умоўны) Пазьняк. Мы іншыя».
Як высьветлілася ў падзеях 2020 году, такое ўяўленьне пра сябе Бабарыкі адпавядае поглядам шырокіх колаў беларускай грамадзкасьці, у тым ліку і прадстаўнікоў «трэцяга» сьвету, якія арыентаваліся на Сяргея Ціханоўскага.
Павярхоўнае «аднадумства» электаратаў Бабарыкі і Ціханоўскага напачатку адштурхоўвала ад іх нацыянальна-сьвядомую супольнасьць і частку так званай старой апазыцыі. Але, адчуўшы пэўную эмацыйную еднасьць і салідарнасьць, грамадзяне мелі патрэбу неяк аформіць гэтую еднасьць у сьвядомасьці.
І тут вельмі дарэчнымі сталі назапашаныя вобразы, сымбалі, каштоўнасьці нацыянальна-сьвядомай, у старым сэнсе, часткі нацыі. Шырокае грамадзтва запазычыла пакуль толькі знакі і сымбалі, але ня іх сэнс і зьмест.
— Чаму беларускі пратэст 2020 году ня меў геапалітычнага вымярэньня?
— Чаму ня меў? Меў, але менш выразны, бо пратэстоўцы не лічылі яго актуальным у параўнаньні з галоўнай праблемай.
У 2019 годзе кампанія «Сьвежы вецер» была накіраваная на тры праблемы: пагроза аншлюсу, зьмены ў Канстытуцыю, прэзыдэнцкія «выбары». На першым месцы была пагроза аншлюсу, на апошнім — Канстытуцыя. У 2020 годзе прыярытэты памяняліся. На першае месца выйшлі «выбары». І вага гэтай праблемы такая вялікая, што астатнія адыходзяць на задні плян.
За пэрыяд разгортваньня кампаніі «Сьвежы вецер» зь верасьня па сьнежань 2019 году арыентацыя на Расею зьменшылася больш як на 14%. Гэта зафіксавалі апытаньні Андрэя Вардамацкага, зробленыя ў жніўні і сьнежні 2019 году. А за лета-восень 2020 году гэты трэнд яшчэ ўзмацніўся. Але ніхто, ні палітыкі са сваіх прычын, ні пратэстоўцы-грамадзяне, ня хоча акцэнтаваць увагу на гэтай тэме.
— Ці засьведчылі падзеі 2020 году раскол у беларускім грамадзтве?
— Раскол засьведчаны даўно. У 2020 годзе ў момант эўфарыі ўяўленьні аб прапорцыях гэтага падзелу вагаліся ад 97% на 3% — да 50% на 50%. Дакладнай лічбы мы цяпер атрымаць эмпірычна ня можам, застаецца толькі гіпотэзы вылучаць. Але канкрэтныя лічбы ня маюць ніякага сэнсу, могуць толькі служыць аргумэнтамі ў інфармацыйнай вайне. Раскол відавочны з масавасьці пратэставых акцыяў, з упартасьці ў адстойваньні сваіх пазыцыяў, і з гэтым трэба лічыцца.
— Ці магчымае прымірэньне, і калі так, то якой можа быць яго формула?
— Цяпер трэба гаварыць не аб прымірэньні, а аб перамовах паміж двума бакамі канфлікту. Прымірэньне тычыцца эмоцыяў і этыкі, а перамовы вядуць да выхаду з крызісу. Бо рэжым разбурае нацыянальную гаспадарку і дзяржаўныя інстытуты, і гэта становіцца відавочным нават яго прыхільнікам.
Рэжым ня можа пераканаць грамадзтва, грамадзтва ня здольнае перамагчы рэжым. Сілы бакоў розныя па прыродзе, але амаль парытэтныя, ніхто ня мае перавагі. Зацягваньне палітычнага крызісу было на карысьць рэжыму да вясны 2021 году. Цяпер яно ўжо нікому не карысна. Але прыхільнікі рэжыму яшчэ ў гэтым не пераканаліся да канца. Перамовы ўскладняюцца тым, што з боку рэжыму існуе толькі адна асоба, якая можа весьці перамовы і прымаць рашэньні. Але гэта доўгая размова.